Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) przez długi czas uznawany był głównie za zaburzenie rozwojowe dotykające dzieci. Jednak rosnąca świadomość zarówno lekarzy, jak i społeczeństwa sprawia, że obecnie ADHD nie jest diagnozowane wyłącznie w grupie najmłodszych. Dorosłe osoby z ADHD często muszą mierzyć się z wyzwaniami, które mogą znacząco wpływać na ich życie zawodowe, społeczne, a także osobiste. Mimo że objawy ADHD w dorosłości mogą różnić się od tych obserwowanych u dzieci, ich wpływ na codzienne funkcjonowanie i jakość życia jest równie istotny.
Masz wątpliwości dotyczące ADHD i zmagasz się z rozpowszechnionymi mitami oraz nieporozumieniami? Zastanawiasz się, jak zdobyć wiarygodne informacje, które pomogą Ci lepiej zrozumieć siebie lub swoich bliskich? Ten artykuł jest dla Ciebie – odkryjesz tutaj, jak dorosłe osoby mogą radzić sobie z ADHD i gdzie szukać efektywnego wsparcia. Zapraszamy do lektury, która pomoże zrozumieć wszystkie niejasności.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, znany również jako ADHD (z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), jest zaburzeniem neurobiologicznym, które wpływa na wiele aspektów funkcjonowania osoby chorej. ADHD charakteryzuje się trzema głównymi cechami: problemami z utrzymywaniem koncentracji, nadmierną impulsywnością oraz nieadekwatną aktywnością ruchową, która jest nieodpowiednia do wieku danej osoby.
Choć objawy ADHD u dorosłych mogą się różnić od tych obserwowanych u dzieci, podstawowe cechy zaburzenia pozostają takie same. ADHD to zaburzenie, które występuje w różnych kulturach i środowiskach, wpływając na jakość życia pacjentów.
W przypadku stawiania diagnozy ADHD specjalista (psychiatra lub psycholog kliniczny) dokładnie ocenia symptomy i historię danej osoby, aby zrozumieć to, jak i w jakim stopniu ADHD wpływa na codzienne funkcjonowanie. Diagnoza opiera się na kryteriach klinicznych, które obejmują zarówno objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, jak i trudności w skupieniu.
Objawy ADHD u dorosłych mogą różnić się o tych, obserwowanych u dzieci. Charakteryzują się trzema głównymi cechami: problemami z utrzymywaniem koncentracji, nadmierną impulsywnością oraz nieadekwatną aktywnością ruchową.
ADHD jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży (5-7% populacji dziecięcej), jednak należy podkreślić, że jest rozpoznawane także u osób dorosłych. ADHD można zdiagnozować w każdym wieku, jednak objawy zazwyczaj pojawiają się w dzieciństwie.
Statystyki pokazują, że 5-10% osób dorosłych zmaga się z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Warto jednak zaznaczyć, że w wielu krajach świadomość zdrowotna rozwinęła się dopiero w ostatnich dekadach i niektóre badania sugerują, że liczba ta może być wyższa ze względu na niedostateczną diagnostykę i rozpoznawanie właśnie w tej grupie wiekowej.
ADHD jest częściej diagnozowane u chłopców niż u dziewcząt, wśród dzieci i młodzieży, z szacunkowym stosunkiem około 2:1 lub 3:1. U dorosłych różnice w statystykach mogą być mniej wyraźne, co może odzwierciedlać sposoby objawiania symptomów oraz podejmowania różnych strategii terapeutycznych.
ADHD u dorosłych charakteryzuje się zróżnicowaniem objawów i może przybierać różne formy, znane jako podtypy. Wskazuje się na trzy główne podtypy ADHD: z przewagą objawów nieuwagi, z przewagą objawów nadpobudliwości ruchowej oraz typ mieszany.
Dorosłe osoby, u których ADHD występuje z przewagą objawów nieuwagi, mogą mieć trudności z utrzymywaniem koncentracji, organizacją zadań i skupianiem się na wykonywanej pracy. Pierwsze objawy mogą być subtelne, lecz z biegiem czasu mogą znacząco wpływać na jakość życia i funkcjonowanie w pracy czy w relacjach interpersonalnych.
