Pod koniec XIX wieku, austriacki lekarz Theodor Escherich, odkrył bakterię, którą podejrzewał o wywoływanie biegunek i wymiotów. Niestety, owa bakteria, którą nazwano później na jego cześć – Escherichia coli – do dziś nam towarzyszy. Współcześnie wiemy jednak o niej znacznie więcej, jak chociażby to, że poza problemami z układem pokarmowym, odpowiada też za większość zakażeń układu moczowego. Jakie zatem objawy powinny niepokoić? Jakie badania mogą wykryć bakterię E. coli i jak leczyć infekcje, które wywołuje?
Escherichia coli (E. coli, bakteria EHEC), czyli pałeczka okrężnicy, to jeden z licznych gatunków bakterii, które oddziałują na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Są bakteriami Gram-ujemnymi z rodziny Enterobacteriaceae. Co ciekawe, liczne szczepy Escherichia coli można podzielić na niechorobotwórcze oraz patogenne.[1,4]
Pierwsze z wymienionych są obecne w jelitach każdego człowieka. Ich brak wskazuje na zaburzenia w mikroflorze jelitowej i wymaga leczenia. Są one bardzo istotne nie tylko dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego, lecz także odporności.[1]
Jeśli zaś chodzi o szczepy patogenne – kontaktu z nimi zdecydowanie należy unikać. Mogą bowiem wywołać szereg bardzo groźnych chorób, nawet zagrażających życiu człowieka. Wśród nich m.in. wymienia się schorzenia:
W kontekście infekcji wywołanych pałeczkami okrężnicy, istotne jest przyjrzenie się m.in. zakażeniom układu moczowego (ZUM). Dlaczego?
Objawy związane z zakażeniem pałeczką okrężnicy mogą być bardzo różne. Wszystko zależy bowiem od szczepu bakterii, który zainfekował organizm, a także miejsca infekcji. W przypadku szczepów zlokalizowanych w układzie pokarmowym, symptomy zakażenia Escherichia coli są podobne do zatrucia pokarmowego, wywołanego innymi drobnoustrojami. Do kluczowych objawów należą:
Jeśli zaś chodzi o infekcje układu moczowego, zakażenie bakterią Escherichia coli można rozpoznać na podstawie następujących objawów:
Tego typu objawy – typowe dla ZUM u osób starszych – zwykle nie występują u najmłodszych dzieci. Stąd też u niemowląt oraz noworodków należy zwrócić uwagę przede wszystkim na: zahamowanie przyrostu masy ciała, gorączkę, żółtaczkę, zmiany w barwie moczu, a także jego nieprzyjemny zapach, biegunki, luźne stolce, wymioty.[6]
Odpowiednia diagnostyka jest niezwykle istotna, ponieważ tylko dobre rozpoznanie pozwala na skuteczne leczenie. W przypadku, gdy bakteria Escherichia coli zaatakuje układ moczowy, zwykle lekarz stawia rozpoznanie bazując na objawach, a także zleca badanie moczu (zwracając przy tym szczególną uwagę m.in. na obecność leukocytów, erytrocytów czy azotynów). Jeśli jednak występują dodatkowe, niepokojące symptomy, objawy utrzymują się względnie długo lub pojawiają się powikłania, konieczne są badania rozszerzone, w tym, posiew moczu oraz badania obrazowe (zwłaszcza USG układu moczowego).[4]
Badanie bakteriologiczne, bywa niewystarczające do postawienia jednoznacznej diagnozy dotyczącej obecności bakterii E. coli w moczu. W wielu przypadkach nie udaje się uzyskać wiarygodnego wyniku, np. z powodu zanieczyszczenia materiału. Wtedy potrzebne jest powtórzenie badania.
Inne badania, które mogą okazać się konieczne, to np. nakłucie nadłonowe pęcherza moczowego czy diagnostyczne cewnikowanie – są jednak bardzo rzadko wykorzystywane..[4]
Warto też wiedzieć, że w aptekach dostępne są paskowe testy biochemiczne, które pozwalają w szybki sposób sprawdzić, czy faktycznie ma się do czynienia z zapaleniem dróg moczowych. Można wykonać je samodzielnie w domu, a ich koszt jest względnie niewielki (zwykle około kilkunastu zł). Tego typu testy pozwalają oznaczyć m.in. takie parametry, jak wspomniane już azotyny czy leukocyty.
W przypadku problemów z układem pokarmowym, zwykle wykonuje się badanie kału, a w razie bardzo ostrych i ciężkich infekcji, także np. tomografię komputerową. W celu sprawdzenia, czy w organizmie obecna jest bakteria Escherichia coli, można też wykonać testy innych materiałów biologicznych, jak np. plwociny, krew czy płyn mózgowo-rdzeniowy. Tego typu badania wykonuje się jednak znacznie rzadziej.
