Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Insulina to hormon niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, który m.in. zwiększa transport glukozy do wnętrza komórek, obniżając jej poziom we krwi, bierze udział w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów, a także wpływa na czynność jajników. Mimo że jest tak istotny, u niektórych pojawia się insulinooporność, czyli stan, w którym dochodzi do upośledzonej reakcji na insulinę. Dlaczego się tak dzieje? Jak insulinooporność wpływa na zdrowie? Czy trzeba ją leczyć?
Z tego artykułu dowiesz się:
Insulina to hormon peptydowy wytwarzany przez komórki beta wysp trzustkowych. Odgrywa kluczową rolę w metabolizmie węglowodanów, a także białek i tłuszczów. Najważniejszym sygnałem do produkcji insuliny jest zwiększenie stężenia cukru we krwi po posiłku. Insulina wraz z krwią dociera do różnych komórek organizmu i łączy się z ich powierzchnią za pomocą specjalnych receptorów insulinowych. Umożliwia to wniknięcie glukozy do wnętrza komórek, co przekłada się na obniżenie stężenia glukozy we krwi. Oprócz tego insulina stymuluje magazynowanie glukozy w wątrobie w postaci glikogenu, a w przypadku wystąpienia hiperglikemii hamuje uwalnianie glukozy z wątroby do krwioobiegu.
Insulinooporność (IO lub IR od ang. insulin resistance) to zaburzenie homeostazy glukozy, w wyniku którego dochodzi do braku wrażliwości komórek obwodowych na działanie insuliny nawet wtedy, gdy jej stężenie jest prawidłowe lub podwyższone. Mówiąc prosto, organizm osoby chorej na insulinooporność produkuje insulinę w trzustce, ale tkanki, które odpowiadają za jej metabolizm – mięśnie szkieletowe i wątroba – nie reagują na jej obecność, to znaczy nie przyswajają glukozy.
Insulinooporność – zaburzenie homeostazy glukozy, w wyniku którego dochodzi do braku wrażliwości komórek obwodowych na działanie insuliny i zaburzenia przyswajania przez nie glukozy.
W efekcie poziom glukozy nawet po dłuższym czasie od posiłku jest podwyższony. To z kolei powoduje odpowiedź trzustki, czyli zwiększenie produkcji insuliny w celu wtłoczenia glukozy do komórek i obniżenia jej poziomu we krwi.
Wyróżniamy dwa typy insulinooporności:
Taki stan nie pozostaje bez wpływu na organizm. Najczęstsze objawy insulinooporności to:
Skąd bierze się insulinooporność? Mówi się, że przyczyny tej choroby są liczne, a do rozwoju insulinooporności może dojść u każdego z nas, bez względu na wiek czy płeć. U części pacjentów z insulinoopornością diagnozuje się zaburzenia o podłożu genetycznym skutkujące nieprawidłową budową cząstek insuliny. W efekcie osoba z tym problemem reaguje na podawaną insulinę, ale nie na swoją własną. Podobnie dzieje się u chorych na cukrzycę typu 1, których organizmy wytwarzają przeciwciała wiążące insulinę. W większości przypadków jednak to nieprawidłowy styl życia prowadzi do jej wykształcenia się.
Insulinooporność to schorzenie o wieloczynnikowym podłożu, w którego wystąpieniu kluczową rolę odgrywa jednak nieprawidłowy styl życia.
Wśród czynników ryzyka rozwoju insulinooporności wymienia się między innymi:
Do czego w efekcie może prowadzić nieleczona insulinooporność? Przede wszystkim do stanu przedcukrzycowego i rozwoju cukrzycy typu 2 ze względu na podwyższony poziom glukozy we krwi i ciągłą nadmierną produkcję insuliny. Oprócz tego z insulinoopornością łączą się inne choroby takie jak:
Kiedy występują u nas wyżej wymienione objawy lub jesteśmy w grupie ryzyka rozwoju insulinooporności, warto skonsultować się z lekarzem. Dotyczy to również osób, u których stwierdzono nieprawidłową tolerancję glukozy lub istnieje ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Lekarz rodzinny na podstawie zgłaszanych objawów może nas skierować do diabetologa lub endokrynologa, którzy zlecą specjalistyczne badania i ewentualną diagnostykę cukrzycy.
Metodą referencyjną w ocenie insulinooporności jest metoda klamry metabolicznej, która ocenia zależne od insuliny zużycie glukozy w tkankach. Jest to jednak badanie czasochłonne i skomplikowane, dlatego nie jest wykonywane rutynowo. W praktyce klinicznej najczęściej więc stosuje się wskaźniki wyliczane w oparciu o oznaczenie stężenia insuliny i glukozy we krwi na czczo.
