Zespół jelita drażliwego – przyczyny, objawy, dieta osób z IBS

Powrót

Zespół jelita drażliwego jest chorobą przewlekłą, która dotyka więcej niż co dziesiątą dorosłą osobę. Jakie są objawy oraz jak wygląda dieta i leczenie IBS? Sprawdź.

Z tego artykułu dowiesz się:

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego to choroba czynnościowa jelita cienkiego i grubego o podłożu idiopatycznym. Nie jest uwarunkowana zmianami organicznymi (na przykład guzami czy uszkodzeniami jelit) ani problemami biochemicznymi. Po raz pierwszy została opisana już pod koniec XIX wieku.

Definicja i diagnoza IBS

Zespół jelita drażliwego zwany jest także IBS – Irritable Bowel Syndrome lub zespołem jelita nadwrażliwego. Do jego diagnozy stosuje się specjalne wytyczne, zwane Kryteriami Rzymskimi. Dodatkowo, do potwierdzenia tego zespołu konieczne jest również wykluczenie innych schorzeń dających podobne objawy.

Występowanie zespołu jelita drażliwego sięga od 10 do 20% dorosłej populacji różnych krajów. W Polsce odsetek ten wynosi około 13%. Na wystąpienie IBS najbardziej narażone są osoby pomiędzy 30. a 40. rokiem życia. Około 2/3 chorych stanowią kobiety.

Zespół jelita drażliwego — objawy

Objawy różnią się w zależności od postaci zespołu jelita drażliwego. Można wyróżnić trzy główne postacie – biegunkową, zaparciową oraz mieszaną. Jednak bez względu na odmianę, objawy mają charakter nawracający.

Objawy żołądkowo-jelitowe

Pierwsze objawy i dolegliwości bólowe są niespecyficzne. Do głównych, powtarzających się objawów IBS związanych z układem pokarmowym należą:

  • nękające bóle brzucha, nagłe i ostre (szczególnie w podbrzuszu i lewym dole biodrowym), które często pojawiają się po posiłkach i ustępują po oddaniu gazów lub wypróżnieniu;
  • odbijanie i zgaga;
  • nudności i wymioty;
  • wzdęcia brzucha i uczucie przelewania się w brzuchu;
  • gazy;
  • obecność śluzu w kale;
  • biegunki lub zaparcia;
  • uczucie niepełnego wypróżnienia.

Objawy pozajelitowe

Wśród objawów pozajelitowych można wyróżnić takie, których możemy początkowo nie skojarzyć z przewlekłą chorobą jelita cienkiego czy grubego. Są to m.in. bóle głowy, uczucie zmęczenia, nieregularne miesiączkowanie, a także częstomocz. Nie są to objawy specyficzne dla zespołu jelita drażliwego – mogą stanowić elementy ogólnoustrojowych zaburzeń psychosomatycznych.

Przyczyny i czynniki ryzyka IBS

Nie istnieje jedna przyczyna zespołu jelita drażliwego. Za główne przyczyny uznaje się kilka połączonych czynników. Ryzyko stwierdzenia zespołu zwiększa się w niektórych warunkach. Są to m.in. następujące przypadki:

  • obecność zaburzeń czucia trzewnego i funkcji motorycznych jelit;
  • brak równowagi mikroflory jelitowej;
  • stosowanie niezrównoważonej diety;
  • problemy psychologiczne i psychiatryczne.

Stwierdza się również poinfekcyjny zespół jelita drażliwego, gdy objawy jelitowe utrzymują się po wyleczeniu infekcji. Najczęściej wynika ze stosowania antybiotyków.

Zaburzenia w funkcjonowaniu jelita

Zaburzenia motoryczne jelit mogą być podłożem objawów związanych z biegunkami i zaparciami. Powodują rozluźnienie stolca i częstsze wypróżnianie lub odwrotnie, zaleganie mas kałowych.

Rola mikrobioty jelitowej

Mikrobiota jelit ma wpływ zarówno na wystąpienie, jak i przebieg IBS. W zespole jelita drażliwego często (nawet u ponad 80% pacjentów) stwierdza się zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (Small Intestinal Bacterial OvergrowthSIBO) lub dysbiozę jelita grubego. To prowadzi do mikrozapaleń w obrębie jelita, zwiększonej produkcji cytokin, a następnie do zakłóceń czucia trzewnego oraz motoryki jelit.

