Żółtaczka często uznawana jest za chorobę. Tymczasem to objaw wielu różnych schorzeń – zarówno łagodnych, jak i poważnych, które wymagają szybkiej interwencji medycznej. Jakie są rodzaje żółtaczki? Co może wywoływać ten symptom? W jaki sposób postępuje się w przypadku wystąpienia żółtaczki? I co można zrobić, żeby zapobiec zwiększeniu stężenia bilirubiny we krwi?
Żółtaczka to objaw, który występuje w przebiegu różnych chorób. Jest wynikiem zwiększonego stężenia bilirubiny – żółtego barwnika będącego produktem degradacji hemoglobiny w starych krwinkach czerwonych i niektórych białek, m.in. mioglobiny – w surowicy krwi i jej odkładania się w tkankach. Prawidłowy poziom bilirubiny wynosi maksymalnie 1 mg/dl (17 µmol/dl). O żółtaczce mówimy wtedy, gdy stężenie bilirubiny jest większe niż 2,5 mg/dl (43 µmol/l).
Jak można rozpoznać, że pacjent ma żółtaczkę? U osób z żółtaczką występuje charakterystyczne zażółcenie twardówek oczu, błon śluzowych jamy ustnej i skóry. W niektórych przypadkach ten objaw powoduje pomarańczowy, a nawet szarozielony odcień wymienionych obszarów. Dodatkowo niektórzy pacjenci skarżą się na ciemne zabarwienie moczu, zmianę koloru stolca oraz świąd skóry nasilający się w nocy po ogrzaniu ciała.
Co ważne, nie należy mylić żółtaczki z chorobą. Chociaż potocznie mówi się o żółtaczce typu A, B lub C, ale w medycynie taki rodzaj jednostki chorobowej nie występuje. Istnieje zapalenie wątroby typu A, B lub C, które wywołuje żółtaczkę – stąd to uproszczenie.
Jakie są rodzaje żółtaczek? Wyróżnia się żółtaczkę hemolityczną, miąższową oraz mechaniczną. Żółtaczka hemolityczna spowodowana jest przyczynami przedwątrobowymi. Powstaje w efekcie nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych – hemolizy lub w rzadszych przypadkach wchłaniania się krwiaka śródtkankowego. Żółtaczka miąższowa w odróżnieniu od hemolitycznej wynika z przyczyn wewnątrzwątrobowych – upośledzenia wnikania bilirubiny do wątroby, które wywołuje m.in. zespół Gilberta czy zespół Dubina-Johnsona. Żółtaczka mechaniczna nazywana inaczej zastoinową albo zaporową spowodowana jest przyczynami pozawątrobowymi – najczęściej zwężeniem lub zamknięciem dróg żółciowych, np. w efekcie kamicy.
Ze względu na stężenie bilirubiny we krwi dodatkowo mówi się o: subicterus, czyli inaczej stanie przedżółtaczkowym (bilirubina poniżej 43 µmol/l), icterus – żółtaczce o średnim nasileniu (bilirubina od 43 µmol/l do 171 µmol/l) oraz żółtaczce o dużym nasileniu (bilirubina powyżej 171 µmol/l).
Oprócz tego istnieje jeszcze żółtaczka fizjologiczna noworodków, która pojawia się przeważnie w drugiej dobie życia i ustępuje po około 10 dniach od urodzenia.
Żółtaczki są spowodowane nadmiernym wytwarzaniem bilirubiny, zahamowaniem jej naturalnych przemian albo utrudnionym wydalaniem. Wśród przyczyn żółtaczek wymienia się m.in. ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW typu A, B, C), poalkoholową chorobę wątroby, marskość wątroby, przedawkowanie leków np. paracetamolu, czynniki genetyczne, zapalenie albo zatkanie dróg żółciowych np. kamieniem lub guzem nowotworowym, przyspieszony rozpad krwinek czerwonych, raka trzustki oraz torbiel rzekomą trzustki.
Jak postępuje się w przypadku żółtaczki? Lekarze skupiają się przede wszystkim na zdiagnozowaniu choroby, która wywołuje zwiększone stężenie bilirubiny. To, jak będzie wyglądało leczenie, zależy od rodzaju schorzenia, na jakie choruje pacjent. Nie oznacza to jednak, że żółtaczkę można bagatelizować. W zdecydowanej większości przypadków żółtaczka nie wymaga nagłej interwencji medycznej – chyba, że występuje wraz z wysoką gorączką, nudnościami, wymiotami, dreszczami, silnym bólem brzucha i uogólnionym złym samopoczuciem – ale mimo to w przypadku zażółcenia oczu i skóry należy się skontaktować z lekarzem.
Czy da się zapobiec żółtaczce? Biorąc pod uwagę, że to objaw a nie choroba, zapobiegać można tylko schorzeniom, które wywołują żółtaczkę. W przypadku zapalenia wątroby WZW typu A lub B najlepszą metodą uniknięcia zachorowania jest szczepienie. Aktualnie dostępne są szczepionki na pojedyncze wirusy oraz skojarzone na oba typy jednocześnie. Nie istnieje natomiast szczepionka na WZW typu C.
Jeżeli chodzi o inne sposoby zapobiegania, pozostają wyłącznie działania profilaktyczne takie jak zbilansowana dieta oraz zażywanie preparatów wspierających pracę wątroby.
Zasłabnięcie to zaburzenie funkcji życiowych – krótkotrwałe osłabienie organizmu, które samo w sobie zazwyczaj nie jest groźne, ale może być efektem poważnych problemów zdrowotnych. Jakie są przyczyny zasłabnięć? Czym różni się zasłabnięcie od omdlenia? Jak postępować w obu przypadkach?
