Miażdżyca tętnic to przewlekła choroba tętnic. Zapadają na nią zazwyczaj osoby po 50. roku życia. Tym, co ją wywołuje, jest przede wszystkim bogata w zły cholesterol dieta i skorelowana z tym otyłość. W rozwoju zmian o charakterze miażdżycowym ważną rolę pełnią również klasyczne czynniki ryzyka, a wśród nich m.in.: podwyższone stężenie cholesterolu, wiek, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, palenie papierosów, siedzący tryb życia, nadużywanie alkoholu, płeć, czynniki zapalno-zakaźne oraz stres. W sytuacji, gdy nie jest leczona, może doprowadzić np. do zawału serca albo do amputacji kończyn dolnych. Oprócz tego zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Jak można wykryć, leczyć i nie dopuścić do dalszego rozwoju tej podstępnej choroby?
Miażdżyca to przewlekły proces zapalny, który obejmuje aortę oraz tętnice średniej wielkości (biodrowe, wieńcowe, nerkowe i szyjne). Z tego względu wyróżniana jest: miażdżyca kończyn dolnych, miażdżyca tętnic nerkowych, miażdżyca tętnic szyjnych, miażdżyca mózgu, miażdżyca aorty, miażdżyca tętnic i jelit w jamie brzusznej.
Istota tego procesu to odkładanie się w przestrzeni między warstwą mięśniową naczynia a śródbłonkiem złogów, pozakomórkowych skupisk cholesterolu oraz komórek piankowatych. Wytwarzane w taki sposób pasma tłuszczowe to najwcześniejsza postać zmian miażdżycowych.
Z czasem do elementów, które wchodzą w skład pasm miażdżycowych, dochodzą kolejne, czyli elementy włókniste tkanki łącznej. One stopniowo pokrywają całe pierwotne ognisko zapalne i w ten właśnie sposób doprowadzają do jego oddzielenia od reszty naczynia. Wytwarzana w taki sposób zaawansowana zmiana miażdżycowa określana jest jako blaszka miażdżycowa.
Cechuje ją to, że może przenikać do światła naczynia i w ten sposób przyczynia się do jego zwężenia. Wówczas prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi w obszarze, który się znajduje za zwężeniem. Przewlekłe ograniczenie drożności wielu albo pojedynczej tętnicy wieńcowej prowadzi do zespołu, który nazwano stabilną chorobą wieńcową.
Wbrew pozorom narażeni są na nią wszyscy, a nie tylko osoby starsze. Do czynników, które mogą się przyczynić do jej powstania, zalicza się przede wszystkim:
Ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych w sposób znaczący wzrasta po ukończeniu 50. roku życia. Stąd też bardzo ważne jest to, żeby już wiele lat wcześniej zacząć prowadzić bardziej aktywny i zdrowy tryb życia. Tylko tego rodzaju postawa może uchronić przed zachorowaniem albo spowolnić zmiany miażdżycowe. Warto regularnie wykonywać podstawowe badania. Dodatkowo można sprawdzić swoje predyspozycje podczas badań genetycznych serca i chorób zakrzepowo-zatorowych. Jeżeli ich wynik wskazuje, że mamy szanse poprzez czynnik genetyczny zachorować na miażdżycę, należy jak najwcześniej rozpocząć diagnostykę badań serca.
Objawy miażdżycy tętnic nie są jednoznaczne, a wynika to z tego, że jest to choroba o wolnym przebiegu. Ponadto jej symptomy mogą być bardzo zróżnicowane, a determinuje je miejsce występowania blaszki miażdżycowej.
Niektórzy z pacjentów w ogóle nie odczuwają żadnych niepokojących dolegliwości. U nich kliniczne objawy miażdżycy pojawiają się bardzo późno, gdy choroba jest już zaawansowana. Wynika to z tego, że łagodna postać miażdżycy może nie dawać żadnych charakterystycznych objawów. Wówczas jednak, od czasu do czasu, może dojść do ostrych incydentów. Najczęściej są one powiązane z zamknięciem jednej z głównych tętnic lub/i z zakrzepicą.