Dorosłych z ADHD z przewagą objawów nadpobudliwości i impulsywności cechuje nadmierna aktywność, trudności z oczekiwaniem na swoją kolej oraz często podejmowanie działań bez głębszego zastanowienia się nad konsekwencjami. Dorośli z tym podtypem ADHD mogą napotykać trudności w regulacji emocjonalnej, co może prowadzić do problemów w relacjach osobistych i zawodowych.
Podtyp mieszany łączy w sobie cechy obu powyższych podtypów, co oznacza, że osoby te mogą doświadczać zarówno problemów z koncentracją, jak i nadmiernej impulsywności lub nadaktywności.
Przyczyny ADHD są złożone i nie można ich przypisać jednemu konkretnemu czynnikowi. Badania wskazują na połączenie czynników genetycznych, neurobiologicznych oraz środowiskowych, które razem wpływają na rozwój zaburzenia.
W badaniach, które skupiają się na analizowanej epidemiologii i patofizjologii zespołu, zwraca się szczególną uwagę na różnice w strukturze i funkcjonowaniu mózgu u osób z ADHD.
Badania przeprowadzone na rodzinach i w populacji bliźniąt dostarczają istotnych dowodów na to, że ADHD ma silne podstawy genetyczne. Potwierdzono, że ryzyko rozwoju ADHD jest wyższe w rodzinach, w których występuje to zaburzenie.
Wykazano, że krewni pierwszego stopnia osób z ADHD są w grupie większego ryzyka rozwoju tego zaburzenia w porównaniu z populacją ogólną. Udowodniono, że jeśli jedno dziecko w rodzinie cierpi na zespół nadaktywności psychoruchowej z deficytem uwagi to ryzyko, że u jego rodzeństwa również rozwinie się takie same lub podobne zaburzenie, jest znacznie wyższe, niż w przypadku rodzeństwa dzieci bez ADHD.
Badania nad bliźniętami dostarczyły jeszcze silniejszych dowodów na genetyczne podstawy ADHD. Porównując bliźnięta jednojajowe (identyczne genetycznie) z bliźniętami dwujajowymi (które dzielą tylko około 50% swoich genów), stwierdzono, że współczynnik dziedziczności dla ADHD jest wysoki. Oznacza to, że różnice w genach w dużym stopniu przyczyniają się do różnic w występowaniu choroby. Współczynnik dziedziczności dla ADHD jest szacowany na około 70-80%.
W badaniach genetycznych skupiano się na kilku konkretnych genach, które mogą być związane z większym ryzykiem rozwoju ADHD. Do tych genów należą geny kodujące receptory dopaminowe (np. DRD4 i DRD5), transporter dopaminy (DAT1), a także inne geny związane z systemem dopaminowym i neurotransmisją. Należy jednak pamiętać, że żaden gen nie jest samodzielnie odpowiedzialny za rozwój ADHD. Zaburzenie to wynika ze złożonej interakcji wielu genów oraz czynników środowiskowych. Dodatkowo identyfikacja konkretnych genów warunkujących rozwój ADHD jest stosunkowo dużym wyzwaniem, ponieważ wpływ obecności poszczególnych allelów może być mały, a efekty ich działania mogą być modyfikowane przez inne geny oraz czynniki zewnętrzne.
W badaniach obrazowych wykazano różnice w wielkości i aktywności pewnych obszarów mózgu u osób z ADHD, zwłaszcza tych odpowiedzialnych za kontrolę uwagi, impulsywności i aktywności ruchowej. Takie obserwacje podkreślają, że występowanie ADHD może być także związane z neurobiologicznym funkcjonowaniem mózgu, które może być zaburzone z różnych przyczyn.
Badania wykazują, że ADHD ma mocne podłoże genetyczne, z ryzykiem występowania znacznie wyższym w rodzinach dotkniętych tym zaburzeniem, a badania mózgu potwierdzają różnice strukturalne i funkcjonalne u osób z tym zespołem. Współczynnik dziedziczności ADHD jest oceniany na 70-80%.
Czynniki środowiskowe — niska waga urodzeniowa, palenie tytoniu lub spożywanie alkoholu przez matkę w czasie ciąży i ekspozycja na toksyny — również mogą przyczyniać się do ryzyka rozwoju ADHD. Jednakże warto zauważyć, że te czynniki zwiększają ryzyko, ale nie są bezpośrednimi przyczynami choroby.
