Dysbioza jelitowa – przyczyny, objawy; Jak zbadać mikroflorę jelit?

Powrót

Zasiedlająca nasz układ pokarmowy mikroflora, w różnorodny sposób oddziałuje na nasz organizm. Najnowsze badania naukowe dowodzą, że ma ona wpływ nie tylko na funkcje naszego układu pokarmowego, takie jak wchłanianie i synteza witamin czy metabolizm niektórych leków, lecz także na funkcjonowanie układu immunologicznego oraz układu nerwowego. Z tego względu, możliwość pozyskania wiedzy na temat ilości i rodzaju bakterii, zasiedlających nasze jelita, jest niezwykle cenna w leczeniu wielu chorób.

Czy możliwe jest zbadanie mikroflory jelitowej? Jakie są wskazania do jego wykonania? Jak wygląda i ile kosztuje badanie mikroflory jelitowej?  Odpowiadamy!

Z tego artykułu dowiesz się:  

Czym jest mikrobiom jelitowy?  

Przewód pokarmowy to naturalne siedlisko wielu mikroorganizmów: bakterii, archeonów czy grzybów. Można podzielić je na 3 grupy:  

  • pożyteczne (np. pałeczki bakterii z rodzaju Lactobacillus),  
  • oportunistyczne (np. pałeczki bakterii z rodzaju Bacteroides czy grzyby z rodzaju Candida),  
  • chorobotwórcze (np. bakterie z rodzaju Clostridium).  

Najwięcej, bo nawet miliardy mikroorganizmów, zasiedlają jelita, tworząc mikrobiom jelitowy i stanowiąc najliczniejszą grupę komórek w naszym organizmie. Wynika to nie tylko z korzystnych warunków środowiskowych, lecz także z łącznej powierzchni jelit. Ze względu na swoją rolę, mikroflora jelit często określana jest mianem „dodatkowego narządu systemowego”.  

Mikrobiota jelitowa – biliony różnorodnych mikroorganizmów, które naturalnie bytują w przewodzie pokarmowym, w tym, głównie w jelicie cienkim oraz jelicie grubym. Ich ilość i rodzaj ulegają zmianom pod wpływem różnorodnych czynników zewnętrznych.  

Bakterie, które dominują w jelicie cienkim to:  

  • Lactobacillus,  
  • Streptococcus,  
  • Bacteroides,  
  • Enterococcus,  
  • Clostridium,  
  • Enterobacteriaceae.  

Z kolei w jelicie grubym przeważają:  

  • Bifidobacterium,  
  • Bacteroides,  
  • Bacillus,  
  • Enterococcus,  
  • Clostridium,  
  • Streptococcus,  
  • Ruminococcus,  
  • Fusobacterium,  
  • Eubacterium.  

Mikroflora jelitowa zaczyna wykształcać się już od pierwszych dni życia, przy czym istotny wpływ na jej skład w początkowych miesiącach życia ma forma porodu:  

  • poród siłami natury sprzyja większej ilości bakterii Lactobacillus i Prevotella,  
  • poród przez cesarskie cięcie sprzyja zwiększonej obecności Staphylococcus i Propionibacterium.  

Na kompozycję mikroflory jelitowej wpływa również sposób żywienia niemowląt, w tym zwłaszcza karmienie piersią. Skład mikroflory jelitowej ulega licznym zmianom, a pełną dojrzałość osiąga około 3-4 roku życia człowieka. Później jest ona w miarę stabilna, a czynnikami, powodującymi zaburzenia mikrobioty jelitowej są głównie: nieprawidłowa dieta, stres, antybiotykoterapia czy przebyte choroby.  

Rola mikroflory jelitowej  

Stan i skład mikroflory jelitowej są niezwykle istotne dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania organizmu. Do najważniejszych zadań, jakie pełni mikroflora jelit, należą:  

  • stymulacja układu odpornościowego,  
  • wspieranie procesów trawiennych,  
  • trawienie pokarmu,  
  • unieszkodliwianie toksyn,  
  • synteza witamin (głównie witaminy K oraz witamin z grupy B),  
  • ochrona błony śluzowej jelit przed szkodliwymi czynnikami chorobotwórczymi i patogenami,  
  • poprawa przyswajalności składników odżywczych,  
  • wspieranie działania leków,  
  • udział w wytwarzaniu krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA),  
  • absorbcja niektórych składników mineralnych, w tym jonów wapnia, magnezu czy żelaza,  
  • zmniejszanie syntezy cytokin prozapalnych.  

Czym jest dysbioza jelitowa?  

Dysbioza jelitowa to zaburzenie funkcjonowania jelit, które polega na zmianie profilu flory bakteryjnej jelit. Zmiana ta może mieć charakter:  

  • jakościowy – polegający na zmniejszeniu różnorodności gatunków mikroorganizmów, zasiedlających jelita,  
  • ilościowy – polegający na zmniejszeniu liczby dobroczynnych bakterii; w ich miejsce pojawiają się bakterie chorobotwórcze, które mogą wywoływać liczne objawy niepożądane.  

