Kamica nerkowa – co powoduje kamicę nerkową?

Powrót

Kamica nerkowa to schorzenie układu moczowego charakteryzujące się odkładaniem w drogach moczowych twardych nierozpuszczalnych złogów, które – jeżeli są na tyle małe – mogą zostać usunięte z moczem. Jeśli do tego usunięcia nie dojdzie, na złogach pojawią się kolejne warstwy powodujące ich powiększanie. Ostatecznie powstaną tak zwane kamienie nerkowe wymagające leczenia farmakologicznego a nawet operacyjnego. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia kamicy nerkowej?

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym jest kamica nerkowa?

O kamicy nerkowej lub inaczej kamicy moczowej mówi się wtedy, gdy w nerkach lub innych częściach dróg moczowych powstają złogi – kamienie nerkowe – w wyniku wytrącania się związków chemicznych, których stężenie jest na tyle wysokie, że nie ulegają one rozpuszczeniu i wydaleniu z moczem.

Początkowo mamy do czynienia z tzw. piaskiem w nerkach, czyli drobnymi, pojedynczymi kryształkami wspomnianych substancji, które z czasem łączą się w większe masy. W większości przypadków lokalizują się one w obrębie kielichów lub miedniczek nerkowych. Na kamicę nerkową najczęściej chorują mężczyźni w wieku od 30 do 50 lat, ale tak naprawdę może się ona objawić u osób w każdym wieku. Warto zaznaczyć, że w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy występują predyspozycje rodzinne, kamica nerkowa ma charakter przewlekły. Zwykle pierwszy napad kolki nerkowej pojawia się między 20. a 40. rokiem życia i u około 50% chorych kolejne napady mają miejsce w ciągu 5–10 lat.

Rodzaje kamicy nerkowej

Istnieją cztery rodzaje kamicy nerkowej:

  1. Kamica cystynowa – wada wrodzona polegająca na upośledzeniu wchłaniania cystyny. Leczenie polega na ograniczeniu tego aminokwasu w diecie oraz dodatkowo na podawaniu penicylaminy.
  2. Kamica fosforanowa nazywana również struwitową. Choruje na nią około 10% wszystkich zdiagnozowanych pacjentów. Jest wynikiem częstych zakażeń układu moczowego przez bakterie, które wytwarzają ureazę. Leczenie polega na przyjmowaniu leków zakwaszających oraz unikaniu produktów bogatych w wapń i fosforany.
  3. Kamica szczawianowa – to trzeci i najpopularniejszy rodzaj występujący aż u 80% chorych. Jej przyczyn upatruje się w nadczynności przytarczyc, nadmiernym wydalaniu wapnia, szczawianów i fosforanów, a także przedawkowaniu witaminy D. Leczenie opiera się na odpowiedniej diecie, zwiększeniu ilości przyjmowanych płynów oraz ewentualnej farmakoterapii.
  4. Kamica moczanowa rozwijająca się przy kwaśnym pH moczu. Leczenie tak jak w przypadku kamicy szczawianowej to właściwa dieta i podawanie leków rozpuszczające kamienie.

Kamica nerkowa – przyczyny

Co powoduje kamicę nerkową? Część przyczyn tego schorzenia już wymieniliśmy. Są to:

  • nieprawidłowy odpływ moczu z jednej lub obu nerek,
  • skłonności dziedziczne,
  • nadczynność przytarczyc,
  • przedawkowanie witaminy D lub witaminy C,
  • przedawkowanie wapnia,
  • zła dieta.

Oprócz tego powstawaniu kamicy nerkowej mogą sprzyjać:

  • wady układu moczowego,
  • częste zakażenia układu moczowego,
  • długotrwałe wstrzymywanie moczu,
  • niektóre nowotwory,
  • przyjmowanie wybranych leków (w tym tych łagodzących objawy choroby wrzodowej),
  • choroby układu pokarmowego m.in. te dotyczące jelit takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna,
  • nadmierne zagęszczenie moczu będące wynikiem ograniczenia spożycia płynów.

Objawy kamicy nerkowej

Warto pamiętać, że kamica nerkowa bardzo długo – nawet przez kilka lat – może nie dawać żadnych objawów. Czasem może powodować ona ból pleców, błędnie kojarzony ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa.

Pierwszym wyraźnym, charakterystycznym objawem kamicy nerkowej jest kolka nerkowa, czyli silny ból pojawiający się po jednej stronie w okolicy lędźwiowej promieniujący do brzucha, pachwiny oraz zewnętrznych narządów płciowych. Może on mieć charakter skurczowy, a jego nasilenie często porównywane jest do tego, jakie wywołują bóle porodowe.

Kolka nerkowa to silny ból pojawiający się po jednej stronie w okolicy lędźwiowej promieniujący do pachwiny, brzucha i zewnętrznych narządów płciowych, któremu towarzyszą inne objawy kamicy nerkowej.

