Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) to choroba autoimmunologiczna, która może powodować spustoszenie w organizmie pacjenta oraz prowadzić do uszkodzenia jego narządów. Przebieg choroby zależy od predyspozycji organizmu i podjętego leczenia, jednak wywołuje ona wiele różnych objawów, które również są charakterystyczne dla innych chorób.
Dlaczego Twój organizm atakuje własne organy? Jakie czynniki powodują toczeń, chorobę, która nie tylko rzutuje na skórę, ale i może obejmować również nerki, stawy, wątrobę, a nawet serce? Jakie są metody walki z toczniem, aby poprawić jakość życia osób zmagających się z tą chorobą?
Dowiedz się więcej o toczniu rumieniowatym układowym – poznaj jego podłoże, objawy kliniczne oraz wskazania do postępowania w przypadku diagnozy tej choroby!
Z tego artykułu dowiesz się:
Zgodnie z klasyfikacją medyczną toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą autoimmunologiczną o charakterze przewlekłym. W jej przebiegu układ odpornościowy człowieka nieprawidłowo odpowiada na zagrożenia, atakuje tkanki i komórki organizmu, prowadząc do stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek oraz całych narządów. Najczęściej TRU atakuje stawy, serce, płuca, skórę, nerki, naczynia krwionośne i układ nerwowy. Choroba może zająć dowolną część ciała pacjenta. Charakterystyczne dla przebiegu tego schorzenia jest to, że okres zaostrzenia objawów występuje naprzemiennie z okresami remisji choroby, a nawet poprawy stanu zdrowia pacjenta.
Jakie są przyczyny tocznia rumieniowatego? Podłożem powstania choroby TRU jest nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego pacjenta. Powstaje ona w wyniku utraty tolerancji układu na własne antygeny. W efekcie układ odpornościowy produkuje nadmierną ilość przeciwciał oraz następuje zjawisko odkładania się kompleksów immunologicznych w wybranych tkankach. Konsekwencją tego jest aktywacja układu cytokin. Ten mechanizm prowadzi do stanu zapalnego i stopniowego uszkadzania wybranych tkanek. Z czasem może to doprowadzić do ostatecznej formy choroby, która objawia się niewydolnością narządów wewnętrznych i zewnętrznych, które zostały zaatakowane przez układ odpornościowy.
Badania nad określeniem dokładnego podłoża TRU wciąż są prowadzone. Bez wątpienia, niektóre osoby mają większe predyspozycje genetyczne do zachorowania. Wymienia się także czynniki, które sprzyjają rozwojowi tocznia rumieniowatego układowego. Wśród nich znajdują się m.in.:
Toczeń rumieniowaty układowy rozwija się, kiedy układ odpornościowy błędnie atakuje własne ciało, co może prowadzić do uszkodzeń narządów. Różne czynniki, takie jak geny, niektóre leki i hormony, infekcje, substancje chemiczne oraz zbyt duże nasłonecznienie, mogą przyczyniać się do pojawienia się tej choroby.
Nad wskazanym schorzeniem wciąż prowadzone są badania medyczne. Wszystko po to, aby określić częstotliwość występowania choroby oraz udoskonalić jej leczenie. Na ten moment TRU jest chorobą relatywnie rzadką. Dane wskazują, że rocznie, w Europie oraz w Stanach Zjednoczonych, dotyka ona 2-12 osób na 100 000. Badania epidemiologiczne potwierdzają, że bardziej narażone na występowanie TRU są kobiety, a stosunek liczby chorych kobiet do mężczyzn to nawet 9:1. Największe ryzyko występuje u pacjentek w wieku przedmenopauzalnym. Około 20% osób chorych wymaga hospitalizowania.
Objawy kliniczne tocznia rumieniowatego układowego mogą mieć różny charakter i dotykają różnych narządów człowieka. Ta choroba tkanki łącznej może atakować m.in. skórę, układ pokarmowy, układ krążenia, układ mięśniowo-szkieletowy, układ oddechowy, układ nerwowy czy też układ moczowy. Poniżej przedstawiono charakterystyczne objawy dla każdego z nich.
Podstawowe objawy skórne choroby to m.in.:
Podstawowe objawy ze strony układu mięśniowo-szkieletowego to:
Przykładowe objawy ze strony układu pokarmowego to:
Objawy tocznia ze strony układu krążenia to:
Charakterystycznym objawem ze strony układu moczowego jest zapalenie nerek, którego pierwsze objawy są słabo widoczne lub choroba przebiega bezobjawowo. Stanowi to duże zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Zapalenie może doprowadzić do niewydolności nerek. W związku z tym u pacjentów z toczniem należy regularnie przeprowadzać badanie ogólne moczu i weryfikować poziom kreatyniny. W ten sposób weryfikuje się wydolność nerek.
