Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Kamienie żółciowe to złogi powstające w pęcherzyku oraz przewodach żółciowych. Prowadzą one do kamicy pęcherzyka żółciowego, jednej z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego w Europie, objawiającej się silnym, napadowym bólem określanym mianem kolki żółciowej. Kamienie które powstają w drogach żółciowych i nie przedostają się do pęcherzyka żółciowego mogą powodować rzadszą postać kamicy żółciowej – kamicę przewodową. Jak postępować w przypadku kamieni w pęcherzyku żółciowym? Czy można ich uniknąć i czy zawsze konieczna jest operacja?
Pęcherzyk żółciowy (nieprawidłowo określany potocznie woreczkiem żółciowym) to niewielki zbiornik magazynujący produkowaną w wątrobie żółć – czynnik niezbędny do prawidłowego trawienia tłuszczów. Po zjedzonym posiłku transportowana jest ona do dwunastnicy, gdzie bierze udział w trawieniu. W pęcherzyku oraz/lub drogach żółciowych dochodzi do wytrącania się soli kwasów żółciowych, barwników żółciowych i cholesterolu. Z czasem zbierając się w większe grudki tworzą one złogi żółciowe, powszechnie określane mianem kamieni. Ze względu na skład dzieli się je na:
Co ważne, kamienie żółciowe mogą występować w różnej wielkości, począwszy od drobnych rozmiarów (jak ziarenka piasku) aż po okazy przypominające rozmiarami orzech włoski a nawet szczelnie wypełniające pęcherzyk żółciowy (tzw. kamienie odlewowe).
Powstawaniu kamieni żółciowych sprzyjają zaburzenia enzymatyczne zachodzące w wątrobie, które powodują zmiany składu żółci, a także dyskineza dróg żółciowych. Wytrącające się sole kwasów żółciowych osadzają się na nabłonku dróg żółciowych, a z czasem odłączają tworząc kamienie żółciowe. Zjawisko to zachodzi szybciej, jeżeli przyłączą się do nich cząsteczki cholesterolu i wapnia.
Kamica pęcherzyka żółciowego, będąca konsekwencją wytrącania się złogów żółciowych w przewodach żółciowych i pęcherzyku żółciowym to schorzenie zdecydowanie częściej dotykające kobiety niż mężczyzn. Szacuje się, że cierpi na nią co 5-ta Europejka. Wśród czynników ryzyka powstawania kamieni żółciowych wymienia się:
W sytuacji, gdy kamienie żółciowe są niewielkie i luźno spoczywają w pęcherzyku, kamica żółciowa przez długi czas może nie dawać żadnych wyraźnych objawów. Najczęściej jest ona wykrywana przypadkowo, w trakcie wykonywania USG jamy brzusznej. Zazwyczaj dopiero wtedy pacjenci uświadamiają sobie, że odczuwane przez nich dolegliwości takie jak:
to objawy kamicy żółciowej. Nasilają się one zwłaszcza po zjedzeniu tłustych, ciężkostrawnych potraw. Atak kolki żółciowej może trwać od kilku minut do nawet 3 godzin. Zazwyczaj pojawia się nagle (często, choć nie zawsze po zjedzeniu ciężkostrawnych potraw) i najsilniej odczuwany jest pod prawym łukiem żebrowym, choć może promieniować również do prawej łopatki, szyi, obojczyków i pleców. Niejednokrotnie towarzyszą mu także mdłości, wymioty, dreszcze i obfite pocenie się. Objawy kamieni w pęcherzyku żółciowym zazwyczaj ustępują samoistnie do 5 godzin.
Zaawansowana kamica żółciowa, powodująca utrudniony przepływ żółci w przewodzie żółciowym i blokująca zwieracz dróg żółciowych może wywołać ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, które objawia się tzw. triadą Charcota:
Dodatkowo pojawić się mogą wymioty i zmiany w wynikach badań laboratoryjnych, takie jak podwyższona liczbą leukocytów w morfologii krwi i wzrost stężenia markerów stanu zapalnego (m.in. CRP).
Zablokowanie przewodu pęcherzykowego powoduje nagromadzenie się żółci w pęcherzyku, który napina się i twardnieje. Powiększony pęcherzyk żółciowy uciska na okoliczne tkanki powodując ból. Jednym z powikłań jest wodniak pęcherzyka żółciowego. Jeśli natomiast zastojowi żółci towarzyszy zakażenie to wodniak może przekształcić się w ropniak wywołujący silną reakcję zapalną organizmu.
Wśród pozostałych powikłań kamicy żółciowej wymienia się:
Już na podstawie zgłaszanych objawów, a także wyczuwalnego w badaniu fizykalnym powiększonego pęcherzyka lekarz podstawowej opieki może postawić wstępną diagnozę. Jej potwierdzenie daje jednak wykonanie USG jamy brzusznej.
Ultrasonografia jamy brzusznej pozwala nie tylko potwierdzić obecność kamieni żółciowych, ale również ich wielkość, a także ocenić stan pęcherzyka żółciowego i drożność przewodów żółciowych. W postawieniu diagnozy i ocenie stopnia zaawansowania zmian pomocne są również badania laboratoryjne. Jeżeli poziom markerów stanu zapalnego oraz enzymów wątrobowych (CRP, AST, ALT, ALP i GGTP) jest w normie, zazwyczaj mówimy o niepowikłanej kamicy pęcherzyka żółciowego. Odchylenia od wartości referencyjnych, oraz podwyższony poziom bilirubiny najczęściej świadczą o rozwijającym się stanie zapalnym lub żółtaczce mechanicznej. Jeżeli pacjent zgłasza objawy wskazujące na kamienie żółciowe, a mimo to są one niewidoczne w badaniu USG, lekarz może zlecić wykonanie tomografii komputerowej.
