Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
W krajach Unii Europejskiej stwierdza się aż 3 miliony przypadków sepsy rocznie, z czego 100 000 dotyczy Polski. Czy sepsa jest chorobą? Jakie są jej objawy i jak się rozwija? Sprawdź, co warto wiedzieć o przyczynach, rokowaniach, leczeniu i działaniach profilaktycznych. Zapraszamy do lektury!
Sepsa nazywana jest także posocznicą, a pierwsze wzmianki o tym schorzeniu pojawiały się już w czasach starożytnych. Ze względu na różnorodne podłoże, obecnie nie jest uznawana za chorobę, a specyficzny stan organizmu rozwijający się w odpowiedzi na zakażenie.
Same mechanizmy powstawania sepsy związane są z uwalnianiem cytokin i chemokin o działaniu prozapalnym, które nasilają stan zapalny organizmu. Komórki te stanowią element skomplikowanej sieci związanej z reakcją odpornościową. W niektórych przypadkach ich wyrzut prowadzi do rozwoju skomplikowanego mechanizmu nadmiernej odpowiedzi zapalnej. Skutkuje to uszkodzeniem i zmianami w obrębie tkanek i narządów, które później mogą przejść w niewydolność poszczególnych narządów, a następnie w zespół niewydolności wielonarządowej.
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 wyróżnia obecnie ponad 40 odmian posocznicy, w zależności od przyczyny (na przykład meningokokowa czy promienica) lub okoliczności wystąpienia (przykładowo posocznica pozabiegowa czy połogowa).
W przeważającym stopniu sepsa rozwija się w związku z zakażeniem bakteryjnym – zaledwie od 15% do 25% jej przypadków jest spowodowanych innymi czynnikami, takimi jak grzyby i wirusy. Wśród nich warto wyróżnić sepsę powodowaną przez grzyb z rodzaju drożdżaków – Candida albicans. Grzyb ten stanowi naturalny element fizjologicznej flory bakteryjnej nawet u 80% populacji. Powoduje jednak zakażenia oportunistyczne, czyli staje się źródłem choroby w sprzyjających dla siebie warunkach.
Do rozwinięcia się sepsy dochodzi najczęściej u hospitalizowanych pacjentów, zwłaszcza na oddziałach intensywnej terapii. W szczególności narażone są osoby poddawane inwazyjnym procedurom medycznym, takim jak wkłucia dożylne, zastosowanie cewnika dopęcherzowego oraz drenów. Prawdopodobieństwo wystąpienia posocznicy rośnie także w przypadku wszczepienia protez czy innych urządzeń medycznych, prowadzenia mechanicznej wentylacji płuc lub żywienia pozajelitowego oraz przetaczania krwi. Ryzyko rośnie także w przypadku obecności u pacjenta ran lub odleżyn.
Do patogenów bakteryjnych najczęściej wywołujących posocznicę, należą między innymi:
Na szczególną uwagę zasługują zakażenia meningokokami. Są najczęstszą przyczyną występowania sepsy w warunkach innych niż szpitalne, powodując meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Sepsa jest stanem organizmu, więc nie można się nią zarazić, jednak w niektórych sytuacjach możemy być dodatkowo narażeni na obecność drobnoustrojów. Do zarażenia czynnikami powodującymi sepsę może dochodzić także w dużych skupiskach ludzkich, takich jak żłobki, przedszkola, czy też domy opieki.
Oprócz osób hospitalizowanych, do tych bardziej podatnych na wystąpienie posocznicy należą:
Do głównych działań profilaktycznych zaliczyć można przede wszystkim zapobieganie wystąpieniu sepsy na oddziałach szpitalnych. Zaleca się ograniczenie do minimum zabiegów takich jak cewnikowanie. Nie należy także nadużywać antybiotykoterapii, która stosowana w nadmierny sposób może prowadzić do powstawania zjawiska oporności.
W przypadku zmniejszania ryzyka zakażeń poza środowiskiem szpitalnym zaleca się przestrzeganie podstawowych zasad higieny, ogólną dbałość o odporność i zachowanie środków ostrożności przebywając wśród osób zakażonych patogenami, które potencjalnie często wywołują sepsę.
Objawy sepsy początkowo są niespecyficzne, a następnie zależne od stopnia zaawansowania schorzenia. W przypadku braku podjęcia odpowiednich działań mogą rozwijać się dalsze powikłania, związane z niewydolnością poszczególnych narządów oraz całych układów organizmu.
