Za wysoki cholesterol? Jakie mogą być skutki oraz jak można temu zapobiec?

Szacuje się, że ponad połowa Polaków ma zbyt wysoki poziom cholesterolu, a zaledwie kilka procent z 18 milionów jest świadomych problemu i stosuje się do zaleceń lekarzy. Pozostali są narażeni na poważne skutki hipercholesterolemii. O jakich skutkach mowa? Co można zrobić, żeby im zapobiec? Jak obniżyć cholesterol?

Cholesterol

Cholesterol to lipid zaliczany do grupy steroidów niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Bez niego nie da się przeprowadzić syntezy hormonów płciowych, kortykosterydów, witaminy D3, kwasów żółciowych czy glikozydów nasercowych. Nazwa cholesterol jest powszechnie używana również na określenie lipoprotein obecnych w osoczu krwi, w skład których wchodzi cholesterol, czyli opisywany lipid.

Skąd wiadomo, że ma się zbyt wysoki cholesterol? Najczęściej pacjenci dowiadują się o tym przypadkiem podczas wykonywania rutynowych kontrolnych badań krwi. Lekarz zleca pełny lipidogram, w trakcie którego sprawdza się poziom cholesterolu frakcji LDL, czyli tak zwanego złego cholesterolu odkładającego się w ściankach żył i tętnic, frakcji HDL, czyli dobrego cholesterolu odpowiadającego za transport cząsteczek cholesterolu do wątroby oraz trójglicerydów. Jeżeli stężenie LDL przekracza 115 mg/dl (3,0 mmol/l) albo stężenie cholesterolu całkowitego – LDL i HDL sumarycznie – jest większe niż 190 mg/dl (5,0 mmol/l), mówimy o hipercholesterolemii.

Co ciekawe są to wartości przyjmowane w Europie. Dla porównania w Stanach Zjednoczonych stężenie LDL, powyżej którego diagnozuje się chorobę wynosi 130 mg/dl (3,4 mmol/l).

Rodzaje, przyczyny i objawy hipercholesterolemii

Wyróżnia się hipercholesterolemię pierwotną i wtórną. Pierwotny nadmiar cholesterolu w osoczu krwi wynika z defektu jednego lub wielu genów. Jednogenowa nazywana bywa rodzinną, ponieważ dziedziczy się ją z pokolenia na pokolenie. W przypadku hipercholesterolemii wielogenowej nie zawsze dochodzi do ujawnienia choroby, a jeżeli to następuje, zazwyczaj przyczyną jest nieprawidłowa dieta.

Hipercholesterolemia wtórna bywa objawem innych chorób przewlekłych takich jak niedoczynność tarczycy, zespół nerczycowy, schorzenia wątroby przebiegające z cholestazą, czyli zwiększeniem stężenia kwasów żółciowych, a także efektem przyjmowania leków m.in. progestagenów, preparatów moczopędnych, glikokortykosteroidów oraz inhibitorów proteaz wykorzystywanych w leczeniu HIV.

Czy podwyższony poziom cholesterolu daje jakieś widoczne objawy? Sam w sobie raczej nie. Wyłącznie postać rodzinna może powodować występowanie żółtaków płaskich powiek, żółtaków ścięgna Achillesa, żółtaków wyniosłych skórnych lub guzowatych, a także rąbka starczego rogówki. W większości przypadków wyraźne symptomy wywołują dopiero choroby będące powikłaniem hipercholesterolemii.

Skutki zbyt wysokiego stężenia cholesterolu

Jakie skutki niesie za sobą nieleczona hipercholesterolemia? Długotrwałe utrzymywanie się podwyższonego stężenia cholesterolu we krwi jest jednym z podstawowych czynników rozwoju miażdżycy. Miażdżyca to choroba prowadząca do zwężenia światła tętnic w wyniku tworzenia się blaszek miażdżycowych zbudowanych głównie z cholesterolu. Ograniczenie przepływu krwi – niedokrwienie – będące efektem miażdżycy powoduje niedotlenienie narządów. W poważnych przypadkach może doprowadzić nawet do udaru mózgu.

Niebezpieczne jest również pęknięcie blaszki miażdżycowej. Jeżeli będzie duże, dojdzie do powstania skrzepu zamykającego tętnice i nagłego niedotlenienia wybranego obszaru – np. zawału serca. Dlatego właśnie nie należy lekceważyć hipercholesterolemii.

Jak zapobiec nadmiernemu wzrostowi cholesterolu?

Co można zrobić, żeby zapobiec nadmiernemu wzrostowi stężenia cholesterolu w osoczu lub obniżyć jego poziom? Przede wszystkim stosować się do zasad zdrowej diety, zadbać o codzienną aktywność fizyczną i w miarę możliwości wyeliminować czynniki ryzyka takie jak palenie tytoniu. Pacjentom zaleca się ograniczenie spożycia smażonych, tłustych potraw, słodyczy, fast foodów, serów żółtych i pleśniowych, czerwonego mięsa, masła, majonezu czy śmietany. Codzienne menu warto wzbogacić o jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe obecne m.in. w orzechach, olejach roślinnych oraz w rybach.

W części przypadków konieczne jest przyjmowanie leków – głównie statyn, ewentualnie żywic jonowymiennych lub ezetymibu.