Do ataku kolki nerkowej dochodzi wówczas, gdy kamień zamyka światło przewodu moczowego. Taki stan prowadzi do obrzęku jednej lub dwóch nerek, stąd ból, który jest nie do zniesienia dla chorego.

Towarzyszą mu zazwyczaj:

  • nudności,
  • wymioty,
  • osłabienie,
  • omdlenia,
  • parcie na mocz,
  • uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza,
  • krwiomocz.

Kolka nerkowa daje dodatni objaw Goldflama – po uderzeniu w okolicy lędźwi ból jeszcze bardziej się nasila. Taki stan wymaga nagłej interwencji lekarskiej.

Diagnostyka kamieni nerkowych

Jeżeli chodzi o schorzenie jakim jest kamica nerkowa, objawy często pojawiają się dość późno, dlatego czasami diagnozuje się ją niejako przy okazji w trakcie wykonywania RTG lub USG jamy brzusznej. Wskazaniami do rozpoczęcia diagnostyki w kierunku kamicy nerkowej z pewnością są:

  • krwiomocz,
  • bóle pleców,
  • napadowe bóle w typie kolki nerkowej.

Zazwyczaj w pierwszej kolejności wykonuje się badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa), pozwalające uzyskać informacje o ilości, wielkości i lokalizacji kamieni moczowych. By określić ich charakter i przyczyny kamicy nerkowej lekarz może zlecić wykonanie badań laboratoryjnych, do których zalicza się:

  • ogólne badanie moczu,
  • dobową zbiórkę moczu (następnie wykonuje się w niej oznaczenie stężeń określonych między innymi szczawianów, cytrynianów, wapnia czy sodu, które mogą być odpowiedzialne za powstawanie kamieni nerkowych),
  • stężenie kwasu moczowego we krwi,
  • morfologię,
  • CRP.

Jeżeli doszło już do urodzenia przez pacjenta kamieni nerkowych, mogą one zostać poddane analizie składu chemicznego, co również jest pomocne w ustaleniu przyczyny kamicy nerkowej.

Jak wygląda leczenie kamicy nerkowej?

Leczenie kamicy nerkowej w dużej mierze zależy od przyczyny źródłowej jej wystąpienia, a także wielkości złogów i nasilenia odczuwanych przez pacjenta objawów. Jeżeli atak kolki nerkowej spowodowany jest niewielkimi kamieniami, możliwe jest leczenie zachowawcze, w przypadku wyjątkowo dużych złogów lub powikłań z kolei może być konieczność inwazyjnej interwencji urologicznej.

Czy każdy atak kolki nerkowej wymaga interwencji lekarza? Nie. Osoby, u których w przeszłości rozpoznano kamicę nerkową i rodziły już kamienie nerkowe, nie posiadające chorób współistniejących, mogą samodzielnie próbować łagodzić objawy kamicy nerkowej. W tym celu powinny one pić duże ilości płynów (nawet do 4 litrów), a także przyjmować dostępne bez recepty leki rozkurczowe oraz przeciwbólowe. Interwencja lekarska jest konieczna:

  • w przypadku napadu kolki nerkowej u dzieci lub kobiet w ciąży,
  • gdy napad kolki nerkowej ma miejsce po raz pierwszy,
  • gdy objawy kamicy nerkowej nasilają się i nie ustępują po przyjęciu leków,
  • gdy pojawią się objawy towarzyszące, takie jak krwiomocz, skąpomocz, gorączka.

Leczenie zachowawcze

Kamienie nerkowe wywołujące atak kolki nerkowej mogą mieć różną średnicę. Jeżeli jest ona mniejsza niż 5 mm, zwykle dość szybko przesuwają się one w stronę pęcherza moczowego. W tej sytuacji ból uśmierza się, stosując leki rozkurczowe i przeciwbólowe, które jednocześnie ułatwiają wydalenie złogów wraz z moczem. Większe kamienie nerkowe trudniej przemieszczają się przez moczowody, podrażniając je i nasilając dolegliwości bólowe. W zależności od sytuacji poród kamienia może trwać nawet do czterech tygodni, co znacznie utrudnia pacjentom codzienne funkcjonowanie.

Inwazyjne leczenie kamicy nerkowej

Jeżeli ze względu na lokalizację złogu i jego wielkość, wydalenie samoistne będzie niemożliwe, stosuje się metody inwazyjne. Wskazaniami do ich zastosowania są również:

  • zatrzymanie odpływu moczu,
  • zakażenie układu moczowego,
  • gorączka,
  • intensywny krwiomocz.

