Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Gluten, czyli białko znajdujące się w niektórych zbożach – m.in. w pszenicy, życie i jęczmieniu – może powodować niewłaściwą reakcję organizmu. Osoby, które mają nietolerancję glutenu, po zjedzeniu produktów zawierających ten składnik odczuwają nieprzyjemne dolegliwości głównie ze strony układu pokarmowego, ale nie tylko. Jakie są rodzaje nietolerancji i jak się objawiają? Które badania wykonuje się, żeby potwierdzić lub wykluczyć choroby? Jakie są przyczyny nietolerancji glutenu? Czy istnieją różne jej rodzaje i jak się objawiają? Jakie badania wykonać, żeby potwierdzić lub wykluczyć tą dolegliwość?
Z tego artykułu dowiesz się:
Gluten to tak naprawdę grupa białek roślinnych, występujących w ziarnach niektórych zbóż:
Źródłem glutenu może być także niecertyfikowany owies. Choć sam w sobie nie zawiera on glutenu, często produkty owsiane są zanieczyszczone ziarnami innych zbóż, np. w wyniku obecności samosiejek na polu czy już w trakcie przetwarzania w procesach produkcyjnych.
Gluten – grupa białek roślinnych obecnych w takich zbożach jak pszenica, samopsza, orkisz, żyto i jęczmień, a także w wielu produktach spożywczych.
Jaką rolę odgrywa gluten? Jest on zagęstnikiem i nośnikiem smaku, odpowiada za sprężystość i pulchność produktów zbożowych, zapewniając im odpowiednią strukturę w trakcie wypieku. Ze względu na jego właściwości jest często dodawany do wędlin czy produktów typu instant.
Większość z nas bez obaw może spożywać produkty glutenowe każdego dnia. Jednak u pewnego odsetka społeczeństwa po zjedzeniu produktów zawierających gluten dochodzi do niepożądanej reakcji organizmu. Wówczas mówimy o nietolerancji glutenu. Dlaczego gluten jest w stanie wywoływać taki efekt na nasz organizm? W swojej strukturze zawiera on wiele powtarzalnych sekwencji aminokwasów zawierających glutaminę i prolinę, przez co jest jego całkowite strawienie jest dla naszego przewodu pokarmowego nie lada wyzwaniem. Niekompletnie strawie cząsteczki glutenu są zdolne do niepożądanej aktywacji układu odpornościowego.
Wyróżnia się dwa, a według niektórych źródeł trzy rodzaje nietolerancji glutenu:
Częstość występowania poszczególnych typów nietolerancji glutenu, ze względu na utrudnione postępowanie diagnostyczne jest trudna do jednoznacznego określenia.
Alergia na gluten to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na obecność białek glutenowych w spożywanych pokarmach. Jest to reakcja IgE-zależna, której mechanizm jest podobny jak w przypadku innych reakcji uczuleniowych. Objawy alergii pojawiają się w większości przypadków natychmiast po spożyciu glutenu, w kolejnych godzinach ulegając pogłębieniu.
Alergia na gluten to nieprawidłowa, IgE-zależna reakcja układu immunologicznego na obecność białek glutenowych w spożywanych pokarmach.
W zależności od reaktywności układu immunologicznego u pacjenta mogą wystąpić następujące objawy (razem lub osobno):
W jej przypadku wskazana jest ciągła dieta bezglutenowa. Mając do czynienia z alergią pokarmową warto jednak pamiętać, że może ona z czasem ustępować. Podstawą do rezygnacji z diety bezglutenowej powinny być w tym przypadku negatywne wyniki testów alergicznych.
Celiakia (choroba trzewna) należy do chorób autoimmunologicznych, w których reakcje układu odpornościowego skierowane są przeciwko własnym tkankom. Do jej wystąpienia może dojść w każdym wieku, zarówno u dzieci, dorosłych jak i osób starszych. W jej przebiegu obserwuje się przewlekły stan zapalny oraz zanik kosmków jelitowych – wypustek w śluzówce jelit odpowiedzialnych za przyswajanie substancji odżywczych z pokarmu – co wpływa na zaburzenia wchłaniania, a w efekcie powstawanie niedoborów i niedożywienie, prowadzących do szeregu powikłań w całym organizmie człowieka.
Przyczyny występowania schorzenia nie są dokładnie znane, ale uważa się, że główny czynnik rozwoju celiakii to uwarunkowania genetyczne. Wśród czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo jej wystąpienia są także:
Celiakia jest chorobą przewlekłą. Jedyną metodą leczenia celiakii jest całkowite wyeliminowanie produktów zawierających gluten – stosowanie wyłącznie restrykcyjnej diety bezglutenowej do końca życia.
Celiakia i jej objawy mogą mieć różny charakter. Wyróżnia się trzy rodzaje choroby: celiakię pełnoobjawową, skąpoobjawową oraz bezobjawową.