Stres i czynniki psychologiczne

Objawy IBS mają tendencję do pojawiania się lub nasilania pod wpływem sytuacji stresowych. Okazuje się także, że nawet u 70-90% osób chorujących na IBS, występują zaburzenia osobowości, niepokój lub depresja.

Czynniki genetyczne i styl życia — jak wypływają na chorobę?

Ryzyko wystąpienia choroby jest większe wtedy, gdy wystąpiła u innych członków rodziny. Jednak to głównie styl życia powoduje zaostrzenie objawów i wpływa na przebieg choroby. Zespół jelita drażliwego częściej stwierdza się u osób, które na co dzień stosują dietę zbyt ubogą w błonnik pokarmowy, warzywa i owoce.

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego

W diagnostyce IBS stosuje się liczne badania, w tym laboratoryjne. Wynika to z faktu, że prawidłowe rozpoznanie zespołu jelita drażliwego wymaga pogłębionej diagnostyki. Wcześniej należy wykluczyć wiele innych schorzeń i organiczne przyczyny dolegliwości.

Do badań często zlecanych przez lekarzy przy podejrzeniu zespołu jelita drażliwego należą:

  • morfologia krwi wraz z OB;
  • badania biochemiczne krwi;
  • wodorowy test oddechowy w kierunku nietolerancji laktozy;
  • badanie ogólne moczu;
  • badanie kału na obecność pasożytów i krwi utajonej;
  • posiew bakteriologiczny stolca;
  • pomiar kalprotektyny w kale;
  • rektoskopia, sigmoidoskopia lub – najczęściej –  kolonoskopia.

W razie konieczności lekarz może zlecić kolejne badania, na przykład ultrasonografię jamy brzusznej, tomografię komputerową brzucha czy badania radiologiczne dolnego i górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Rozpoznanie IBS – Kryteria Rzymskie IV

Obecnie za standard diagnostyczny uznaje się tzw. Kryteria Rzymskie IV z 2016 roku, które zastąpiły wytyczne z roku 2006. Kryteria te obejmują czynniki prowadzące do rozpoznania IBS.

Wyróżnia się wśród nich:

  • występowanie bólów brzucha od co najmniej sześciu miesięcy, przy czym ich częstotliwość przez ostatnie trzy miesiące wynosi co najmniej jeden raz w tygodniu;
  • obecność objawów związanych ze zmianą częstotliwością wypróżnień, zmianą konsystencji stolca lub zmianami podczas czynności defekacji.

Wykluczenie innych schorzeń

Do schorzeń, które należy wykluczyć przed stwierdzeniem zespołu jelita drażliwego, należą przede wszystkim:

  • zapalenia jelit o różnorodnym podłożu, na przykład infekcyjnym;
  • mikroskopowe zapalenie jelita grubego, kolagenowe lub limfocytowe;
  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
  • obecność uchyłków okrężnicy;
  • celiakia, czyli choroba autoimmunologiczna związana z nadwrażliwością na gluten;
  • biegunki o podłożu farmakologicznym, wynikające z nadużywania środków przeczyszczających lub innych leków;
  • nowotwory jelita grubego, w tym rak okrężnicy;
  • zapalenie trzustki;
  • schorzenia metaboliczne, takie jak nadczynność tarczycy czy cukrzyca, w których przebiegu występują problemy jelitowe;
  • nietolerancja laktozy lub inne nietolerancje pokarmowe.

Metody leczenia IBS

Terapia farmakologiczna IBS koncentruje się głównie na łagodzeniu objawów choroby. Ze względu na znaczne różnice w przebiegu zespołu jelita drażliwego u pacjentów, powinna być indywidualnie dostosowana do każdego przypadku. Leczenie zespołu jelita drażliwego powinno obejmować również modyfikacje diety i stylu życia oraz profilaktykę, aby unikać zaostrzenia choroby.

Zmiany w diecie i nawykach żywieniowych

Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (PTG), zmiana diety powinna być przede wszystkim dostosowana do indywidualnych objawów. Podstawą jest:

  • wprowadzenie bardziej zbilansowanej diety opartej na podstawowych zasadach zdrowego odżywiania się;
  • ograniczenie spożywania żywności wysokoprzetworzonej;
  • ograniczenie przyjmowania alkoholu;
  • wprowadzenie do diety większej ilości błonnika.