Warto mieć na uwadze, że choroby współistniejące zwiększają ryzyko wystąpienia powikłań zakażeń dróg moczowych . Jeśli pacjent mierzy się np. z cukrzycą, otyłością, kamieniami moczowymi, stanami zapalnymi sfer intymnych (np. infekcjami pochwy u kobiet czy stulejką ze stanem zapalnym żołędzi u mężczyzn), zaparciami lub chorobami układu immunologicznego, powinien zachować szczególną ostrożność.[2,5]
Ryzyko powikłań może być związane także z ciążą, stosowaniem niektórych leków. Nieprawidłow higiena również zwiększa ryzyko powikłań. Niekorzystnie wpływają też różnego rodzaju zabiegi prowadzone w obrębie dróg moczowych, jak np. cewnikowanie (zwłaszcza trwające przez dłuższy czas) czy urologiczne zabiegi chirurgiczne. Większe predyspozycje do zakażeń dróg moczowych mają osoby z anatomicznymi lub czynnościowymi wadami w tym obszarze. Wśród nich wymienia się m.in. przerost gruczołu krokowego.[2,5]
Uważać powinny także kobiety po menopauzie. Zmiany w układzie hormonalnym sprawiają, że zmniejsza się produkcja estrogenów. To zaś wywołuje niekorzystne zmiany w składzie flory bakteryjnej pochwy, co zwiększa ryzyko rozwoju zagrażających zdrowiu bakterii Escherichia coli.[2]
Warto pamiętać, że zakażenia dróg moczowych mogą wywołać także inne patogeny. Poza bakterią E-coli, za infekcje układu moczowego mogą odpowiadać np. bakterie Chlamydia trachomatis, Mycoplasma spp. i Ureaplasma urealyticum, a także grzyby (przede wszystkim z gatunku Candida albicans).[2]
Leczenie zależy od przebiegu infekcji oraz miejsca zakażenia.
Jeśli ZUM pojawi się u niemowląt przed ukończeniem 3. miesiąca życia, zawsze konieczna jest hospitalizacja i antybiotykoterapia. U starszych dzieci pobyt w szpitalu nie zawsze jest obowiązkowy, zwłaszcza jeśli są w ogólnym dobrym stanie i mogą przyjmować leki podawane doustnie. Jakie leki? O doborze konkretnego antybiotyku zawsze decyduje lekarz.
A co z przypadkami bezobjawowego zakażenia, gdy np. bakterie Escherichia coli wykrywa się podczas rutynowego badania moczu, lecz nie występują żadne niepokojące symptomy?
Konkretne leczenie takich przypadków nie jest zalecane, choć są wyjątki, jak np. dzieci z obniżoną odpornością – u nich antybiotykoterapia może być wskazana także wtedy. Zawsze należy więc skonsultować przypadek z lekarzem.[8]
U osób dorosłych wygląda to podobnie – jeśli jest do tego wskazanie, leczenie również polega na antybiotykoterapii (często jednak trwa ona krócej niż u dzieci). Istotne mogą okazać się także preparaty przeciwbakteryjne podawane profilaktycznie przez dłuższy czas (dotyczy to przede wszystkim osób z nawracającym zakażeniem układu moczowego).
Co ważne, w każdym przypadku należy też pamiętać o odpowiednim nawadnianiu organizmu oraz odpoczynku. Wspierające mogą okazać się także leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.[4]
Obecność bakterii E.coli we florze bakteryjnej układu pokarmowego jest jak najbardziej prawidłowa (mowa o szczepach niepatogennych). Jej brak może zaś powodować różnego rodzaju zaburzenia. Do takiej sytuacji może dojść np. po antybiotykoterapii (antybiotyki mogą „zabijać” nie tylko bakterie chorobotwórcze, lecz także te niezbędne do pracy organizmu).
Jeśli zaś chodzi o pałeczki E.coli, które wywołują zakażenia w obszarze układu pokarmowego, można m.in. wymienić:
Wśród innych patotypów Escherichia coli wymienia się m.in. także AIEC (adherentne inwazyjne E. coli), który uznaje się chociażby za jeden z czynników wywołujących chorobę Leśniowskiego-Crohna, czy DAEC (dyfuzyjno-adherentne E. coli) – ten patotyp odpowiada zaś za ostre biegunki u dzieci mających zwykle mniej niż 5 lat, choć wskazuje się, że może wywołać także opisane już zakażenia układu moczowego, a u kobiet spodziewających się dziecka, ewentualne komplikacje w przebiegu ciąży.
Niestety, nie są to wszystkie szczepy E.coli, które mogą wywołać problemy z układem pokarmowym. Ta lista jest dłuższa i – co więcej – wciąż mogą pojawiać się na niej kolejne pozycje. Bakterie Escherichia coli mają bowiem duże zdolności do transformacji, czego efektem może być powstawanie nowych szczepów, a co za tym idzie – trudności w ich leczeniu. Łatwość transformacji wiąże się bowiem także z większą łatwością nabywania oporności na różnego rodzaju leczenie – tego typu bakterie szybko „uczą się”, jak przetrwać. Stąd też najlepszym sposobem walki z nimi jest przede wszystkim prewencja zakażeń. [9]
Powiedzenie: „Lepiej zapobiegać, niż leczyć” jest w tym przypadku kluczowe – znakomicie sprawdza się w kontekście infekcji, które wywołuje pałeczka okrężnicy. Jak to bowiem zostało wspomniane, prewencja jest tu podstawą – jak zatem można uniknąć zakażeń Escherichia coli? Warto pamiętać o:
Zakażenia E. coli absolutnie nie można bagatelizować. Owszem, często przebiega dość łagodnie i nie wiąże się z żadnymi powikłaniami. Trudno jednak wskazać, w którym przypadku będzie inaczej – a warto uważać, ponieważ powikłana mogą być naprawdę poważne.
Przykładowo zakażenia układu moczowego u dzieci mogą skończyć się nawet schyłkową niewydolnością nerek. U kobiet ciężarnych, w następstwie zakażenia pałeczką okrężnicy, może zaś dojść do przedwczesnego porodu.[2] Co więcej, zakażenie Escherichia coli może powodować wspomnianą wcześniej sepsę czy zapalenia opon mózgowych, które są stanem zagrożenia życia. Jeśli zatem pojawi się podejrzenie, że być może nieprzyjemne objawy wynikają właśnie z tego typu infekcji, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i rozpocząć zalecane leczenie – im szybciej, tym lepiej dla organizmu.
Konsultacja merytoryczna lek. Radosław Szubert
Prezes POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?