Insulinooporność – czym jest i jak wpływa na nasze zdrowie?

Powrót

Insulina to hormon niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, który m.in. zwiększa transport glukozy do wnętrza komórek, obniżając jej poziom we krwi, bierze udział w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów, a także wpływa na czynność jajników. Mimo że jest tak istotny, u niektórych pojawia się insulinooporność, czyli stan, w którym dochodzi do upośledzonej reakcji na insulinę. Dlaczego się tak dzieje? Jak insulinooporność wpływa na zdrowie? Czy trzeba ją leczyć?

Z tego artykułu dowiesz się:

Jak działa insulina?

Insulina to hormon peptydowy wytwarzany przez komórki beta wysp trzustkowych. Odgrywa kluczową rolę w metabolizmie węglowodanów, a także białek i tłuszczów. Najważniejszym sygnałem do produkcji insuliny jest zwiększenie stężenia cukru we krwi po posiłku. Insulina wraz z krwią dociera do różnych komórek organizmu i łączy się z ich powierzchnią za pomocą specjalnych receptorów insulinowych. Umożliwia to wniknięcie glukozy do wnętrza komórek, co przekłada się na obniżenie stężenia glukozy we krwi. Oprócz tego insulina stymuluje magazynowanie glukozy w wątrobie w postaci glikogenu, a w przypadku wystąpienia hiperglikemii hamuje uwalnianie glukozy z wątroby do krwioobiegu.

Czym jest insulinooporność?

Insulinooporność (IO lub IR od ang. insulin resistance) to zaburzenie homeostazy glukozy, w wyniku którego dochodzi do braku wrażliwości komórek obwodowych na działanie insuliny nawet wtedy, gdy jej stężenie jest prawidłowe lub podwyższone. Mówiąc prosto, organizm osoby chorej na insulinooporność produkuje insulinę w trzustce, ale tkanki, które odpowiadają za jej metabolizm – mięśnie szkieletowe i wątroba – nie reagują na jej obecność, to znaczy nie przyswajają glukozy.

Insulinooporność – zaburzenie homeostazy glukozy, w wyniku którego dochodzi do braku wrażliwości komórek obwodowych na działanie insuliny i zaburzenia przyswajania przez nie glukozy.

W efekcie poziom glukozy nawet po dłuższym czasie od posiłku jest podwyższony. To z kolei powoduje odpowiedź trzustki, czyli zwiększenie produkcji insuliny w celu wtłoczenia glukozy do komórek i obniżenia jej poziomu we krwi.

  1. Jesz
  2. Rozpoczyna się produkcja insuliny do krwioobiegu
  3. Insulinooporne komórki nie reagują na działanie insuliny i nie wchłaniają glukozy z krwi
  4. Nadmiar wolnej glukozy we krwi magazynuje się w postaci tkanki tłuszczowej
  5. Czujesz się zmęczony i głodny (komórki nie mają energii do funkcjonowania). Koło się zamyka
Czym jest insulinooporność?
Czym jest insulinooporność?

Wyróżniamy dwa typy insulinooporności:

  • Insulinooporność wątrobową
  • Insulinooporność obwodową – spowodowaną zmniejszonym wychwytem glukozy między innymi przez komórki mięśni szkieletowych.

Jakie są objawy insulinooporności?

Taki stan nie pozostaje bez wpływu na organizm. Najczęstsze objawy insulinooporności to:

  • nadmierna senność po posiłkach,
  • napady wilczego głodu,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • drżenie rąk,
  • obniżenie nastroju,
  • uczucie zimna,
  • częsta ochota na słodycze,
  • spadek koncentracji,
  • przyrost masy ciała,
  • obniżoną odporność,
  • zwiększone oddawanie moczu,
  • bóle głowy i stawów,
  • rogowacenie ciemne,
  • niepokój,
  • trudności z zajściem w ciążę.
Jakie są objawy insulinooporności?
Jakie są objawy insulinooporności?

Przyczyny i czynniki ryzyka insulinooporności

Skąd bierze się insulinooporność? Mówi się, że przyczyny tej choroby są liczne, a do rozwoju insulinooporności może dojść u każdego z nas, bez względu na wiek czy płeć. U części pacjentów z insulinoopornością diagnozuje się zaburzenia o podłożu genetycznym skutkujące nieprawidłową budową cząstek insuliny. W efekcie osoba z tym problemem reaguje na podawaną insulinę, ale nie na swoją własną. Podobnie dzieje się u chorych na cukrzycę typu 1, których organizmy wytwarzają przeciwciała wiążące insulinę. W większości przypadków jednak to nieprawidłowy styl życia prowadzi do jej wykształcenia się.