W przypadku dużego zaawansowania zmian konieczne jest operacyjne udrożnienie przewodów żółciowych lub całkowite usunięcie pęcherzyka żółciowego. Wtedy konieczna jest dodatkowa konsultacja chirurgiczna.
Leczenie kamicy żółciowej w dużym stopniu zależy od umiejscowienia złogów, odczuwanych przez pacjenta symptomów oraz ewentualnych powikłań. Przy bezobjawowej lub skąpoobjawowej kamicy żółciowej wystarczające jest najczęściej leczenie zachowawcze, które obejmuje:
Zazwyczaj u osób, które raz przeszły atak kolki żółciowej należy spodziewać się kolejnych ataków, jednak ich częstotliwość i nasilenie jest kwestią bardzo indywidualną i w dużej mierze zależy od podjętych działań profilaktycznych i przestrzegania lekkostrawnej diety.
Obejmują one:
W przypadku gdy obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym zazwyczaj niezbędne jest leczenie operacyjne (usunięcie pęcherzyka żółciowego – cholecystektomia), zwłaszcza jeśli schorzenie powoduje u pacjenta duży dyskomfort, a napady kolki są częste. Jest on także konieczny w sytuacji gdy u pacjenta występują wspomniane wcześniej powikłania kamicy żółciowej, niejednokrotnie stanowiące stan zagrożenia życia.
W większości przypadków zabieg ten ma charakter laparoskopowy, co pozwala na szybki powrót pacjenta do pełnej sprawności i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań okołooperacyjnych. U pacjentów otyłych lub w stanach ostrych może być jednak konieczne wykonanie operacji w klasycznej formie, z pełnym otwarciem powłok jamy brzusznej.
Usunięcie pęcherzyka żółciowego wraz ze złogami to tak naprawdę jedyna metoda pozwalająca na całkowite wyleczenie kamicy pęcherzykowej. Wiąże się ona co prawda z koniecznością przestrzegania po operacji specjalnej diety, ale chory z kamicą żółciową i tak musi takiej diety przestrzegać – z tą różnicą, że bez usunięcia pęcherzyka żółciowego nawet przestrzegając diety jest narażony na ataki kolki żółciowej i powikłania kamicy.
U pacjentów, u których występują przeciwwskazania do operacji, a także tych którzy się jej obawiają, lekarz może spróbować farmakologicznego rozpuszczenia kamieni żółciowych. Jest to jednak proces dość powolny, który niejednokrotnie trwa nawet kilkanaście miesięcy. Jego powodzenie zależne jest także od rodzaju kamieni w pęcherzyku, bowiem stosuje się go jedynie w przypadku niezwapniałych złogów cholesterolowych. Co więcej, nawet pomimo podjęcia działań profilaktycznych u tych pacjentów często obserwuje się nawrót kamicy pęcherzyka żółciowego.Próby rozpuszczenia kamieni są w dłuższej perspektywnie czasu mało skuteczne, ponieważ kamica pęcherzyka żółciowego jest chorobą przewlekłą (nawet jeśli jakieś kamienie uda się rozpuścić – powstają nowe).
Zarówno pacjenci cierpiący na kamicę żółciową jak również z przewlekłym zapaleniem pęcherzyka żółciowego czy po cholecystektomii powinni stosować tzw. dietę wątrobową. Opiera się ona na produktach łatwostrawnych, z niedużą zawartością tłuszczu (niewskazane są zwłaszcza nasycone kwasy tłuszczowe).
Z diety należy więc wyeliminować przede wszystkim:
Wskazane jest regularne spożywanie niewielkich posiłków (4-5 dziennie), opartych przede wszystkim na:
Obróbka termiczna przygotowywanych posiłków powinna ograniczać się do gotowania w wodzie lub na parze, pieczenia i duszenia. W początkowym okresie po zabiegu wskazane jest także ograniczenie błonnika.
Osoby po usunięciu pęcherzyka żółciowego z czasem mogą stopniowo wprowadzać niewielkie ilości innych produktów, obserwując reakcję swojego organizmu. Z reguły zaleca się pozostawanie na diecie lekkostrawnej przez minimum 3-4 miesiące od zabiegu (w przypadku laparoskopii czas ten jest nieco krótszy). Jeżeli jednak pacjent źle toleruje wprowadzanie nowych produktów do swojego menu, należy zaprzestać prób na co najmniej kilka dni.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
Czy zastanawiałeś/łaś się kiedyś, jak ważna jest szczerość wobec lekarza podczas wizyty? Czy zdajesz sobie sprawę, że ukrywanie informacji dotyczących swojego zdrowia może utrudnić postawienie prawidłowej diagnozy? Lekarz pomimo swojej szerokiej wiedzy i doświadczenia nie jest jak Sherlock Holmes czy Hercules Poirot, którzy są w stanie rozwiązać każdą zagadkę, posiadając jedynie szczątkowe informacje.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