Pomocne może okazać się również stosowanie diety LOW FODMAP, czyli diety z ograniczeniem łatwo fermentujących węglowodanów i polioli. Wyróżnić można wśród nich fruktozę, laktozę czy ksylitol. PTG zaleca korzystanie z diety LOW FODMAP przez czas nie dłuższy niż 8 tygodni i zwraca uwagę na ograniczone dowody jej długoterminowej skuteczności.

Farmakoterapia

W terapii IBS stosuje się kilka głównych grup leków, które mają na celu wspieranie leczenia. Do najczęściej stosowanych środków farmakologicznych należą:

  • środki działające w świetle jelita i na błonę śluzową jelit. Wśród nich wyróżnić można leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe, przeciw zaparciom czy nawet antybiotyki;
  • leki regulujące czynność jelita, które mają na celu przywrócenie prawidłowej perystaltyki;
  • czynniki działające ośrodkowo, takie jak trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.

Terapie behawioralne i psychologiczne

Czynniki psychologiczne mają wpływ na przebieg choroby, stąd poleca się konsultację z psychologiem lub psychoterapię. W niektórych sytuacjach wskazana jest również konsultacja psychiatryczna.

Rola probiotyków i suplementów

Stosowanie probiotyków jest kluczowe – odbudowanie mikroflory jelit może zająć nawet kilka miesięcy. Korzystne może okazać się również wyrównanie niedoborów, szczególnie witaminy D i żelaza. Niedobór witaminy D jest powszechny w populacji, jednak może nasilać zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Uzupełnienie żelaza jest kluczowe przy wystąpieniu niedokrwistości. Wpływa na redukowanie objawów zmęczenia.

Jak radzić sobie z IBS na co dzień?

Objawy IBS są zazwyczaj stosunkowo łagodne i nie prowadzą do wyniszczenia organizmu, chociaż mogą być uciążliwe dla pacjentów. Kluczowe jest obserwowanie organizmu i stosowanie się do zaleceń lekarskich, a najlepsze efekty leczenia daje połączenie różnych terapii.

Rola regularnych ćwiczeń

Często polecanymi ćwiczeniami jest joga, spacery, pływanie, nordic walking, pilates oraz ćwiczenia ogólnorozwojowe, bez nadmiernego obciążania mięśni brzucha. Warto pamiętać, że ruch wzmaga perystaltykę jelit, co może być pomocne szczególnie przy zaparciach.

Techniki relaksacyjne i radzenie sobie ze stresem

Unikanie sytuacji stresowych i stosowanie technik relaksacyjnych to działania, które pozwalają na zmniejszenie ilości symptomów i zaostrzeń choroby. Warto wybrać techniki korzystne dla siebie, na przykład połączyć relaks z aktywnością fizyczną.

IBS — podsumowanie

Zespół jelita drażliwego to choroba czynnościowa jelita cienkiego i grubego o podłożu idiopatycznym. Na wystąpienie IBS najbardziej narażone są osoby pomiędzy 30. a 40. rokiem życia.

Bardzo ważne jest obserwowanie, co nasila objawy, a co prowadzi do ich złagodzenia. Połączenie kilku metod leczenia, w tym odpowiednio dobranej diety, daje najlepsze rezultaty, pozwala wyeliminować objawy i poprawić jakość życia.

Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED


Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.


Dodano: 03/03/2025
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Choroby
15/02/2021
Choroby
Mroczki przed oczami – czym są i o czym świadczą?

Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?


19/03/2024
Choroby
Krztusiec – objawy, diagnostyka oraz leczenie; szczepienie na krztusiec 

Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym. 


16/05/2022
Choroby, Profilaktyka
Krwotok z nosa – przyczyny, co może oznaczać? Jak zatamować krwawienie?

Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?


Zapoznaj się z nasza ofertą:
badania na choroby weneryczne polmed
Kup online!
Pakiet badań
Pakiet intymny – diagnostyka chorób wenerycznych
Zadbaj o swoje zdrowie intymne! Kup nasz pakiet diagnostyki chorób wenerycznych.

od 470 zł
diagnostyka prostaty polmed
Kup online!
Pakiet badań
Diagnostyka chorób prostaty
Wykonując badania zawarte w tym pakiecie sprawdzisz funkcjonowanie swoich nerek, wchodzących w skład układu moczowo-płciowego oraz prostaty. Umów wizytę w POLMED!

od 145 zł
test na endometriozę polmed
Kup online!
Badania
Test EndoRNA na endometriozę
Test umożliwiający szybką diagnostykę endometriozy. Umów badanie w POLMED!

2400 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się