Insulinooporność to schorzenie o wieloczynnikowym podłożu, w którego wystąpieniu kluczową rolę odgrywa jednak nieprawidłowy styl życia.

Wśród czynników ryzyka rozwoju insulinooporności wymienia się między innymi:

  • nadwagę z otyłością brzuszną,
  • otyłość,
  • brak aktywności fizycznej,
  • nieprawidłową dietę z częstym spożywaniem wysokokalorycznej żywności o wysokim indeksie glikemicznym,
  • niedobór snu,
  • nadmierny stres,
  • objadanie się,
  • palenie tytoniu,
  • spożywanie alkoholu,
  • choroby endokrynologiczne (nadczynność tarczycy, akromegalię, zespół Cushinga, hiperandrogenizm),
  • hemochromatozę,
  • zaburzenia lipidowe (lipodystrofię),
  • niedobór witaminy D,
  • przyjmowanie niektórych leków (sterydów, antydepresantów, progestagenu, rifampicyny i wybranych leków przeciwwirusowych).

Do czego może prowadzić insulinooporność?

Do czego w efekcie może prowadzić nieleczona insulinooporność? Przede wszystkim do stanu przedcukrzycowego i rozwoju cukrzycy typu 2 ze względu na podwyższony poziom glukozy we krwi i ciągłą nadmierną produkcję insuliny. Oprócz tego z insulinoopornością łączą się inne choroby takie jak:

  • Zespół policystycznych jajników (PCOS) – jajniki reagują na nadwyżki insuliny, produkując duże ilości androgenów wpływających m.in. na trądzik, zaburzenia miesiączkowania i zatrzymanie owulacji, co przekłada się na problemy z zajściem w ciążę.
  • Choroby układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza nadciśnienie tętnicze i miażdżycę, które wiążą się bezpośrednio z zaburzeniami lipidowymi – podwyższeniem poziomu cholesterolu we krwi.
  • Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – wpływ na jego powstawanie ma głównie cholesterol odkładający się w nadmiarze w wątrobie.
  • Otyłość – jako efekt przejadania się i napadów głodu.

Jak wygląda diagnostyka insulinooporności?

Kiedy występują u nas wyżej wymienione objawy lub jesteśmy w grupie ryzyka rozwoju insulinooporności, warto skonsultować się z lekarzem. Dotyczy to również osób, u których stwierdzono nieprawidłową tolerancję glukozy lub istnieje ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Lekarz rodzinny na podstawie zgłaszanych objawów może nas skierować do diabetologa lub endokrynologa, którzy zlecą specjalistyczne badania i ewentualną diagnostykę cukrzycy.

Metodą referencyjną w ocenie insulinooporności jest metoda klamry metabolicznej, która ocenia zależne od insuliny zużycie glukozy w tkankach. Jest to jednak badanie czasochłonne i skomplikowane, dlatego nie jest wykonywane rutynowo. W praktyce klinicznej najczęściej więc stosuje się wskaźniki wyliczane w oparciu o oznaczenie stężenia insuliny i glukozy we krwi na czczo.

Jednym z tego typu wskaźników jest HOMA, którego wartość u osób z prawidłową wrażliwością komórek na insulinę wynosi 1,0. By móc stwierdzić insulinooporność powinien on wynosić minimum 2.5. Współczynnik HOMA-IR oparty jest jednak na pomiarach stężenia insuliny endogennej, dlatego nie może mieć zastosowania w ocenie wrażliwości komórek na insulinę u pacjentów z hiperglikemią, cukrzycą lub upośledzonym wydzielaniem przez komórki beta wysp trzustkowych.

HOMA-IR = (Insulinemia na czczo [mU/l] × Glikemia na czczo [mmol/l])/22,5

HOMA-IR = (Insulina na czczo [µj./ml] × Glukoza na czczo [mg/dl])/405

Czy oznaczenie stężenia glukozy we krwi może być pomocne w diagnozowaniu insulinooporności? Zarówno samo stężenie glukozy na czczo jak i doustny test tolerancji glukozy nie dadzą odpowiedzi na pytanie, czy mamy u pacjenta do czynienia z insulinoopornością. Są one podstawą rozpoznania jeśli chodzi o zaburzenia gospodarki węglowodanowej w przebiegu zespołu metabolicznego czy cukrzycy typu 2. Pomocny może być natomiast doustny test obciążenia glukozą uzupełniony o stężenie insuliny na czczo i w 2h testu. Póki co nie ustalono jednak wartości referencyjnych dla stężenia insuliny oznaczanej w trakcie OGTT, dlatego jednoznaczna interpretacja uzyskanych wyników wciąż jest bardzo trudna.