Jednym z tego typu wskaźników jest HOMA, którego wartość u osób z prawidłową wrażliwością komórek na insulinę wynosi 1,0. By móc stwierdzić insulinooporność powinien on wynosić minimum 2.5. Współczynnik HOMA-IR oparty jest jednak na pomiarach stężenia insuliny endogennej, dlatego nie może mieć zastosowania w ocenie wrażliwości komórek na insulinę u pacjentów z hiperglikemią, cukrzycą lub upośledzonym wydzielaniem przez komórki beta wysp trzustkowych.
HOMA-IR = (Insulinemia na czczo [mU/l] × Glikemia na czczo [mmol/l])/22,5
HOMA-IR = (Insulina na czczo [µj./ml] × Glukoza na czczo [mg/dl])/405
Czy oznaczenie stężenia glukozy we krwi może być pomocne w diagnozowaniu insulinooporności? Zarówno samo stężenie glukozy na czczo jak i doustny test tolerancji glukozy nie dadzą odpowiedzi na pytanie, czy mamy u pacjenta do czynienia z insulinoopornością. Są one podstawą rozpoznania jeśli chodzi o zaburzenia gospodarki węglowodanowej w przebiegu zespołu metabolicznego czy cukrzycy typu 2. Pomocny może być natomiast doustny test obciążenia glukozą uzupełniony o stężenie insuliny na czczo i w 2h testu. Póki co nie ustalono jednak wartości referencyjnych dla stężenia insuliny oznaczanej w trakcie OGTT, dlatego jednoznaczna interpretacja uzyskanych wyników wciąż jest bardzo trudna.
Leczenie insulinooporności polega głównie na wdrożeniu i utrzymaniu zdrowej, zbilansowanej diety opartej na daniach o niskim indeksie glikemicznym, które nie powodują znacznego, szybkiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Bardzo istotnym elementem leczenia jest regularna aktywność fizyczna – minimum 30 minut dziennie. Często tuż po diagnozie zaleca się także obniżenie masy ciała. Dotyczy to szczególnie pacjentów z otyłością. Farmakologię w przypadku insulinooporności stosuje się rzadko. Ta, która jest wprowadzana, uwzględnia podawanie metforminy, czyli substancji zwiększającej wrażliwość tkanek na insulinę. Jest ona stosunkowo bezpieczna, nie powoduje bowiem gwałtownych spadków poziomu glukozy we krwi (hipoglikemii) i dla wielu pacjentów stanowi wymierne wsparcie w leczeniu zaburzeń metabolicznych.
Trzeba jednak pamiętać, że o sposobie leczenia zawsze decyduje lekarz – endokrynolog, diabetolog, internista czy ginekolog, działający zazwyczaj we współpracy z dietetykiem.
Dieta przy insulinooporności ma na celu nie tylko zmniejszyć nadmiar tkanki tłuszczowej i doprowadzić do redukcji masy ciała, ale przede wszystkim regulować stężenie cukru we krwi, zapobiegając jego gwałtownym skokom. W efekcie możemy z czasem obserwować zwiększoną wrażliwość komórek na działanie insuliny.
Chcąc leczyć insulinooporność dietą nasze menu powinno obfitować w:
| Produkty wskazane przy insulinoporności | Produkty niewskazane przy insulinoporności |
|---|---|
| chude białko, w tym to pochodzące z ryb i nasion strączkowych | żywność wysokoprzetworzona |
| błonnik pokarmowy, który znajdziemy w świeżych owocach i warzywach, a także pełnoziarnistych zbożach (kasze, ryż brązowy, chleb razowy, płatki owsiane itp) | węglowodany proste, w tym jasne pieczywo, cukier, biały ryż |
| produkty nieprzetworzone | słodkie i słone przekąski |
| wielonienasycone kwasy tłuszczowe | czerwone mięso |
| przeciwzapalne przyprawy i zioła | nasycone kwasy tłuszczowe |
| alkohol |
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Do chorób układu krążenia zalicza się wszystkie schorzenia związane z uszkodzeniem serca i naczyń krwionośnych – naczyń włosowatych, żył oraz tętnic. Tego typu choroby są główną przyczyną zgonów na świecie, w tym także w Polsce. Kluczem do zmniejszenia ryzyka, które niosą za sobą miażdżyca, niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca czy choroby naczyń mózgowych, jest wczesna diagnostyka.
Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji.
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.
O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.