Sposób postępowania uzależniony jest od tego, czy w danym przypadku pojawiły się objawy kliniczne, czy też nie. U osób, u których wystąpiły objawy niedokrwienia, zlecana jest diagnostyka nieinwazyjna oraz inwazyjna. Dzięki niej można ustalić położenie i stopień zaawansowania zmian miażdżycowych. Ocenie są poddawane czynniki ryzyka, jakie występują u konkretnej osoby. Oprócz tego muszą zostać wykonane badania krwi i laboratoryjne, a wśród nich przede wszystkim: lipidogram, pomiar glukozy i homocysteiny.
Jeśli chodzi o badania obrazowe, to podstawowymi metodami są: ultrasonografia (badanie dopplerowskie), tomografia komputerowa z dotętniczym podaniem kontrastu (angio-TK, koronarografia), arteriografia tętnic.
Sposób postępowania przy miażdżycy jest uzależniony od jej objawów i tego, gdzie jest umiejscowiona. Jej leczeniem zajmują się kardiochirurdzy, chirurdzy naczyniowi, kardiolodzy, neurolodzy i nefrolodzy. U każdego z chorych ze zmianami miażdżycowymi rekomenduje się wyeliminowanie albo kontrolowanie czynników ryzyka. Bardzo ważne jest wtedy np. rozpoczęcie bardziej aktywnego trybu życia, wyrównanie profilu lipidowego i glikemii (poprzez ograniczenie spożycia cukrów i tłuszczów), monitorowanie ciśnienia tętniczego, rzucenie nikotyny oraz wprowadzenie do swojej diety zdrowych i lekkostrawnych posiłków. W niektórych z przypadków lekarz może zaordynować zażywanie leków przeciwpłytkowych (np. kwas acetylosalicylowy).
W przypadku miażdżycy tętnic, jeśli jest już zaawansowana, rekomendowane jest leczenie inwazyjne. Miażdżyca tętnic wieńcowych jest leczona przy zastosowaniu angioplastyki wieńcowej (implantancja stentu). Gdy zmiany w obrębie tętnic wieńcowych już są rozsiane, wtedy zazwyczaj są stosowane by-passy (tzw. pomostowanie aortalno-wieńcowe). Ta sama technika leczenia bywa również wdrażana przy miażdżycy tętnic nerkowych i miażdżycy tętnic dolnych. Z kolei w odniesieniu do miażdżycy tętnicy szyjnej zazwyczaj przeprowadzany jest zabieg endarterektomii. Wówczas chirurg mechanicznie usuwa blaszki miażdżycowe zwężające światło naczynia. W taki właśnie inwazyjny sposób przeciwdziała się udarowi niedokrwiennemu mózgu.
Żeby spowolnić rozwój miażdżycy i ograniczyć ryzyko spowodowane chorobami naczyń oraz serca, trzeba zacząć przestrzegać następujących zasad:
Nieprawidłowo leczona albo w ogóle nieleczona miażdżyca tętnic może stać się przyczyną groźnych dla zdrowia i życia pacjenta chorób oraz powikłań. W sytuacji, gdy zmiany obejmują tętnice wieńcowe, wówczas istnieje niebezpieczeństwo, że rozwinie się choroba niedokrwienna serca. Ona z kolei, gdy nie będzie leczona, może doprowadzić do zawału mięśnia sercowego.
Z kolei, gdy zmiany obejmują te z naczyń tętniczych, które odpowiadają za zaopatrywanie mózgu w krew, może pojawić się udar. Przy miażdżycy tętnic dolnych w skrajnym przypadku może dojść do krytycznego niedokrwienia. Wówczas jedynym rozwiązaniem może się okazać amputacja jednej albo obu dolnych kończyn.
Optymalna dieta przy miażdżycy to ograniczenie ilości spożywanych na co dzień cukrów prostych. Równie ważne jest jej wzbogacenie o błonnik oraz o świeże sezonowe warzywa. W przypadku osób, u których występuje zwiększone ryzyko pojawienia się miażdżycy, rekomenduje się wprowadzenie diety DASH albo śródziemnomorskiej. Bardzo ważne jest wówczas stosowanie konkretnej obróbki termicznej poszczególnych potraw. Zamiast smażyć na tłuszczu, trzeba je zacząć gotować na parze, piec w folii i dusić bez tłuszczu.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?