W przypadku układu oddechowego u chorych na toczeń obserwuje się, między innymi, takie objawy jak:
Również układ nerwowy pacjenta nie jest wolny od objawów związanych z TRU. Należą do nich m.in.:
Pacjent powinien zgłosić lekarzowi wszelkie niepokojące objawy ze strony swojego organizmu. W przypadku TRU występują takie objawy ogólne jak np.: zwiększone zmęczenie, utrata masy ciała, powiększone węzły chłonne (limgadenopatia) czy też wysoka gorączka. W samym przebiegu schorzenia obserwuje się również niepokojące symptomy ze strony narządu wzroku, a w tym zapalenie rogówki, zespół suchego oka, zapalenie spojówki, krwotoki siatkówkowe czy też ogniska kłębków waty.
Toczeń rumieniowaty układowy u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia tocznia noworodkowego oraz innych powikłań ze strony dziecka. Jest to związane z tym, że znajdujące się w organizmie kobiety w wieku rozrodczym autoprzeciwciała anty-Ro (SSA) lub anty-La (SSB) mogą przenikać przez łożysko bezpośrednio do płodu. W związku z tym pacjentka powinna być monitorowana pod kątem stanu zdrowia oraz regularnie przeprowadzać badania kontrolne. Ponadto, jeżeli pacjentka urodzi dziecko z wrodzonym blokiem przedsionkowo-komorowym to ryzyko wystąpienia choroby u kolejnego dziecka wynosi nawet do 25%.
U noworodków i niemowląt matek z chorobami autoimmunologicznymi może wystąpić toczeń noworodków. Schorzenie to jest bardzo rzadkie i w większości przypadków ma łagodny przebieg. Sporadycznie pojawiają się poważne powikłania. Objawy tego schorzenia to przede wszystkim zmiany skórne. U niektórych pacjentów mogą pojawiać się również zmiany hematologiczne i kardiologiczne. W większości przypadków objawy te przechodzą samoistnie, jednak w niektórych sytuacjach niezbędne jest zastosowanie glikokortykoteroidów.
Ciąża u kobiet z toczeniem rumieniowatym układowym wiąże się z ryzykiem wystąpienia tej choroby u noworodków, jednak to bardzo rzadkie przypadki, często niegroźne, objawiające się jedynie zmianami skórnymi.
Diagnostyka choroby zapalnej tkanki łącznej nie jest prosta. Jest to związane z tym, że daje objawy charakterystyczne dla wielu innych schorzeń. Właśnie dlatego w diagnostyce wykorzystuje się m.in. badania laboratoryjne i obrazowe. Oczywiście ważny jest też wywiad z pacjentem. Diagnostyka laboratoryjna opiera się na ocenie:
Na tej podstawie ocenia się m.in. poziom wydolności wątroby i nerek.
Dodatkowo przeprowadza się badania immunologiczne pod kątem obecności przeciwciał przeciwjądrowych ANA, w tym m.in.: anty-dsDNA, anty-Sm, anty-RNP i anty-Ro. W celu upewnienia się i postawienia prawidłowej diagnozy można prowadzić również badanie przeciwciał anty-PCNA, anty-Ku, anty-rib P oraz skierowanych przeciw nukleosomom i fosfolipidom (przeciwciała antyfosfolipidowe – APLA). Lekarz może zalecić także wykonanie testu PPJ ANA4. Otrzymane wyniki pozwalają na prawidłowe zdiagnozowanie schorzenia.
Leczenie tocznia rumieniowatego ma charakter indywidualny. Oznacza to, że lekarz na podstawie przeprowadzonych badań diagnostycznych wybiera odpowiednie działanie. Standardowo jest to leczenie ogólne oraz objawowe. W ostatnich latach jednym ze wskazań w przebiegu choroby jest tzw. dietoterapia, która skupia się na stosowaniu zrównoważonej diety dostosowanej do potrzeb organizmu pacjenta.
Podstawą terapii jest zastosowanie leczenia ogólnego. W dużej mierze polega ono na zmianie codziennych nawyków oraz na monitorowaniu objawów ze strony organizmu. Podstawowe zalecenia ogólne to m.in.:
W terapii bardzo ważne jest monitorowanie przebiegu choroby i towarzyszących jej objawów. Wszystko po to, aby reagować przyjęciem odpowiednich środków farmakologicznych. Wówczas, w zależności od objawów, w terapii uwzględnia się odpowiednie sposoby leczenia:
O konieczności zastosowania konkretnego rodzaju leczenia decyduje lekarz prowadzący. Decyzję podejmuje na podstawie przeprowadzonych badań, aby zachować najwyższy standard bezpieczeństwa i skuteczność terapii.
Ponadto w przypadku pacjentów z zespołem antyfosfolipidowym włącza się w leczeniu leki zmniejszające krzepliwość krwi. W ramach zapobiegania osteoporozie dba się o uzupełnianie witaminy D i wapnia, a profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych może wymagać podawania takich leków, jak kwasy omega-3, aspiryna, leki przeciwcukrzycowe, leki hipotensyjne czy też leki obniżające cholesterol.
