Owsiki nie tylko u dzieci? Jakie są objawy owsików i jak się ich pozbyć?

Spis treści:

1. Czym są owsiki ludzkie?
2. Owsiki u dzieci
3. Jak dochodzi do zarażenia owsicą u dorosłych?
4. Objawy owsicy u dorosłych i dzieci
5. Diagnoza owsicy u dorosłych i dzieci
6. Leczenie owsicy
7. Domowe sposoby na owsiki
8. Jak zapobiec ponownemu zarażeniu owsikami?
9. Czym grozi nieleczenie owsicy?

Czym są owsiki ludzkie?  

Owsik ludzki to pasożyt, należący do typu nicieni (Nematoda). Bytuje on wyłącznie w organizmie człowieka, w końcowym odcinku jelita cienkiego oraz w jelicie grubym. Owsiki przyczepione są do ściany jelita i żywią się jego zawartością. Samce giną zaraz po zaplemnieniu samic, które składają jaja. Z jaj wylęgają się robaki, osiągające całkowitą dojrzałość po upływie około 2-4 tygodni. Wówczas w okolicy odbytu samice (szczególnie w nocy) składają jaja, pokryte lepką wydzieliną, co objawia się dokuczliwym swędzeniem.  

Jak wyglądają owsiki? Robaki przypominają niedługie nitki o białej barwie. Można zobaczyć je gołym okiem. Pasożyty te charakteryzuje wyraźny dymorfizm płciowy – samce o wyraziście zagiętej tylnej części ciała osiągają 3-5 mm, a samice 10-13 mm długości. Z kolei jajeczka owsików są tak drobne, że nie są widoczne gołym okiem. Można je dostrzec jedynie pod mikroskopem.  

Owsiki u dzieci  

Warto pamiętać, że na zarażenie owsikami najbardziej narażone są małe dzieci. Pasożyty te najczęściej szerzą się w szkołach czy przedszkolach, czego powodem są niewłaściwe nawyki higieniczne maluchów, takie jak rzadkie mycie rąk bądź wkładanie różnych przedmiotów do buzi. Często zupełnie nieświadome dziecko w trakcie snu drapie się, przenosząc jaja owsików na ręce, a stamtąd na bieliznę lub bezpośrednio do ust. Niestety to sprawia, że jaja pasożyta trafiają ponownie do przewodu pokarmowego, a w efekcie dochodzi do powtórzenia całego cyklu.

Owsiki u dorosłych – drogi zakażenia

Do zarażenia owsikami u dorosłych, podobnie jak i u dzieci najczęściej dochodzi drogą pokarmową (jaja pasożytów trafiają do jamy ustnej, skąd przez przewód pokarmowy, wędrują do jelita grubego), a także drogą inhalacyjną i retroinwazyjną. Gdy samice owsików osiągają pełną dojrzałość, wychodzą na zewnątrz, aby złożyć jaja w okolicy odbytu, skąd z łatwością mogą zostać przeniesione na bieliznę, pościel, a następnie, za pośrednictwem dłoni, na inne przedmioty, np. klamki lub naczynia. Wówczas ryzyko infekcji wzrasta u pozostałych domowników – wystarczy, że któryś z nich dotknie powierzchni, na której znajdują się jaja i przygotuje posiłek lub otrze dłonią okolice ust, nie myjąc wcześniej rąk.  

Objawy owsików u dzieci i dorosłych

Przebieg oraz symptomy owsicy zależą od liczby pasożytów, a także od odporności żywiciela. Niekiedy zdarza się, że choroba nie daje o sobie znać, jednak najczęściej objawia się nocnym swędzeniem okolic odbytu. Uporczywy świąd przyczynia się do zakłócenia snu i budzenia się w nocy, czego rezultatem są zmęczenie i nerwowość w ciągu dnia. Ponadto, drapanie skóry zazwyczaj prowadzi do jej podrażnienia, a nawet zakażenia bakteryjnego.  

