Tasiemiec i inne pasożyty ludzkie – objawy zakażenia, leczenie

Czym są pasożyty ludzkie?

Parazytologia to w ogólnym znaczeniu nauka o pasożytach. Z kolei w szerszym ujęciu obejmuje ona organizmy, które pasożytują we wnętrzu i na zewnątrz żywiciela. Sama nazwa pasożyt wywodzi się od greckiego słowa parasitos, które można przetłumaczyć jako darmozjad albo współbiesiadnik. Pasożytnictwo to przykład antagonistycznego związku. Na czym on polega? Przede wszystkim na tym, że przedstawiciele jednego gatunku (pasożyta) wykorzystują te innego gatunku (żywiciela) – i jako miejsce do bytowania, i jako źródło pokarmu. W ten sposób doprowadzają do poważnych szkód w populacji, na której pasożytują. Można wręcz powiedzieć, że chorobotwórczość  to jedna z kluczowych cech pasożytnictwa.

Wbrew obiegowym opiniom pasożyty bytują nie tylko w jelitach, bo tak naprawdę można je wykryć w każdej części ludzkiego ciała. Z uwagi na miejsce bytowania podlegają podziałowi na pasożyty wewnętrzne oraz na pasożyty zewnętrzne. Żywiciel, w którym pasożyt uzyskuje pełną dojrzałość płciową albo w którym już się rozmnaża to tzw. żywiciel ostateczny. Wszyscy inni to żywiciele pośredni. Pasożyty, które bytują w ludzkim przewodzie pokarmowym i/lub w poszczególnych tkankach, czy też narządach, doprowadzają do ich mechanicznego  uszkodzenia.

Tasiemce, pierwotniaki i nicienie uszkadzają tkankę mięśniową, ściany jelita albo układ nerwowy. W niektórych z przypadków mogą doprowadzić do trwałych albo jeszcze początkowo odwracalnych zmian w narządach takich jak: mózg, wątroba, płuca oraz nerki. Z kolei owady oraz roztocza sieją spustoszenie w skórze. Z danych statystycznych wynika, że na terenie Polski najpowszechniej występuje inwazja owsików (dotyka ona 95% ludności). Kolejne miejsce zajmują: włosogłówka (80%), glista ludzka (50%) oraz Giardia – lamblia (u niemowląt dochodzi do 80%).

Objawy zakażenia pasożytami

Objawy kliniczne zakażenia nie zawsze występują. Często jest tak, że pasożyty jelitowe i pozostałe przez wiele lat w żaden sposób nie sygnalizują swojej obecności. Wówczas bez żadnych przeszkód spożywają zjadany przez człowieka pokarm i wydalają różnego rodzaju toksyczne wydzieliny. W taki właśnie sposób dzień po dniu zatruwają ciało swojego żywiciela.

Długoletnie zarażenie pasożytnicze może doprowadzić do groźnych chorób (m.in.: problemów neurologicznych, zespołu jelita drażliwego, utraty wzroku, reumatyzmu, cukrzycy). Często się również zdarza, że sygnały, które z czasem zaczyna wysyłać organizm, bywają błędnie odczytywane. Najczęstsze bagatelizowane i błędnie interpretowane objawy to przede wszystkim: bóle głowy i bóle brzucha, a oprócz tego dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa oraz bóle stawów; problemy i choroby skórne (a wśród nich m.in.: świąd skóry, wypadanie i łamliwość włosów, pokrzywka, trądzik). Do tego dochodzą jeszcze: utrata masy ciała, brak apetytu, zaburzenia snu, chroniczne zmęczenie, kaszel, anemia, białe plamy na dziąsłach, osłabienie, depresja, wzdęcia, niestrawność i gazy, problemy z płodnością, niedokrwistość, alergie, podkrążone oczy.

Dlatego tak ważne jest, aby regularnie badać swój układ pokarmowy.

