Osteoporoza nazywana dawniej zrzeszotnieniem kości to stan chorobowy, w którym dochodzi do postępującego ubytku masy kostnej skutkującego zwiększoną podatnością na złamania. Najczęściej obserwuje się osteoporozę pomenopauzalną, ale przyczyny wystąpienia choroby mogą być również związane z zaawansowanym wiekiem i mukowiscydozą. Jakie są objawy oraz sposoby leczenia osteoporozy?
Osteoporoza uznawana jest za chorobę metaboliczną kości charakteryzującą się postępującym ubytkiem masy kostnej i jednoczesnym osłabieniem struktury przestrzennej – rozrzedzeniem tkanki kostnej. Dużo częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, ale dotyczy obu płci. Ryzyko zachorowania na osteoporozę rośnie wraz z wiekiem. Jeżeli gęstość kości jest zmniejszona w stosunku do norm obowiązujących dla danej płci i określonego wieku, ale nie osiągnęła jeszcze wartości patologicznych, mówimy o osteopenii.
Osteoporozę dzieli się na miejscową i uogólnioną, zaś uogólnioną na pierwotną oraz wtórną. Pierwotna występuje w 80% przypadków. U pacjentów w młodym wieku diagnozuje się osteoporozę idiopatyczną – na ten typ bardzo rzadko chorują osoby dorosłe. Najczęstszym rodzajem osteoporozy jest inwolucyjna typu I lub II. Typ pierwszy to osteoporoza pomenopauzalna ściśle związana z niedoborem estrogenów w wyniku przekwitania. Typ drugi to osteoporoza wieku podeszłego diagnozowana ze względu na niedobory wapnia, zmniejszenie poziomu witaminy D3 oraz nadmierne wydzielanie parathormonu. Osteoporoza wtórna – 20% przypadków – jest efektem chorób współistniejących.
Do czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy zalicza się uwarunkowania genetyczne, palenie papierosów i picie alkoholu, nieprawidłową dietę zwłaszcza ubogą w białka i wapń, długotrwałe unieruchomienie, niedobory witaminy D3, przyjmowanie leków (w tym hormonów tarczycy, heparyny, kortykosteroidów, barbituranów) oraz współistnienie chorób, m.in. zespołu Cushinga, niedoczynności przysadki, reumatoidalnego zapalenia stawów i cukrzycy.
Kiedy można podejrzewać, że to osteoporoza? Objawy początkowo mogą być niezauważalne. Dopiero, gdy choroba przyjmuje postać klinicznie jawną, zauważa się złamania kości nawet przy potencjalnie niewielkich urazach, np. potknięciu się na progu albo w skrajnych przypadkach mocniejszym stanięciu na nogę, obniżenie wzrostu będące wynikiem złamań kompresyjnych kręgów oraz garb starczy nazywany inaczej wdowim. Czy ból jest charakterystyczny dla osteoporozy? Objawy bólowe pojawiają się zwłaszcza pod wpływem obciążenia kości długich albo ruchów kręgosłupa.
W jaki sposób leczy się osteoporozę? Leczenie polega na zachowaniu masy kostnej powyżej tak zwanego progu złamań. Chodzi o to, żeby pobudzać osteoblasty do tworzenia tkanki kostnej i jednocześnie hamować osteoklasty odpowiedzialne za ubytek kości. Leczenie osteoporozy to stałe przyjmowanie leków z rodziny bisfosforanianów, preparatów wapnia, witaminy D, fluorków oraz kalcytoniny. Dobry efekt daje również fizjoterapia wzmacniająca siłę mięśniową, utrzymująca ruchomość w stawach i jednocześnie zapobiegająca dalszemu odczuwaniu bólu.
Podstawą jest także profilaktyka, w tym dieta. Dieta w osteoporozie powinna opierać się na dostarczaniu niezbędnych składników odżywczych i mineralnych. Istotne będzie spożywanie produktów bogatych w wapń oraz witaminę D, zwłaszcza tych pochodzenia roślinnego.
Objawy osteoporozy występują dopiero po pewnym czasie, dlatego, aby uniknąć rozwoju choroby, istotne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych. Jakie badania na osteoporozę powinno się przeprowadzać i kiedy je zrobić? Jeśli chodzi o czas, warto badać się w przypadku kobiet po okresie przekwitania, a w przypadku mężczyzn po 65. roku życia. W zależności od sytuacji lekarze zalecają ocenę poziomu wapnia, witaminy D3 i fosforu we krwi oraz badanie densytometryczne kośćca techniką DEXA pozwalające określić gęstość mineralną kości.
