Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
HIV dotyczy obecnie około 40 milionów osób na całym świecie. Zarazić może się każda osoba, niezależnie od wieku czy płci. Warto więc dowiedzieć się, jak może dojść do zarażenia się HIV oraz poznać inne ważne wskazówki. Kiedy od momentu zakażenia należy zgłosić się do lekarza? W jakich przypadkach dochodzi do rozwoju AIDS? Wszystko znajdziesz w naszym artykule!
HIV (human immunodeficiency virus) jest ludzkim wirusem nabytego niedoboru odporności. Należy do grupy retrowirusów. Atakuje i uszkadza komórki układu odpornościowego, czyli białe krwinki, takie jak limfocyty, monocyty czy makrofagi. To prowadzi do postępującego osłabienia odporności u pacjenta, a także zwiększonego ryzyka wystąpienia niektórych nowotworów.
Można wyróżnić dwa typy wirusa, z czego typ HIV-1 jest szeroko rozpowszechniony, a HIV-2 występuje głównie endemicznie w krajach Afryki Zachodniej.
Z HIV bezpośrednio związane jest AIDS (acquired immunodeficiency syndrome). AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności rozwija się w zaawansowanym stadium zakażenia wirusem HIV.
Wirus HIV jest przyczyną AIDS, jednak odpowiednie leczenie prowadzi do redukcji jego ilości w organizmie, co hamuje rozwój choroby. U osób z HIV nie musi rozwinąć się AIDS. Szacuje się, że w Polsce AIDS rozwija się u około połowy zakażonych. Statystyki te wynikają także z tego, że prawdopodobnie aż 30% zakażonych nie wie o swojej chorobie.
Światowy Dzień AIDS obchodzony jest na całym świecie 1 grudnia już od 1988 roku. Jego celem jest zwrócenie uwagi na problem oraz okazanie wsparcia i solidarności z osobami dotkniętymi chorobą i ich rodzinami. Symbolem obchodów jest czerwona wstążka.
W ostatnich latach ilość nowych przypadków HIV systematycznie się zmniejsza. Jednak ryzyko przeniesienia HIV wciąż jest wysokie w niektórych sytuacjach, takich jak stosunek bez zabezpieczenia z osobą zakażoną.
HIV i AIDS wyłącznie w 2023 roku było przyczyną 630 tysięcy zgonów, a 1,3 miliona osób dowiedziało się o chorobie. To mniej niż w roku 2021, kiedy nowych infekcji stwierdzono aż 1,5 miliona. W Polsce wykrywa się rocznie około kilkuset nowych zachorowań.
HIV u dzieci pojawia się w 90% przypadków podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią. W Europie ryzyko przekazania HIV wertykalnie wynosi od 15% do 30%. W Polsce w ciągu ponad 20 lat prowadzenia badań (w latach od 1985 do 2016 roku) stwierdzono około 220 takich zakażeń, a wynikały prawie wyłącznie z nieświadomości choroby. Przy stosowaniu odpowiedniej diagnostyki i leków antyretrowirusowych, szanse na urodzenie zdrowego dziecka wynoszą niemal 99%.
Bez względu na potencjalny brak czynników ryzyka, w ciąży zalecane jest wykonywanie badań przesiewowych w kierunku HIV zgodnie z aktualnymi rekomendacjami. Obecnie jest to jedno badanie w I trymestrze oraz jedno w III trymestrze ciąży. Okres jego wykonania jest kluczowy, aby w razie potrzeby wdrożyć odpowiednie leczenie u matki i obniżyć ryzyko zakażenia wertykalnego dziecka.
HIV może prowadzić do zgonu, jednak przy obecnie dostępnym leczeniu, można cieszyć się długim i zdrowym życiem nawet po zakażeniu.
Początkowym rezerwuarem wirusa HIV były prawdopodobnie małpy afrykańskie. Pokonał barierę międzygatunkową około stu lat temu. W latach 70. XX wieku wirus rozprzestrzenił się także na Amerykę, Europę, a później pozostałe kontynenty. Już wtedy zauważono zwiększoną zachorowalność na tak zwane choroby oportunistyczne, czyli schorzenia pojawiające się tylko przy upośledzeniach odporności, wywoływane przez drobnoustroje obojętne dla osób zdrowych.