O obecności pasożytów i zakażeniu owsicą świadczyć mogą takie objawy jak:  

Co więcej, u kobiet owsiki mogą doprowadzić do pojawienia się dolegliwości ze strony układu moczowego lub płciowego (takich jak zapalenie dróg moczowych lub zapalenie pochwy), zwłaszcza w przypadku, gdy jajeczka pasożytów zostaną złożone w okolicy urogenitalnej.  

Diagnoza owsicy u dorosłych i dzieci  

W przypadku zauważenia u siebie lub dziecka objawów, mogących świadczyć o zakażeniu owsikami, nie należy bagatelizować problemu. Zalecane jest udanie się do lekarza rodzinnego. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem, specjalista wyda skierowanie na wykonanie badania parazytologicznego, np. badania mikroskopowego próbki kału w kierunku obecności jaj pasożytów jelitowych.  

,Diagnostyka owsicy opiera się na wykryciu owsików w kale bądź zidentyfikowaniu jaj pasożytów w okolicach odbytu. Ważne, aby badanie wykonać rano. Pora nie pozostaje bowiem bez znaczenia – składanie jaj przez samice ma miejsce w nocy, a więc najlepiej pobrać wymaz z samego rana, przed umyciem się i wypróżnieniem. Jak tego dokonać? W tym celu trzeba zaopatrzyć się w specjalny zestaw – pojemniczek oraz szklaną bagietkę, owiniętą na końcu celofanem, którą delikatnie pociera się fałdy odbytu. Po wykonaniu wymazu umieszcza się go w pojemniczku, pamiętając o tym, aby nie dotykać ścianek.  Jeżeli wynik jest ujemny, zaleca się ponowne wykonanie dwóch kolejnych prób w odstępach wynoszących 3-4 dni. W przypadku stwierdzenia owsicy, należy jak najszybciej udać się po pomoc do lekarza i rozpocząć leczenie.  

Leczenie owsików

Diagnostyka jest kluczowym elementem w wyborze odpowiedniej metody leczenia owsicy. Za dobranie właściwej terapii odpowiada lekarz. W leczeniu owsicy najczęściej stosuje się jedną z trzech podstawowych substancji czynnych:   

• Pyrantel – występuje w postaci zawiesiny doustnej lub tabletek. Wykazuje on działanie paraliżujące mięśnie owsików, dzięki czemu pasożyty zostają wydalone z organizmu. Lek działa wyłącznie na formy dojrzałe bądź we wczesnej fazie rozwoju. Pyrantel zalicza się do kategorii L3 – leków prawdopodobnie bezpiecznych w czasie karmienia piersią.  
• Mebendazol – dostępny w postaci tabletek. Przyczynia się do zaburzenia przyswajania glukozy przez owsiki oraz zaburzenia ich funkcji trawiennych, co w konsekwencji prowadzi do śmierci robaków. Lek działa na jajeczka pasożytów, larwy oraz dorosłe osobniki.   
• Albendazol – charakteryzuje się podobnym mechanizmem działania, co mebendazol. Działa na larwy, jaja i osobniki dorosłe.   

Leczenie owsicy polega na podaniu pojedynczej dawki poniżej wymienionych substancji czynnych:   

• 100 mg mebendazolu (dotyczy wszystkich grup wiekowych),  
• 400 mg albendazolu  (dotyczy wszystkich grup wiekowych),  
• 11 mg/kg masy ciała (maksymalnie 1,0 g) pyrantelu.  

Szacuje się, że skuteczność wyleczeń owsicy z wykorzystaniem tego typu leków wynosi 90-100%. Należy pamiętać, że leczenie farmakologiczne powinni rozpocząć również wszyscy domownicy, którzy mieszkają z osobą zarażoną. Ponadto, wskazana jest szczególna dbałość o higienę osobistą. Po upływie 14 dni od zakończenia terapii, trzeba wykonać badanie kontrolne na obecność jaj pasożytów. Ponowne zakażenie owsikami wymaga powtórzenia kuracji.  