Najczęściej występujące objawy sepsy to:
Ze strony ośrodkowego układu nerwowego mogą pojawiać się zaburzenia zachowania i świadomości. Zaburzenia pracy układu oddechowego objawiają się przede wszystkim zespołem ostrej niewydolności oddechowej, prowadzącym do obrzęku płuc. W ramach pracy układu krążenia dochodzi do zmniejszenia oporu obwodowego naczyń, zwiększenia rzutu serca, niedociśnienia oraz ostrej niewydolności krążenia. Mogą pojawić się także ostra niewydolność wątroby i nerek, a także zaburzenia pracy układu pokarmowego, związane z zapaleniem i niedrożnością jelit, ostrym zapaleniem trzustki, a także zapaleniem otrzewnej.
Najcięższą postacią sepsy jest wstrząs septyczny – w jego efekcie może dojść do zagrożenia życia pacjenta.
Pojawiają się również zaburzenia hematologiczne oraz metaboliczne. Z zaburzeniami hematologicznymi związany jest przede wszystkim zespół rozsianego wykrzepiania wenątrznaczyniowego (DIC), a także spadek ilości trombocytów, zmiany chłoniakopodobne czy niedokrwistość. Do zmian metabolicznych można zaliczyć pojawienie się kwasicy metabolicznej, mającej związek z nagromadzeniem się czynników obniżający pH krwi.
Dzieci należą do jednej z grup najbardziej narażonych na wystąpienie sepsy. Chociaż najczęściej dochodzi do niej w warunkach hospitalizacji, każde zakażenie może potencjalnie doprowadzić do jej rozwoju. U dzieci pojawia się podobny zespół objawów, co u osób dorosłych, jednak dodatkowym symptomem może być także nagła wysypka.
W kontekście sepsy wśród osób dorosłych to seniorzy wymagają największej uwagi. Ze względu na częstsze hospitalizacje, osłabioną odporność i obecność chorób współistniejących, stan ten rozwija się u nich bardzo szybko i może prowadzić do groźnych powikłań.
Posocznica u osób ciężarnych może być szczególnym wyzwaniem. Szacuje się, że w niektórych krajach z powodu sepsy notuje się najwięcej zgonów w tej grupie. Oprócz typowych przyczyn sepsa w ciąży może być spowodowana czynnikami położniczymi, na przykład przedwczesnym pęknięciem błon płodowych, urazami okołoporodowymi czy procedurą cesarskiego cięcia.
Pierwsze objawy sepsy najczęściej obejmują te związane z zespołem ogólnoustrojowej reakcji zapalnej, czyli SIRS. Zespół ten stwierdza się wtedy, gdy zaobserwować można dwa z objawów związanych z uwalnianiem cytokin. Należą do nich:
Aby faktycznie zdiagnozować sepsę i wykluczyć inne przyczyny pogorszenia stanu zdrowia, należy zastosować skalę SOFA, oceniającą skalę pogarszania się pracy narządów. Jeżeli wartości uzyskiwanie przez pacjenta w teście spadną o określoną ilość punktów w ciągu godziny, stwierdza się wystąpienie posocznicy.
Charakterystyczne dla przebiegu sepsy jest występowanie symptomów wielonarządowych, dlatego leczenie prowadzone jest wielotorowo. Polega przede wszystkim na przetaczaniu płynów, aby wyrównać ciśnienie krwi, diurezę i wysycenie hemoglobiny tlenem.
Zleca się także testy w celu potwierdzenia obecności danej bakterii lub innego czynnika wywołującego sepsę. Co ważne, nie zawsze stwierdza się obecność bakterii we krwi, dlatego badaniom poddaje się także płyn mózgowo-rdzeniowy i opłucnowy, a w razie potrzeby wykonuje się posiew z dróg oddechowych, moczu czy wydzielin z ran.
Pacjentom podaje się m.in. antybiotyki o szerokim spektrum działania, aby wykluczyć ryzyko niekontrolowanego rozrostu bakterii. Brak odpowiednio szybko wprowadzonej antybiotykoterapii wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zgonu wśród pacjentów. Po uzyskaniu potwierdzenia, jaki czynnik wywołuje zwiększoną odpowiedź organizmu na zakażenie, podaje się bardziej precyzyjne antybiotyki.