Jednak po raz pierwszy został wyizolowany dopiero w 1983 roku, a dwa lata później pojawiły się pierwsze testy przesiewowe do szerokiego stosowania. To wtedy w Polsce stwierdzono pierwsze 11 przypadków zakażenia tym nieznanym wcześniej wirusem.
Wirus HIV przenoszony jest przez płyny ciała, takie jak krew, sperma czy wydzieliny szyjki macicy. Możliwe jest także zakażenie okołoporodowe lub zakażenia poprzez mleko matki. Do najczęstszych przyczyn zakażenia należą:
Objawy zakażenia wirusem HIV zależą wielu czynników, w tym predyspozycji genetycznych oraz etapu choroby. Rozwój zakażenia uzależniony jest od drogi zakażenia, a także tego, które białe krwinki zostaną zaatakowane jako pierwsze.
Co ważne, w przypadku wczesnej fazy zakażenia, wykrycie przeciwciał w kierunku HIV nie jest jeszcze możliwe, stąd nie można potwierdzić obecności wirusa w organizmie. Ten bezobjawowy okres, nazywany oknem serologicznym, może trwać nawet do sześciu tygodni.
Następnie w przebiegu zakażenia HIV można wyróżnić pięć głównych faz. Są to:
Początkowe objawy zakażenia wirusem HIV, związane z ostrą chorobą retrowirusową, zazwyczaj są dość niespecyficzne, przypominają zwykłą infekcję i pojawiają się nagle. Należą do nich:
Symptomy mogą obejmować także bóle gardła. Do mniej częstych objawów należą bóle brzucha z biegunką czy utrata apetytu. Warto zaznaczyć, że objawy te można uznać za niespecyficzne, a czasem nie są wręcz zauważane przez pacjenta, stąd do wykrycia zakażenia dochodzi już w zaawansowanym stadium choroby.
Po fazie ostrej choroby retrowirusowej zakażenie przechodzi w fazę utajoną, która może trwać wiele lat, aż do kolejnego ataku wirusa. Zazwyczaj u osób nieleczonych trwa od 8 do 10 lat, jednak w niektórych przypadkach skrócona jest nawet do zaledwie roku, a w innych może trwać nawet do kilkunastu lat.
Powiększenie węzłów chłonnych może wystąpić już pod koniec ostrej fazy choroby retrowirusowej. Stwierdza się je, gdy u pacjenta utrzymuje się powiększenie co najmniej dwóch innych węzłów chłonnych poza pachwinowymi powyżej 1 cm, w czasie powyżej trzech miesięcy. Na tym etapie pojawić się mogą również przewlekłe zmęczenie, bóle głowy, zakażenia skóry, dróg oddechowych, układu pokarmowego oraz powiększenie śledziony.
W fazie objawowej zakażenia pojawiają się kolejne niespecyficzne schorzenia, które nie muszą jednoznacznie wskazywać na wirus HIV. Do najczęściej pojawiających się symptomów należą:
W przypadku rozwoju pełnoobjawowego AIDS, u pacjenta można zaobserwować kolejne symptomy – tak zwane choroby wskaźnikowe. Są to schorzenia, które niezwykle rzadko występują w innych przypadkach, stąd pojawienie się ich łączone jest z tym konkretnym zakażeniem. Wśród nich wyróżnić można trzy grupy schorzeń:
Zazwyczaj bezobjawowy lub skąpoobjawowy okres choroby trwa od dwóch do czterech tygodni. Po tym czasie mogą wystąpić pierwsze objawy zakażenia pod postacią ostrej choroby retrowirusowej.
Leczenie wirusa HIV polega przede wszystkim na spowalnianiu postępu choroby oraz eliminowaniu powikłań. Aby to osiągnąć, konieczne jest przewlekłe przyjmowanie leków przeciwwirusowych. Terapię należy kontynuować do końca życia. W leczeniu wirusa HIV stosuje się kombinowaną terapię antyretrowirusową. Polega ona na przyjmowaniu leków z określonych grup inhibitorów, aby spowolnić namnażanie się i zmniejszyć ilości wirusa w organizmie.
W niektórych przypadkach zaleca się także leczenie wspomagające, szczególnie w przypadku występowania chorób współistniejących. W momencie wystąpienia kolejnych objawów zakażenia, leczenie powinno być dostosowane do indywidualnego przebiegu choroby u każdego pacjenta.