Należy podkreślić, że popularne mity sugerujące, że ADHD jest wynikiem złego wychowania lub zbyt dużego czasu spędzanego przed ekranami (smartfonu, komputera czy telewizora) nie mają podstaw naukowych. ADHD jest złożonym zaburzeniem, które wymaga kompleksowego podejścia w diagnozie i leczeniu.
Rozpoznanie ADHD wymaga dokładnego procesu diagnozy, który prowadzony jest przez lekarza psychiatrę lub psychologa. Diagnoza w kierunku ADHD zazwyczaj rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i psychologicznego, który ma na celu zrozumienie historii symptomów pacjenta oraz ich wpływu na jakość życia i codzienne obowiązki.
Do pozyskania niezbędnych informacji lekarz wykorzystuje bezpośredni wywiad medyczny, ale także kwestionariusze i listy kontrolne, by lepiej zrozumieć indywidualny przypadek i nasilenie niektórych objawów.
W celu zdiagnozowania ADHD u dorosłych większość specjalistów opiera się na kryteriach określonych w DSM-5 (Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5). Aby stwierdzić ADHD, u dorosłego pacjenta objawy muszą obejmować zaburzenia nieuwagi i/lub hiperaktywności oraz impulsywności, które są nieadekwatne do wieku danej osoby i prowadzą do znaczących problemów w funkcjonowaniu społecznym, szkolnym lub zawodowym.
ADHD często współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi, np. zaburzeniami lękowymi, zaburzeniami osobowości oraz zaburzeniami nastroju. Rozróżnienie ADHD od innych zaburzeń wymaga dokładnej diagnostyki. Leczenie ADHD u dorosłych może być skomplikowane przez obecność tych współistniejących zaburzeń. Dlatego też ważne jest, aby proces terapii i leczenia był indywidualnie dostosowany do potrzeb dorosłych pacjentów z ADHD, uwzględniając wszystkie dotkliwe objawy.
Diagnoza ADHD u dorosłych wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia zarówno symptomy ADHD, jak i możliwość współistnienia innych zaburzeń psychicznych. Właściwa diagnoza i dobranie odpowiednich technik i metod terapii są podstawą do poprawy jakości życia osób dorosłych z ADHD.
W trakcie diagnozy i leczenia ADHD lekarz psychiatra i/lub psycholog mogą zastosować różne metody terapii, w tym leczenie farmakologiczne z wykorzystaniem leków, jak również terapię psychologiczną i psychoedukację.
Samo leczenie ADHD wymaga zintegrowanego podejścia, które powinno obejmować wiele obszarów, by jak najlepiej wspomóc osobę chorą. Podobnie jak w przypadku dzieci z ADHD, u dorosłych podstawowym celem działań terapeutycznych jest pomoc w radzeniu sobie z dokuczliwymi objawami i poprawie ich funkcjonowania w życiu codziennym.
Leczenie farmakologiczne jest często podstawą terapii ADHD i może znacznie poprawić jakość życia osób z tym zaburzeniem. Najczęściej stosowanymi środkami w leczeniu są leki stymulujące (metylofenidat i amfetamina). Działają poprzez zwiększenie poziomu neurotransmiterów w mózgu, co pomaga poprawić koncentrację i zmniejszyć impulsywność oraz hiperaktywność. Leki stymulujące są skuteczne w większości przypadków ADHD, ale ich stosowanie musi być ściśle monitorowane przez lekarza psychiatrę ze względu na potencjalne ryzyko skutków ubocznych.
W niektórych przypadkach może zostać zalecone przyjmowanie leków psychostymulujących, a także inne opcje farmakologiczne np. leki nienależące do stymulantów (np. atomoksetyna).
Terapia behawioralna i terapia poznawczo-behawioralna także są ważnym elementem terapii ADHD. Terapia dorosłych skupia się na nauce strategii radzenia sobie z występowaniem objawów ADHD, rozwijaniu umiejętności organizacyjnych i poprawie funkcji wykonawczych. Psychoterapia może również pomagać w radzeniu sobie ze współwystępującymi problemami, np. niską samooceną, zaburzeniami lękowymi lub zaburzeniami nastroju.