W przypadku celiakii pełnoobjawowej obserwuje się:
Celiakia skąpoobjawowa lub inaczej nietypowa powoduje:
Celiakia bezobjawowa nazywana również utajoną nie daje żadnych objawów, nie powoduje również zmian w jelicie cienkim, ale wpływa na występowanie przeciwciał we krwi. Uwaga – ten typ celiakii często przekształca się w skąpo- lub pełnoobjawową.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (NCGS) to nietolerancja glutenu zależna od przeciwciał klasy IgG, podobnie jak wspomniana wcześniej celiakia. W przeciwieństwie do niej nie powoduje ona jednak zaniku kosmków jelitowych. Przyczyny występowania tego typu nietolerancji glutenu nie są dobrze poznane. Zakłada się, że stanowią one wynik interakcji między nieprawidłową aktywacją układu odpornościowego, czynnikami środowiskowymi i predyspozycjami genetycznymi. Jedną z hipotez na temat występowania poszczególnych objawów są kompleksy swoistych dla glutenu przeciwciał IgG i nietypowych produktów jego rozkładu, które przedostają się do krwioobiegu przez upośledzoną barierę błony śluzowej jelita cienkiego. Tego typu nietolerancja glutenu, podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych nietolerancji pokarmowych, może występować zarówno u dzieci jak i dorosłych.
O nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (NCGS) mówimy w sytuacji, gdy pacjent odczuwa objawy spowodowane spożyciem glutenu, które nie są związane z celiakią ani alergią na gluten.
Co powoduje uszkodzenie bariery jelita cienkiego? Wśród najważniejszych czynników są:
Co ważne, jest to schorzenie odwracalne. Najczęściej wystarczy stosowanie przez pewien czas diety bezglutenowej – do momentu ustąpienia objawów. Zazwyczaj ma to miejsce po upływie kilku tygodni od eliminacji glutenu.
Jakie są objawy nietolerancji glutenu? W przebiegu nietolerancji IgG-zależnej pacjenci skarżą się na:
Do manifestacji objawów klinicznych w tym przypadku dochodzi zwykle w ciągu kilku godzin lub dni po spożyciu produktów zawierających gluten.
Nieleczona celiakia może powodować szereg powikłań, w tym m.in. zaburzenia neurologiczne, samoistne poronienia, przedwczesną menopauzę oraz nowotwory przewodu pokarmowego. W związku z tym, w przypadku wystąpienia wspomnianych objawów lub zaistnienia podejrzeń, że mamy do czynienia z nietolerancją glutenu, należy zgłosić się do lekarza i wykonać badania. Diagnostyka celiakii obejmuje oznaczenie aktywności swoistych przeciwciał:
W przypadku dodatnich wyników często przeprowadza się biopsję śluzówki jelita cienkiego, która ostatecznie potwierdza lub wyklucza celiakię. W diagnostyce celiakii ważną rolę odgrywają również badania genetyczne, mające na celu identyfikację dwóch antygenów: HLA-DQ2 iHLA-DQ8, w przypadku których udowodniono, że mają one wpływ na rozwój choroby.
Nietolerancję IgE-zależną czyli alergię na gluten wykrywa się z kolei na podstawie testów z krwi – sprawdza się poziom przeciwciał IgE swoistych dla pszenicy lub glutenu. Wysoki poziom tych przeciwciał świadczy o toczącym się procesie chorobowym.
A co z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten? W przypadku tej jednostki chorobowej nie ma specyficznych markerów, które mogłyby w 100% potwierdzać jej występowanie. Obecnie diagnozowana jest ona wyłącznie na podstawie objawów klinicznych, po wykluczeniu celiakii i alergii na gluten.
Większość produktów spożywczych dostępnych na rynku zawiera gluten w swoim składzie. Wynika to z faktu, iż często zboża go zawierające stanowią naturalne zanieczyszczenie procesów produkcyjnych. Powszechnie też jest on dodawany do niektórych produktów by poprawić ich walory smakowe. Nie oznacza to jednak, że osoby stosujące dietę bezglutenową są skazane na ubogi, mało urozmaicony jadłospis. Mogą one bowiem sięgać nie tylko po produkty naturalnie bezglutenowe, ale również specjalnie opracowane produkty spożywcze. Jak je rozpoznać? Najczęściej posiadają one na opakowaniu symbol przekreślonego kłosa.
Za bezglutenowe uznawane są produkty przetworzone, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 ppm (20 mg na kg). Poznasz je między innymi po znaku przekreślonego kłosa.
Co można bez obaw spożywać na diecie bezglutenowej? Przede wszystkim:
Rak szyjki macicy to czwarty najczęściej wykrywany nowotwór złośliwy i jednocześnie czwarta przyczyna zgonów spowodowanych nowotworami wśród kobiet. Najczęściej ten rodzaj raka występuje u osób po 60. roku życia, ale to nie reguła. W przypadku nowotworu szyjki macicy bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie, ponieważ na początkowym etapie rozwoju da się go w pełni wyleczyć. A czy można się przed nim skutecznie uchronić?
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.
Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji.
O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.