Test laboratoryjny w kierunku zakażenia HIV przeprowadza się z próbki krwi. Do badania nie trzeba być na czczo. Dostępne testy wykrywają przeciwciała przeciwko wirusowi HIV-1 i HIV-2.
Przeprowadzenie testu zaleca się zawsze wtedy, gdy mogło dojść do ryzykownej sytuacji sprzyjającej zakażeniu. Można wykupić go samodzielnie w dowolnym laboratorium diagnostycznym albo zgłosić się do krajowego Punktu Konsultacyjno-Diagnostycznego. Istnieje tam możliwość bezpłatnego i anonimowego przeprowadzenia testu oraz uzyskania porady dotyczącej możliwego dalszego postępowania.
Regularne przeprowadzanie testów zaleca się u osób szczególnie narażonych na HIV i inne choroby przenoszone drogą płciową. Wskazywany czas to badanie się co trzy miesiące. Należy również niezwłocznie leczyć wszelkie wykryte zakażenia. Nieleczone infekcje może prowadzić do zwiększonego ryzyka innych zakażeń.
Nieleczone zakażenie HIV prowadzi do śmierci w przeciągu od 8 do 10 lat u 90% osób. Po rozwinięciu się AIDS przeżywalność bez wdrożonego leczenia wynosi około trzech lat.
Przyjmowanie odpowiednich leków znacznie zmniejsza ryzyko zgonu, nawet do poziomu zbliżonego do zdrowych osób w tym samym wieku. Można więc żyć z zakażeniem jeszcze przez długi czas.
Obecnie nie ma lekarstwa na HIV. Dostępne leczenie prowadzi do tak zwanego funkcjonalnego wyleczenia. Pacjent zakażony wirusem HIV, który stosuje odpowiednie leki, może mieć zdrowe potomstwo czy zdrowego partnera seksualnego przy niewykrywalnej wiremii HIV.
Aby uniknąć zakażenia HIV, należy wziąć pod uwagę sprawdzone zalecenia o potwierdzonej skuteczności. Najważniejszym elementem zapobiegania rozprzestrzenianiu się HIV jest unikanie ryzykownych zachowań związanych z potencjalnym zakażeniem drogą płciową. Wymienia się korzystanie z prezerwatyw, ograniczenie liczby partnerów seksualnych oraz wykonywanie przesiewowych badań przed rozpoczęciem współżycia.
Możliwe jest także stosowanie profilaktyki poekspozycyjnej (PEP) i przedekspozycyjnej (PrEP). PEP stosuje się u osób, które miały kontakt z materiałem zakaźnym, np. z krwią lub nasieniem. Polega na przyjmowaniu leków przeciwwirusowych przez 28 dni po ekspozycji. PrEP polega na codziennym lub doraźnym stosowaniu leków przeciwwirusowych – tenofowiru z emtrycytabiną. Stosuje się ją między innymi u osób utrzymujących kontakty seksualne z zakażonymi z wykrywalną wiremią lub osobami o nieznanym statusie zakażenia oraz u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Osoby uzależnione mogą korzystać także z programów wymiany igieł i programów odwykowych.
Co istotne, HIV nie należy do grupy zakażeń szpitalnych. Stosowanie procedur medycznych w szpitalach, takich jak standardowe dezynfekowanie sprzętu i powierzchni czy stosowanie rękawiczek ochronnych, eliminuje ryzyko zakażenia HIV.
Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia o co najmniej 80% do 95%. Jest jednym z głównych zaleceń profilaktycznych w tym przypadku.
Chociaż HIV stanowi jeden z groźniejszych wirusów dla człowieka, odpowiednio wczesne rozpoznanie i leczenie może zapewnić pacjentom komfortowe życie. Istotne jest wykonywanie badań i świadome zapobieganie kolejnym zakażeniom.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
W krajach Unii Europejskiej stwierdza się aż 3 miliony przypadków sepsy rocznie, z czego 100 000 dotyczy Polski. Czy sepsa jest chorobą? Jakie są jej objawy i jak się rozwija? Sprawdź, co warto wiedzieć o przyczynach, rokowaniach, leczeniu i działaniach profilaktycznych.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