W zależności od stanu pacjenta, wdraża się również dodatkowe leczenie. Może ono polegać na podawaniu preparatów krwiopochodnych, leków służących obkurczaniu naczyń czy zwiększających kurczliwość mięśnia sercowego albo stosowaniu innego leczenia uzupełniającego. Leczenie może obejmować również m.in. utrzymywanie prawidłowej glikemii krwi, żywienie dostosowane do stanu zdrowia czy stosowanie profilaktyki przeciwzakrzepowej.
Warto jednak pamiętać, że u każdego pacjenta przebieg sepsy jest indywidualny. O sposobach leczenia powinien decydować lekarz prowadzący lub cały zespół terapeutyczny.
W przypadku podejrzenia wystąpienia sepsy u siebie lub bliskiej osoby należy natychmiast zgłosić się do szpitala. Sepsa może mieć bardzo szybki przebieg, w szczególności u najmłodszych dzieci i osób starszych.
Z uwagi na fakt, że do rozwoju sepsy dochodzi najczęściej w warunkach szpitalnych, pacjenci hospitalizowani mają najszybszy dostęp do niezbędnej pomocy. Dzięki regularnemu monitorowaniu stanu zdrowia łatwiej jest szybciej stwierdzić niepokojące objawy i wdrożyć odpowiednie leczenie. To bardzo ważne ze względu na fakt, że sepsa jest śmiertelna.
Sepsa uznawana jest za poważny stan organizmu, ale jest uleczalna i pacjenci mogą liczyć na powrót do zdrowia. Niestety, wiąże się z wysoką śmiertelnością, a rokowania zależą od stanu zdrowia pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. Wstrząs septyczny okazuje się śmiertelny w powyżej 50% przypadków, jednak w mniej rozwiniętych stanach odsetek ten wynosi kilkanaście procent.
W leczeniu sepsy najważniejsze jest opanowanie nadmiernej reakcji organizmu na zakażenie oraz ograniczenie objawów uszkodzenia narządów. Po takim rozpoznaniu rekonwalescencja może trwać od kilku tygodniu do nawet kilku miesięcy. Pacjenci mogą być narażeni na wystąpienie ogólnoustrojowych powikłań, ale także zwiększone ryzyko zawału serca czy udaru mózgu.
Występowanie sepsy można ograniczyć przyjmując szczepienia ochronne. Preparatem obowiązkowym jest ten przeciwko pneumokokom. Stosuje się go u dzieci przed ukończeniem 18. miesiąca życia. Dostępne są także szczepionki na bakterię Haemophilus influenzae typu b oraz meningokoki, które w Polsce nie są obowiązkowe, ale zalecane przez Ministerstwo Zdrowia.
Mimo że w krajach wysokorozwiniętych za większe zagrożenie uznaje się schorzenia cywilizacyjne, a nie choroby zakaźne, sepsa z pewnością należy do wyzwań zdrowia publicznego dla milionów ludzi na świecie.
Objawy sepsy obejmują gorączkę lub obniżoną temperaturę ciała, przyspieszony oddech i bicie serca, oraz osłabienie organizmu – wszystkie te symptomy powinny wzbudzić czujność, gdyż w wyniku sepsy (na skutek niewłaściwej reakcji organizmu na zakażenie) dochodzi do wielu groźnych powikłań, takich jak uszkodzenia tkanek i narządów.
Kluczowe może okazać się monitorowanie częstości i przebiegu zespołu postseptycznego oraz stworzenie narodowego rejestru pacjentów dotkniętych sepsą, aby skuteczniej planować i wprowadzać działania profilaktyczne na różnych poziomach. Coraz większą uwagę zwraca się również między innymi na możliwości wykorzystania sztucznej inteligencji do szybszego diagnozowania sepsy.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
W dzisiejszych czasach coraz większą uwagę przywiązujemy do zdrowego stylu życia i zbilansowanej diety. Jednym z kluczowych elementów, który przyczynia się do rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych, jest nadmiar cukru w diecie. Biały cukier, mimo, że dodaje potrawom słodyczy i smaku, jest często określany mianem „białej śmierci”. Jego nadmiar w diecie przyczynia się do otyłości, cukrzycy, problemów z zębami czy pojawieniem się stanów zapalnych w organizmie. Na szczęście istnieje wiele zdrowych alternatyw, które mogą zastąpić cukier w codziennym jadłospisie.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