Do innych metod wspomagających leczenie ADHD należy psychoedukacja, która polega na edukowaniu osób dotkniętych zaburzeniem i ich rodzin na temat ADHD. Poznanie mechanizmów choroby i sposobów radzenia sobie z nimi może znacząco pomóc w codziennym funkcjonowaniu.
Ogólne wsparcie społeczne również odgrywają kluczową rolę. Na światową skalę pomoc dorosłym w walce z ADHD oferuje European Network Adult ADHD (https://www.eunetworkadultadhd.com/), umożliwiając dostęp do platformy służącej pozyskiwaniu sprawdzonej wiedzy oraz wymiany doświadczeń i strategii radzenia sobie z zaburzeniem.
Do innych metod wspomagających leczenie ADHD możemy zaliczyć także modyfikacje w stylu życia, dbanie o regularną aktywność fizyczną, praktykowanie zdrowej diety i wykształcenie umiejętności korzystania z technik redukcji stresu.
Chociaż zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi nie jest uznawany za zaburzenie, które można całkowicie wyleczyć, odpowiednie podejście terapeutyczne pozwala osobom cierpiącym na ADHD skutecznie radzić sobie z występującymi objawami.
Rozpoznanie ADHD, szczególnie w wieku dorosłym, może wiązać się z dużym wyzwaniem dla osoby chorej, lecz świadomość swojego stanu zdrowia jest niezbędna do tego, by zrozumieć i lepiej zarządzać objawami, które ADHD daje.
W tej kwestii bardzo duże znaczenie ma edukacja na temat ADHD u dorosłych. Osoby starsze są znacznie bardziej świadome niż młodzi pacjenci i dzięki temu mogą wykształcać umiejętności zauważania i radzenia sobie z problemem. Pomimo że ADHD jest zaburzeniem, którego nie można wyleczyć i często prowadzi do trudności w różnych obszarach życia, to, odpowiednie leczenie dorosłych i wsparcie mogą znacznie poprawić funkcjonowanie z chorobą.
Nieleczone ADHD może znacząco wpływać na różne aspekty życia osób dorosłych. Problemy z organizacją i zarządzaniem czasem mogą utrudniać osiąganie celów i realizację codziennych zadań, co często prowadzi do frustracji i niskiej samooceny. Impulsywność i trudności z koncentracją, które są niektórymi z objawów ADHD, mogą negatywnie wpływać na relacje interpersonalne, zwiększając ryzyko konfliktów i utrzymywania stałych relacji.
W sferze zawodowej, dorośli z ADHD często napotykają na wyzwania związane z wyższym ryzykiem bezrobocia lub częstą zmianą miejsca zatrudnienia. Ponadto impulsywność i problemy z koncentracją mogą prowadzić do nieodpowiedzialnych decyzji finansowych, komplikując jeszcze bardziej życie dorosłych osób z ADHD.
Z powodu ADHD, zwłaszcza jeśli nie jest ono odpowiednio leczone, często obserwuje się dodatkowe obciążenie zdrowia psychicznego osoby chorej. Wśród dorosłych z ADHD często widoczne jest zwiększone ryzyko współwystępowania zaburzeń lękowych, depresji oraz zaburzeń osobowości. Niektóre osoby mogą próbować radzić sobie z objawami na własną rękę, sięgając po substancje psychoaktywne, które mogą prowadzić do uzależnień.
W związku z tym, zrozumienie obrazu klinicznego ADHD i świadomość jego skutków są niezbędne w poszukiwaniu i otrzymywaniu odpowiedniej pomocy. Chociaż ADHD nie może być całkowicie wyleczone, odpowiednie interwencje mogą znacząco pomóc osobom chorym z wyzwaniami, jakie ADHD stawia w życiu dorosłym.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Choroba Alzheimera (ang. Alzheimer’s disease) to neurodegeneracyjna choroba mózgu, która atakuje komórki nerwowe. Zarówno w Polsce, jak i na całym świecie, każdego roku przybywa chorych na chorobę Alzheimera. Początkowo chory często nie odczuwa żadnych objawów, jednak postępujące zaburzenia prowadzą do poważnych i nieodwracalnych konsekwencji zdrowotnych. Czym dokładnie jest choroba Alzheimera, jak się objawia, czym jest spowodowana i jak się ją leczy? Jak pomóc choremu? Zapraszamy do zapoznania się z artykułem.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