Objawy zakażenia pasożytami ludzkimi

Glista ludzka

Sposób, w jaki człowiek zareaguje na obecność w jego ciele glisty ludzkiej, w znacznej mierze wynika z jego indywidualnych predyspozycji. W niektórych z przypadków dochodzi do tego, że już jedna glista ludzka wywołuje zaburzenia nerwowe, jelitowe oraz uporczywą pokrzywkę. Larwy, które przemieszczają się w znacznych ilościach, doprowadzają do uszkodzeń, które obejmują wątrobę oraz ściany jelita. Te najgroźniejsze ze zmian  są jednak wytwarzane w płucach. Dla glistnicy charakterystyczne są również: problemy skórne (świąd skóry), suchy kaszel, łzawienie z oczu, obrzęki, które obejmują ręce oraz twarz oraz objawy alergiczne. W przypadku zmian, które dotykają układu nerwowego, zazwyczaj uwidacznia się: pobudliwość, bezsenność i objawy, które są zbliżone do padaczki. W przypadku dzieci glistnica objawia się przez ich znacznie słabszy oraz wolniejszy rozwój umysłowy i fizyczny (w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami).

Owsiki – objawy zakażenia

Owsica może mieć przebieg bezobjawowy. Kluczową pod tym względem rolę odgrywa jednostkowa wrażliwość i intensywność inwazji. Zazwyczaj jest tak, że objawy mogą podlegać nasileniu wtedy, gdy dochodzi do sukcesywnego samozarażania. Najczęściej pacjenci uskarżają się wówczas na świąd odbytu. Z kolei w przypadku dzieci częstym objawem jest również moczenie nocne. U kobiet może wtedy dochodzić np. do zapalenia pochwy oraz sromu. Z kolei jeśli chodzi o zaburzenia, które dotyczą układu nerwowego, to do tych najczęściej występujących zaliczane są: zmęczenie, pobudliwość oraz bezsenność.

Zakażenie włosogłówką

Włosogłówka to nicień, który egzystuje w jelicie grubym oraz ślepym u człowieka. U nosicieli ich niewielkiej liczby nie występują żadne charakterystyczne objawy. Z kolei w przypadku ich większej liczby, najczęstsze są objawy ze strony układu krążenia, nerwowego oraz pokarmowego. Zazwyczaj pacjenci uskarżają się wtedy na: bóle i zawroty głowy, bezsenność, bóle brzucha (w dolnym prawym kwadrancie) i na śluzową biegunkę (czasami razem z krwią).

Objawy lambliozy

Zakażenia lambliozą (Giardia lamblia) pomimo tego, że są często diagnozowane i u osób dorosłych, i u dzieci, mają przebieg bezobjawowy. Dopiero jej ostry przebieg zaczyna obfitować w objawy takie jak: złe samopoczucie, biegunka, wzdęcia, skurcze, otłuszczone stolce, wymioty, gorączka, chudnięcie. Po ostrej fazie lambliozy może dojść do jej przewlekłej postaci. Wówczas mogą się pojawić kolejne objawy: złe wchłanianie, luźne (ale nie biegunkowe) stolce, zmęczenie, osłabienie, dalsza utrata masy ciała.

Zakażenie tasiemcem

Tasiemczyca, czyli zakażenie tasiemcem, pojawia się w następstwie połknięcia jego jaj. On później zazwyczaj przechodzi w ludzkim ciele cały cykl rozwojowy i powoli zaczyna rosnąć w jelitach. Nie zawsze tak jednak jest, bo przypadku rozwijającego się w jelicie cienkim psowatego tasiemca bąblowcowego człowiek jest żywicielem pośrednim (tym ostatecznym są zwierzęta mięsożerne – np. lisy, wilki, rzadziej psy). 

Do tych najczęściej występujących u ludzi zaliczone zostały: tasiemiec nieuzbrojony, uzbrojony oraz właśnie bąblowiec. Ten ostatni jest najbardziej niebezpieczny, a wynika to z tego, że wytwarza torbiel, która stale się powiększa (a gdy znajdzie się w mózgu, może stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla życia). Główne objawy tasiemczycy to przede wszystkim: brak apetytu, nagła utrata wagi, bóle brzucha, nudności, biegunki, zaburzenia snu, ssanie i ucisk w brzuchu, awitaminoza, anemia, zaparcia.

Choroby pasożytnicze – jak się można nimi zarazić?

Pasożyty ludzkie trafiają do organizmu na różne sposoby: poprzez niedogotowane albo nie dość starannie przygotowane jedzenie, zjadanie owoców i warzyw, które nie zostały umyte, brak odpowiedniej higieny osobistej, spożywanie pokarmów niewiadomego pochodzenia, picie nieprzegotowanej wody i przez kontakt ze zwierzętami, które np. nie były odrobaczane. Równie często do stwierdzenia zakażenia dochodzi po powrocie z egzotycznej wyprawy.