Dysbioza jelitowa – zaburzenie funkcjonowania jelit, wywołane zmianami jakościowymi lub ilościowymi mikrobioty jelitowej.  W wyniku dysbiozy jelitowej obserwuje się obniżenie funkcji, które spełnia mikroflora jelitowa.

Co powoduje zaburzenia mikroflory jelitowej?  

Czynniki, zwiększające ryzyko wystąpienia zaburzeń mikroflory jelitowej, to przede wszystkim:  

  • antybiotykoterapia,  
  • niewłaściwa dieta:  
  • z małą ilością błonnika pokarmowego,  
  • bogata w produkty wysokoprzetworzone,  
  • z dużą ilością czerwonego mięsa,  
  • obfitująca w produkty, zawierające konserwanty i sztuczne barwniki,  
  • picie alkoholu,  
  • palenie papierosów,  
  • przewlekły, silny stres,  
  • zanieczyszczenia środowiska,  
  • brak aktywności fizycznej,  
  • alergie,  
  • choroby autoimmunologiczne.  

Czynnikami, powodującymi zaburzenia mikrobioty, są również długotrwale przyjmowane leki, wśród których wymienia się zwłaszcza inhibitory pompy protonowej oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Niekorzystnie wpływają na nią również choroby przewlekłe. Mogą to być m.in. otyłość czy cukrzyca typu 2.  

Dysbioza jelitowa – objawy  

Dysbioza jelitowa najczęściej powoduje mało swoiste objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak:  

  • biegunki, w tym biegunki tłuszczowe,  
  • wzdęcia,  
  • nadmierne oddawanie gazów,  
  • zaparcia,  
  • nudności,  
  • wymioty,  
  • brak apetytu,  
  • zgaga,  
  • bóle brzucha,  
  • obecność krwi w stolcu.  

Oprócz tego, u osób, u których doszło do dysbiozy jelitowej, pojawić mogą się:  

  • utrata wagi,  
  • utrata odporności,  
  • zahamowanie wzrostu (w przypadku dzieci),  
  • częste infekcje.  

Powikłania dysbiozy jelitowej  

Nieleczona dysbioza jelitowa może prowadzić do rozwoju znacznie poważniejszych schorzeń. Wśród najczęściej diagnozowanych powikłań zaburzeń flory bakteryjnej jelit wymienia się:  

  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego,  
  • chorobę Leśniowskiego-Crohna,  
  • zespół jelita drażliwego (IBS),  
  • nieswoiste zapalenia jelit,  
  • zaburzenia nastroju,  
  • grzybice,  
  • zaburzenia pracy wątroby,  
  • zaburzenia funkcjonowania nerek.  

Najnowsze badania dowodzą również, że nieleczona dysbioza jelitowa może zwiększać ryzyko zachorowalności na:  

Badanie mikroflory jelitowej – wskazania do wykonania  

Nieprawidłowe funkcjonowanie jelit niesie za sobą nie tylko uciążliwe dolegliwości ze strony układu pokarmowego, lecz także szereg różnorodnych powikłań. Z tego względu, badanie mikroflory jelitowej warto wykonać nie tylko u osób, u których występują niepożądane objawy. Jest ono polecane także wszystkim, którzy obawiają się, że w ich organizmie mogło dojść do dysbiozy jelitowej i chcą ten stan potwierdzić lub wykluczyć.  

Badanie mikroflory bakteryjnej jelit jest jednak wskazane przede wszystkim u osób z uzasadnionym podejrzeniem nieprawidłowości, w tym u pacjentów, borykających się z:  

  • dolegliwościami ze stronu układu pokarmowego (zaparcia, wzdęcia, biegunki itp.), 
  • częstymi infekcjami (bakteryjnymi, grzybiczymi, wirusowymi),  
  • zaburzeniami nastroju,  
  • problemami z koncentracją,  
  • problemami ze snem,  
  • objawami nietolerancji pokarmowych,  
  • objawami chorób autoimmunologicznych.

Na czym polega badanie mikroflory jelitowej?  

Badanie mikroflory jelitowej to ilościowa i jakościowa ocena poszczególnych szczepów bakterii i grzybów, zasiedlających jelita człowieka. Warto zaznaczyć, że badanie mikroflory nie sprawdza wszystkich szczepów, bytujących w jelicie, ale jedynie mikroorganizmy wskaźnikowe, których obecność lub brak mogą być kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Stanowi ono istotny element postępowania diagnostycznego w leczeniu różnorodnych zespołów chorobowych.  

Przedmiotem badania są zarówno mikroorganizmy pożyteczne, takie jak:  

  • bakterie immunostymulujące,  
  • bakterie ochronne,  
  • bakterie, odżywiające nabłonek jelita,  
  • bakterie proteolityczne (odpowiadają za procesy gnilne),  

jak również potencjalne patogeny, których obecność może być przyczyną niektórych chorób, w tym grzyby pleśniowe czy drożdżopodobne.  