Leczenie insulinooporności

Leczenie insulinooporności polega głównie na wdrożeniu i utrzymaniu zdrowej, zbilansowanej diety opartej na daniach o niskim indeksie glikemicznym, które nie powodują znacznego, szybkiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Bardzo istotnym elementem leczenia jest regularna aktywność fizyczna – minimum 30 minut dziennie. Często tuż po diagnozie zaleca się także obniżenie masy ciała. Dotyczy to szczególnie pacjentów z otyłością. Farmakologię w przypadku insulinooporności stosuje się rzadko. Ta, która jest wprowadzana, uwzględnia podawanie metforminy, czyli substancji zwiększającej wrażliwość tkanek na insulinę. Jest ona stosunkowo bezpieczna, nie powoduje bowiem gwałtownych spadków poziomu glukozy we krwi (hipoglikemii) i dla wielu pacjentów stanowi wymierne wsparcie w leczeniu zaburzeń metabolicznych.

  • posiłki z niskim indeksem glikemicznym,
  • zmniejszenie masy ciała,
  • picie dużych ilości wody,
  • ograniczenie spożywanych węglowodanów,
  • rezygnacja z alkoholu i papierosów,
  • regularne ćwiczenia,
  • redukcja stresu,
  • odpowiednia higiena snu.
Leczenie insulinooporności
Leczenie insulinooporności

Trzeba jednak pamiętać, że o sposobie leczenia zawsze decyduje lekarz – endokrynolog, diabetolog, internista czy ginekolog, działający zazwyczaj we współpracy z dietetykiem.

Jak powinna wyglądać dieta przy insulinoporności?

Dieta przy insulinooporności ma na celu nie tylko zmniejszyć nadmiar tkanki tłuszczowej i doprowadzić do redukcji masy ciała, ale przede wszystkim regulować stężenie cukru we krwi, zapobiegając jego gwałtownym skokom. W efekcie możemy z czasem obserwować zwiększoną wrażliwość komórek na działanie insuliny. Chcąc leczyć insulinooporność dietą nasze menu powinno obfitować w:

Produkty wskazane przy insulinopornościProdukty niewskazane przy insulinoporności
chude białko, w tym to pochodzące z ryb i nasion strączkowychżywność wysokoprzetworzona
błonnik pokarmowy, który znajdziemy w świeżych owocach i warzywach, a także pełnoziarnistych zbożach (kasze, ryż brązowy, chleb razowy, płatki owsiane itp)węglowodany proste, w tym jasne pieczywo, cukier, biały ryż
produkty nieprzetworzonesłodkie i słone przekąski
wielonienasycone kwasy tłuszczoweczerwone mięso
przeciwzapalne przyprawy i ziołanasycone kwasy tłuszczowe
alkohol

Bibliografia:

  • Musiałkowska D., Słoma M., Vademecum – zbiór najczęściej zadawanych pytań na grupach wsparcia dla insulinoopornych, Fundacja Insulinooporność – zdrowa dieta i zdrowe życie
  • Nowosad K., Rola diety i stylu życia w leczeniu insulinooporności, Kosmos – problemy nauk biologicznych, Tom 70, 2021, Numer 4 (333), Strony 731–739
  • Kuśnierek J., Suliburska J., Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3, 177–183
  • Stawerska R. i wsp., Insulinooporność i stan przedcukrzycowy – diagnostyka i leczenie, Lekarz POZ 5/2021
  • Kasznicki J., Insulinooporność w patogenezie zaburzeń gospodarki węglowodanowej (stany przedcukrzycowe, cukrzyca, niealkoholowe stłuszczenie wątroby). Farmakoterapia cukrzycy., Klinika Chorób Wewnętrznych z Oddziałem Diabetologii i Farmakologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Dodano: 15/02/2022
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Badania
17/02/2022
Badania, Choroby
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – jak rozpoznać wczesne objawy choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.


19/12/2022
Dieta, Badania, Choroby
Wrzody żołądka i dwunastnicy – czym się charakteryzują i jak je wyleczyć?

Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji. 


kortyzol
29/06/2023
Badania
Kortyzolu czyli „hormon stresu”, ale czy tylko? Sprawdź, co jeszcze warto o nim wiedzieć

O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony.


Zapoznaj się z nasza ofertą
badanie
Diagnostyka prostaty
Niezbędnik każdego mężczyzny po 40-stce.

od 95 zł
badanie
Diagnostyka osteoporozy
Sprawdź czy Twoje kości są w dobrej formie.

od 95 zł
Promocja! teraz taniej o 20%
Pakiet badań
Serce pod kontrolą
Z miłości dla siebie!

od 83 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się