W ramach leczenia i łagodzenia objawów tocznia rumieniowatego układowego warto wprowadzić zdrowe odżywianie. Odpowiednio stosowana dietoterapia może dać wymierne efekty. Bardzo ważne, aby jadłospis pacjenta dostarczał mu niezbędnych makro- i mikroelementów, zapobiegając ich niedoborom. Dieta powinna opierać się na produktach nieprzetworzonych, w tym świeżych warzywach i owocach czy chudym mięsie. Ważne, aby była bogata w witaminy z grupy B, C, D i kwasy omega-3. To tzw. dieta AIP (czyli protokół autoimmunologiczny). To innowacyjne podejście do wspierania leczenia przewlekłych stanów zapalnych u pacjentów, które sprawdza się również przy toczniu. Dietoterapia jest działaniem wspomagającym podstawowe leczenie farmakologiczne.
Leczenie tocznia rumieniowatego układowego jest indywidualnie dostosowywane do pacjenta, obejmując zarówno ogólne zmiany stylu życia, jak i leczenie farmakologiczne dostosowane do konkretnych objawów i zajętych narządów. Dieta jest ważnym elementem terapii, która przyczynia się do zmniejszenia stanów zapalnych i wspomaga leczenie medyczne.
W trakcie przebiegu tocznia rumieniowatego pacjent wymaga monitorowania. Przy aktywnej postaci choroby oraz we wczesnym okresie po nasileniu objawów rekomenduje się prowadzenie kontroli ambulatoryjnych lub hospitalizacji jednodniowych. Jeżeli choroba jest nieaktywna i nie ma trwałych uszkodzeń narządów wewnętrznych, to rekomenduje się przeprowadzenie okresowej kontroli co 6-12 miesięcy. Obejmuje ona takie badania jak:
U pacjentów przyjmujących glikokortykosteroidy okresowo bada się masę ciała, wydolność serca, ciśnienie tętnicze, ciśnienie śródgałkowe, stężenie glukozy we krwi i w moczu oraz stężenie lipidów.
Powyższe badania stosuje się nie tylko w celu monitorowania przebiegu tocznia rumieniowatego, ale również w pomiarze aktywności choroby. Na tej podstawie podejmuje się decyzję o dalszym postępowaniu terapeutycznym. Kluczowe w kontekście oceny aktywności choroby jest oznaczenie stężeń składowych dopełniacza (C3 i C4) oraz przeciwciał anty-dsDNA.
Osoby chorujące na toczeń rumieniowaty powinny regularnie monitorować funkcje narządów oraz reakcję organizmu na schorzenie. Wszystko po to, aby w porę zareagować na ewentualne zagrożenia i nasilenie się objawów. Przede wszystkim zwraca się uwagę na bóle stawów, brzucha, zmiany skórne, zwiększoną męczliwość, podwyższone ciśnienie krwi czy też pogorszone samopoczucie. Przy odczuciu nasilenia się objawów choroby należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w celu przeprowadzenia szczegółowych badań.
Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci wyraźnie poprawiły się rokowania pacjentów zmagających z toczniem układowym. Nawet 75% pacjentów przeżywa 20 lat i więcej po rozpoznaniu choroby. Ponad dekadę przeżywa 85% pacjentów. W trakcie terapii mogą jednak pojawiać się poważne powikłania. Są one efektem przyjmowanych środków farmakologicznych oraz wystąpieniem warunków sprzyjających rozwojowi innych schorzeń towarzyszących. Zadaniem lekarza jest złagodzenie objawów tocznia oraz poprawa komfortu życia pacjenta.
Toczeń rumieniowaty układowy to choroba przewlekła i nieuleczalna. Oznacza to, że pacjent zmaga się z nią do końca swojego życia. Na ten moment nie opracowano leku, który mógłby całkowicie wyleczyć pacjenta. Zadaniem prowadzonej terapii jest spowolnienie rozwoju schorzenia, uzyskanie remisji choroby oraz poprawa standardu życia pacjenta.
Chociaż toczeń jest chorobą przewlekłą i na obecnym etapie wiedzy medycznej nieuleczalną, to celem leczenia jest kontrola objawów, wydłużenie remisji oraz podniesienie jakości życia pacjentów.
Na ten moment nie ma sprawdzonego sposobu, aby zapobiec zachorowaniu na toczeń. Eksperci rekomendują stosowanie zdrowego stylu życia, unikanie sytuacji stresowych i baczne zwracanie uwagę na to, co jemy. Dodatkowo warto unikać nadmiernej ekspozycji na silne promieniowanie słoneczne oraz przyjmowania leków, które mogą wywołać tzw. toczeń polekowych. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto skonsultować się ze specjalistą.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Masz wątpliwości dotyczące ADHD i zmagasz się z rozpowszechnionymi mitami oraz nieporozumieniami? Zastanawiasz się, jak zdobyć wiarygodne informacje, które pomogą Ci lepiej zrozumieć siebie lub swoich bliskich? Ten artykuł jest dla Ciebie – odkryjesz tutaj, jak dorosłe osoby mogą radzić sobie z ADHD i gdzie szukać efektywnego wsparcia. Zapraszamy do lektury, która pomoże zrozumieć wszystkie niejasności.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