Badanie mikroflory jelitowej to jakościowa i ilościowa analiza składu kału, który dostarczany jest przez pacjenta do dedykowanego laboratorium. Próbkę pacjent pobiera samodzielnie w warunkach domowych, pamiętając o przestrzeganiu zaleceń, zawartych w instrukcji dołączonej do zestawu do pobrania. Podstawowe badanie mikroflory jelitowej polega na wykonaniu szeregu posiewów mikrobiologicznych oraz na przeprowadzeniu analizy genetycznej bakterii i grzybów, występujących w dostarczonej przez pacjenta próbce kału.  

Badanie mikroflory jelitowej – to badanie nieinwazyjne, obejmujące jakościową i ilościową analizę dostarczonej przez pacjenta próbki kału, pod kątem obecności mikroorganizmów (bakterii i grzybów) wskaźnikowych.  

Ile kosztuje badanie mikroflory jelitowej? Wszystko zależy od oferowanego przez dane laboratorium zakresu danych, poddawanych analizie. W większości przypadków cena za kompleksowe badanie mikroflory bakteryjnej i grzybiczej jelit waha się jednak od 400, do nawet 1000 złotych. Co więcej, badania mikroflory jelitowej nie są poddawane refundacji w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.  

Test wodorowo-metanowy – diagnostyka SIBO  

Szczególnym przypadkiem dysbiozy jelitowej jest SIBO, czyli zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. W ten sposób określa się stan, w którym w jelicie cienkim dochodzi do zaburzenia mikroflory jelitowej i pojawienia się nadmiernej ilości bakterii, naturalnie bytujących w jelicie grubym, takich jak Klebsiella, Shigella, Escherichia czy Pseudomonas. Choć nie są to typowe mikroorganizmy patogenne, gdy pojawiają się w nieodpowiednim odcinku przewodu pokarmowego, mogą wywoływać wiele objawów niepożądanych.  

Jak poprawić mikrobiom w jelitach?  

Badanie mikroflory, zasiedlającej jelita, dostarcza informacji, które pozwalają określić przyczynę występowania wielu różnych dolegliwości. Są one również pomocne w opracowaniu indywidualnego schematu probiotykoterapii, która może w krótkim czasie pozwolić na poprawę składu mikrobioty jelitowej. Ważne by oprócz tego, zadbać również o odpowiednio zróżnicowaną dietę, uwzględniającą obecność składników pokarmowych, mających wpływ na skład mikroflory jelitowej. Warto sięgać po produkty, które zawierają naturalne:  

  • prebiotyki – takie jak inulinę, laktulozę czy fruktooligosacharydy,  
  • błonnik pokarmowy,  
  • probiotyki,  
  • polifenole.  

Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED


Bibliografia:  

  • Gałęcka M. i wsp., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 2, 50–59  
  • Gałęcka M., Bartnicka A., Szewc M., Mazea J. Kształtowanie się mikrobioty jelitowej u niemowląt warunkiem zachowania zdrowia. Standardy medyczne, Pediatria 2016, t.13, s. 359-376.  
  • Goralska K., Brzezianska-Lasota E., Wpływ diety na mikrobiom jelitowy i zdrowie człowieka, Postępy Mikrobiologii. Suplement 2019, 58(1).  
  • Jabłkowski M., Białkowska-Warzecha J., Jabłkowska A., Small intestine bacterial overgrowth – SIBO. How to diagnose and treat it in the practice of the family physician according to new guidelines, Lekarz POZ 2022, 8(1), 24-36.  
  • Wolkowicz T., Januszkiewicz A., Szych J., Mikrobiom przewodu pokarmowego i jego dysbiozy jako istotny czynnik, wpływający na kondycję zdrowotną organizmu człowieka, Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia 2014, 66 (3-4).  
  • Krakowiak O., Nowak R., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, Postępy Fitoterapii 2015, 3, s. 193-200.  

  


Dodano: 29/09/2023
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Badania
17/02/2022
Badania, Choroby
Reumatoidalne zapalenie stawów – jak rozpoznać wczesne objawy choroby? Leczenie RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.


19/12/2022
Badania, Choroby, Dieta
Wrzody żołądka i dwunastnicy – objawy, diagnostyka, leczenie

Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji. 


kortyzol
29/06/2023
Badania
Kortyzol, czyli „hormon stresu”- jakie pełni funkcje? Jak obniżyć kortyzol?

O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.  


Zapoznaj się z nasza ofertą
badanie
Diagnostyka prostaty
Niezbędnik każdego mężczyzny po 40-stce.

od 95 zł
badanie
Diagnostyka osteoporozy
Sprawdź czy Twoje kości są w dobrej formie.

od 95 zł
Promocja! teraz taniej o 20%
Pakiet badań
Serce pod kontrolą
Z miłości dla siebie!

od 83 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się