Z ustaleń badaczy wynika, że najczęściej zakażenie pasożytami powiązane jest ze spożywaniem wcześniej zakażonej żywności i/lub wody. Oprócz tego pasożyty ludzkie mogą trafić do organizmu poprzez ukąszenie owadów albo drogą powietrzną, bo w kurzu unoszonym przez wiatr również mogą się znajdować jaja pasożytów. Czasami do zakażenia dochodzi poprzez kąpiele w naturalnych zbiornikach wodnych. Ponadto w niektórych z przypadków noworodki podlegają zarażeniu jeszcze w łonie matki.

Jak wykryć pasożyty w organizmie?

Pasożyty, które występują w skórze, najczęściej są diagnozowane w oparciu o objawy zgłaszane przez chorego (ten zazwyczaj przez nich wymieniany to świerzb). Równie ważne jest w tym wypadku badanie fizykalne (z wykorzystaniem dermatoskopu albo lupy).

Wykrycie konkretnej wewnętrznej choroby pasożytniczej jest nieco bardziej problematyczne. Często dochodzi do tego, że zgłaszane objawy mogą wskazywać na wiele różnych chorób, czy też zaburzeń (tych w żaden sposób niezwiązanych z parazytozą). Tak się dzieje np. w przypadku glistnicy, która może ujawniać się przez objawy o charakterze astmatycznym.

Jaj, cyst i dorosłych osobników pasożytów występujących w przewodzie pokarmowym zazwyczaj szuka się w kale. Właśnie dlatego tak często jest wówczas zlecane badanie kału. Co znamienne, nie zawsze pojedyncze badanie jest miarodajne. Z tego względu najczęściej jest ono powtarzane w kilkudniowych odstępach. W przypadku owsików do ich wykrycia służy wymaz (trzykrotny), który jest pobierany z okolicy odbytu.

Z pasożytami tkankowi jest jeszcze trudniej. Wówczas zazwyczaj nieodzowne jest zlecenie badań obrazowych (takich jak rezonans magnetyczny albo tomografia komputerowa) i wykonanie testów z pobranej krwi.

Profilaktyka i leczenie wybranych pasożytów jelitowych

W przypadku leczenia owsicy kluczową rolę odgrywa wprowadzenie w domu zabiegów o charakterze higieniczno-porządkowym. Bez nich zaordynowane przez lekarza leczenie farmakologiczne (leki przeciwpasożytnicze) nie zapewni zadowalających rezultatów. Poza przestrzeganiem zasad higieny osobistej bardzo ważne jest częste zmienianie pościeli oraz np. ręczników. Do tego dochodzi jeszcze regularne dbanie o czystość w całym mieszkaniu (np. czyszczenie wszystkich zakamarków pod meblami, kanap, dywanów). Równie istotne jest to, żeby zaordynowane leki przyjęli wszyscy domownicy. Takie postępowanie jest uzasadniane w ten sposób, że życie we wspólnym gospodarstwie sprzyja zarażeniu. Ponadto, jak już wcześniej wspomniano, można być chorym i nie mieć żadnych objawów.

Pomimo stosowanych przeciwpasożytniczych preparatów leczenie zarażenia włosogłówką może być trudne. Właśnie dlatego tak ważne jest to, żeby działać w sposób prewencyjny i nie dopuścić do zakażenia. Poza przestrzeganiem zasad higieny osobistej równie istotne jest dokładne mycie warzyw oraz owoców przed spożyciem.

Także i w przypadku glistnicy bardzo ważne jest zapobieganie zarażeniu. Najważniejsze jest w tym wypadku częste i dokładne mycie rąk, szczególnie przed posiłkami, a oprócz tego dokładne mycie i sprzątanie pomieszczeń, w których się na co dzień przebywa i przedmiotów, z którymi ma się bezpośredni kontakt. Zazwyczaj wdrożona w przypadku stwierdzenia zakażenia farmakoterapia musi zostać powtórzona po 2-3 tygodniach (w celu prewencyjnym).

Zarażenie pasożytnicze lambliozą jest leczone lekami przeciwpierwotniakowymi. Zazwyczaj równocześnie jest jeszcze wdrażane leczenie objawowe. Najczęściej stosowane są wtedy preparaty o działaniu przeciwbólowym oraz rozkurczowym. Równie ważne jest odpowiednie nawodnienie i stosowanie diety, której sedno to ograniczenie ilości spożywanych węglowodanów prostych.