Obecnie rzadko kiedy usuwanie kamieni nerkowych ma miejsce za pomocą operacji chirurgicznej. Najczęściej stosuje się małoinwazyjne metody alternatywne, takie jak:

  • litotrypsja pozaustrojowa (ESWL) – czyli kruszenie kamieni nerkowych za pomocą fal uderzeniowych. Kamień ulega rozbiciu na cząsteczki przypominające piasek, które ulegają samoistnemu wydaleniu z moczem. Zwykle zabieg nie wymaga znieczulenia i przeprowadzany jest ambulatoryjnie, a pacjent prawie od razu może wrócić do normalnej aktywności. W przypadku dużych kamieni nerkowych konieczne może być kilkukrotne powtórzenie zabiegu.
  • ureterorenoskopia (URLS) – przeprowadzana gdy obecność kamieni nerkowych stwierdza się w środkowym lub dolnym odcinku moczowodu. Przez cewkę moczową wprowadza się narzędzia, którymi można nie tylko dokonać oceny kamienia, ale również usunięcia go w całości lub po rozbiciu na mniejsze fragmenty. Zwykle wiąże się z koniecznością kilkudniowego cewnikowania pacjenta, potem możliwy jest powrót do normalnej aktywności.
  • nefrolitotrypsja przezskórna (PCNL) – metoda endoskopowa, wykonywana gdy kamień moczowy jest duży (ponad 2,5 cm średnicy) lub położony w miejscu uniemożliwiającym wykonanie litotrypsji. Wykonywana jest w znieczuleniu. Przez niewielkie nacięcie lekarz wprowadza w okolice nerki nefroskop, którym dokonuje oceny kamienia i skruszenia go na mniejsze kawałki, następnie je usuwając. Zwykle zabieg wymaga kilkudniowej hospitalizacji.

Czy kamicy nerkowej można zapobiec?

W niektórych przypadkach do wytrącenia się kamienia nerkowego u pacjenta dochodzi tylko raz. Szacuje się jednak, że u około 50% pacjentów napady kolki nerkowej mają charakter nawracający, mniej więcej co 5-10 lat. By ograniczyć ryzyko ich występowania zaleca się zmianę stylu życia, a także odpowiednią farmakoterapię, minimalizującą ryzyko tworzenia nowych kamieni nerkowych.

Jakie są zasady zapobiegania kamicy nerkowej? To między innymi:

  • picie dużych ilości płynów (min. 2-3 litry na dobę),
  • ograniczenie spożycia mięsa (zakwasza mocz, sprzyjając powstawaniu kamieni nerkowych),
  • ograniczenie spożycia soli,
  • w przypadku kamieni nerkowych złożonych ze szczawianów ograniczenie:
    • kawy,
    • herbaty,
    • rabarbaru,
    • czekolady,
    • orzechów,
    • truskawek,
    • buraków,
  • jak najszybsze leczenie zakażeń układu moczowego.

Zalecenia te jednak mogą się nieznacznie różnić, w zależności od tego co u pacjenta jest przyczyną kamicy nerkowej.


Bibliografia:

  • Duława J., Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 3, 184–188
  • Swatowski A., Leczenie zachowawcze kamicy moczowej, Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 3, 189–195
  • Mutrynowski T. i wsp., Kamica układu moczowego, Medycyna po Dyplomie 2011(20); 8(185): 91-94
  • Moszczynski, P., Moszczynska-Serafin, A. Przyczyny i profilaktyka kamicy nerkowej oraz schorzeń prostaty. Zdrowa Żywność – Zdrowy Styl Życia. 2010, s.4-8

Dodano: 09/12/2021
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Profilaktyka
15/02/2021
Profilaktyka, Choroby
Mroczki przed oczami – czym są i o czym świadczą?

Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?


16/05/2022
Profilaktyka, Choroby
Krwotok z nosa – co może oznaczać jego częste występowanie

Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?


27/06/2022
Profilaktyka
Pierwsza pomoc w przypadku zasłabnięcia lub omdlenia – czy wiesz jak należy postąpić w takiej sytuacji?

Zasłabnięcie to zaburzenie funkcji życiowych – krótkotrwałe osłabienie organizmu, które samo w sobie zazwyczaj nie jest groźne, ale może być efektem poważnych problemów zdrowotnych. Jakie są przyczyny zasłabnięć? Czym różni się zasłabnięcie od omdlenia? Jak postępować w obu przypadkach?


Zapoznaj się z nasza ofertą
Promocja! teraz taniej o 20%
badanie
Badania laboratoryjne dla kobiet
Dbaj nie tylko o innych - czas na Ciebie.

od 79 zł
Promocja! teraz taniej o 20%
badanie
Badania laboratoryjne dla mężczyzn
Sprawdź czy wszystko gra i żyj jak chcesz!

od 79 zł
Promocja! teraz taniej o 20%
badanie
Badania laboratoryjne dla seniorów
Regularne badania profilaktyczne pozwalają monitorować stan naszego zdrowia, a w razie potrzeby szybko reagować na zagrożenia.

od 70 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się