Udar mózgu to nagłe zaburzenie krążenia krwi w mózgu o charakterze miejscowym. Udary dzieli się na niedokrwienne, krwotoczne, żylne oraz mikroudary. Co to jest udar niedokrwienny lub inaczej zawał mózgu? Do udaru niedokrwiennego dochodzi wtedy, gdy tętnica doprowadzająca krew do mózgu staje się niedrożna – przepływ krwi jest albo całkowicie uniemożliwiony, albo znacznie ograniczony. Mózg tym samym staje się niedotleniony. Udary tego typu diagnozuje się w większości przypadków, około 70% wszystkich udarów to udary niedokrwienne.
Udar krwotoczny, inaczej wylew krwi do mózgu, następuje w wyniku pęknięcia tętnicy mózgowej. Krew z tętnicy rozlewa się po tkance nerwowej, niszcząc ją. Udary krwotoczne rozpoznaje się u około 15% pacjentów. W zależności od tego, która tętnica pęka, dzieli się je na krwotoki śródmózgowe (pęknięcie tętniczki mózgowej) oraz krwotoki podpajęczynówkowe (rozlanie krwi do przestrzeni otaczającej mózg).
Dużo rzadziej dochodzi do udarów żylnych będących efektem zakrzepicy zatok żylnych albo żył mózgowych, a także do mikroudarów nazywanych przemijającymi niedokrwieniami mózgu. Te ostatnie dają krótkotrwałe objawy, ale mogą być zwiastunem dużego udaru.
Jeżeli o zwiastunach mowa, istnieje akronim opisujący zwiastuny udaru.
Objawy udaru są zależne od tego, jaki obszar jest niedotleniony. Zazwyczaj obserwuje się te cztery wymienione w akronimie, a czasami do nich dołączają również: osłabienie lub niedowłady kończyn dolnych, drętwienie połowy ciała, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, nagły bardzo silny ból głowy oraz zaburzenia przytomności lub jej całkowita utrata.
Czasami występują tak zwane nietypowe objawy udaru – ruchy mimowolne, czkawka, problemy z koncentracją, trudności z oddychaniem czy nagłe uczucie zmęczenia.
Jeśli podejrzewa się udar, trzeba jak najszybciej zadzwonić po pogotowie ratunkowe. Komórki mózgu obumierają już po 4 minutach od wystąpienia niedokrwienia, dlatego czas jest tu kluczowy. Część pacjentów kwalifikuje się do leczenia mogącego ograniczyć skutki udaru, ale trzeba je wdrożyć maksymalnie do 3 godzin od pojawienia się objawów.
Dlaczego u niektórych dochodzi do udaru mózgu? Przyczyny są różne. Najczęściej jest to wynik zatoru mózgowego. Skrzeplina, która powstaje w sercu w wyniku np. migotania przedsionków, wraz z krwią trafia do naczyń krwionośnych w mózgu i blokuje ich światło. Wówczas mówimy o udarze niedokrwiennym.
Udary krwotoczne są spowodowane nieleczonym lub nieprawidłowo leczonym nadciśnieniem tętniczym.
Wśród czynników ryzyka wystąpienia udaru wymienia się m.in.: wiek powyżej 55. roku życia, płeć – udary częściej diagnozuje się u kobiet niż u mężczyzn, czynniki genetyczne, nadciśnienie tętnicze, choroby serca i naczyń krwionośnych, cukrzycę, otyłość, palenie papierosów i nadużywanie alkoholu oraz zespół bezdechu sennego.
Jak leczy się udar mózgu? Leczenie dopasowuje się od rodzaju udaru. Udary niedokrwienne wymagają zastosowania leków trombolitycznych rozpuszczających skrzepliny. Najważniejsze, aby podać je jak najszybciej od wystąpienia objawów, bo może to w znaczącym stopniu zapobiec dalszemu uszkodzeniu mózgu i daje szanse na całkowity lub częściowy powrót do zdrowia.
Jeżeli u pacjenta z udarem krwotocznym zdiagnozowano nadciśnienie tętnicze, wprowadza się preparaty obniżające ciśnienie. W praktyce udary krwotoczne są dużo trudniejsze do wyleczenia, ale tu także najistotniejszy jest czas, w którym otrzyma się profesjonalną pomoc. W niektórych przypadkach stosuje się zabieg embolizacji, czyli zamknięcia uszkodzonego naczynia.
Po udarze bardzo ważne będą dieta – zapobieganie niedożywieniu oraz rehabilitacja wprowadzana już na oddziale udarowym, a następnie kontynuowana tak długo, jak jest to konieczne po wyjściu ze szpitala.