Domowe sposoby na owsiki  

Domowe sposoby na owsicę są doskonałym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego. Ich zastosowanie należy jednak wcześniej skonsultować z lekarzem. Jak pozbyć się owsików za pomocą takich metod? Z pewnością wsparciem terapii jest dieta bogata w kiszonki (np. ogórki kiszone, kapustę kiszoną) oraz spożywanie maślanki czy jogurtów naturalnych. W przypadku kiszonek, znaczącą rolę odgrywa ich korzystny wpływ na mikroflorę jelitową.  Bakterie kwasu mlekowego, obecne w tego typu produktach, stymulują pracę układu pokarmowego, co przyczynia się do łatwiejszego wypróżniania, a tym samym oczyszczenia jelit z pasożytów, minimalizując takie objawy jak uporczywe swędzenie czy ból brzucha.  

W leczeniu owsicy można wesprzeć się także suplementami diety z dodatkiem wyciągów roślinnych o właściwościach przeciwpasożytniczych. W składzie tego rodzaju preparatów należy szukać ekstraktów z takich roślin jak:  

• imbir lekarski,  
• cebula,  
• czosnek,  
• kolendra siewna,  
• tymianek pospolity,  
• macierzanka piaskowa,   
• szałwia lekarska,  
• bylica piołun,  
• koper włoski.  

W przypadku stosowania domowych sposobów na owsiki, nie można zapomnieć, że mogą stanowić one jedynie dopełnienie leczenia farmakologicznego.  

Jak zapobiec ponownemu zarażeniu owsikami?  

Oprócz właściwej metody leczenia, niezbędne jest również zachowanie odpowiedniej higieny. Pomoże ona zapobiec ponownemu zakażeniu owsikami. By uniknąć owsicy, zalecane są m.in.:  

• dokładne i częste mycie rąk oraz paznokci z użyciem wody z mydłem (przede wszystkim po skorzystaniu z toalety, przed przygotowaniem posiłków, spożywaniem jedzenia),  
• częste pranie odzieży, pościeli i piżamy w wysokich temperaturach, (po to, aby pozbyć się jaj owsików),  
• unikanie obgryzania paznokci oraz drapania okolicy odbytu – aby ograniczyć rozprzestrzenianie się owsików,  
• dbanie o pielęgnację paznokci – pod krótszą płytką paznokciową może znaleźć się mniej pasożytów,  
• właściwa pielęgnacja miejsc intymnych – pozwala zminimalizować ilość owsików w okolicach odbytu,  
• dezynfekcja toalety przy użyciu odpowiednich środków czyszczących.  

Owsiki – powikłania  

Nieleczone zakażenie owsikami może doprowadzić do:  

• infekcji układu moczowego – dochodzi do niej w wyniku silnej inwazji owsików (częściej dotyka to kobiet),   
• infekcji skórnych – podrażnione przez drapanie okolice odbytu mogą zwiększyć ryzyko choroby o podłożu bakteryjnym,  
• utraty masy ciała – w przypadku ciężkiej postaci choroby, może dojść do pobierania niezbędnych składników odżywczych przez pasożyty, co objawia się spadkiem wagi zakażonej osoby.  

Prawdopodobnie wskutek migracji owsików do wyrostka robaczkowego może również dojść do zapalenia wyrostka robaczkowego – w około 6-11% usuniętych wyrostków u dzieci, wykrywa się owsiki.  

Warto pamiętać, że do poważnych powikłań może dojść na skutek nieleczenia owsicy – nie można zatem bagatelizować objawów tego schorzenia. Należy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty oraz przeprowadzić odpowiednie badania. Dzięki pomocy lekarza zmniejsza się ryzyko wystąpienia poważnych konsekwencji zdrowotnych.