Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Choroba Leśniowskiego-Crohna należy do jednych z najczęściej diagnozowanych nieswoistych chorób zapalnych jelit. Ma zmienny przebieg, a ze względu na przewlekły charakter wymaga długotrwałego leczenia. Poznaj przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju choroby. Dowiedz się, jakie objawy daje choroba Leśniowskiego-Crohna i jak przebiega diagnoza. Czy jest groźna? Przeczytaj w niniejszym artykule!
Z tego artykułu dowiesz się:
Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekła choroba zapalna układu pokarmowego. Charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji. Ze względu na przewlekły charakter pacjenci często wymagają długotrwałego leczenia farmakologicznego i dietetycznego, a w niektórych przypadkach także interwencji chirurgicznej.
Choroba Leśniowskiego-Crohna rozwija się w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na mikroorganizmy, które naturalnie bytują w naszym organizmie. Obecność bakterii w jelitach prowadzi do agresywnej reakcji immunologicznej przeciwko własnym komórkom błony śluzowej przewodu pokarmowego.
NChZJ – nieswoiste choroby zapalne jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) – to grupa jednostek chorobowych, w których dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego ścian przewodu pokarmowego. Do tej kategorii zalicza się przede wszystkim chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Chociaż obie choroby mają wiele wspólnych cech, różnią się lokalizacją zmian, przebiegiem oraz możliwymi powikłaniami.
Niektóre źródła zaliczają do IBD także inne jednostki chorobowe, które powodują przewlekły stan zapalny jelit, lecz nie mają jednoznacznie określonej przyczyny. Warto jednak zauważyć, że w różnych źródłach klasyfikuje się je w nieco inny sposób i nie we wszystkich zaliczane są do NChZJ.
Należą do nich:
Choroba występuje na całym świecie. Najwięcej zachorowań obserwuje się w krajach wysoko rozwiniętych.
Szacuje się, że choroba Leśniowskiego-Crohna dotyczy od 50 do 200 osób na 100 000 mieszkańców. W Polsce liczba pacjentów z rozpoznaniem tej jednostki chorobowej stale rośnie. ChLC rozwija się najczęściej u osób młodych – pierwsze objawy pojawiają się zwykle między 15. a 30. rokiem życia, choć diagnozuje się ją również u dzieci i osób starszych.
Zarówno choroba Leśniowskiego-Crohna, jak i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, należą do IBD, jednak różnią się umiejscowieniem zmian oraz charakterem procesu chorobowego.
Objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w pewnym stopniu przypominają te, które dotyczą pacjentów z ChLC – jednak ich przyczyny można różnicować. Stan zapalny w tym przypadku jest ciągły. Zmiany dotykają tylko końcowego odcinka przewodu pokarmowego, a między obszarami objętymi stanem zapalnym nie występują zdrowe odcinki ścian jelita. Typowe symptomy WZJG to biegunki z domieszką krwi, bóle brzucha oraz utrata masy ciała. Pacjenci są narażeni na niedobory pokarmowe, jednak w znacznie mniejszym stopniu niż chorzy z ChLC, ponieważ jelito cienkie (odcinek przewodu trawiennego, w którym następuje wchłanianie największej ilości składników pokarmowych) nie jest dotknięty zmianami chorobowymi.
Choroba Crohna ma bardziej złożony przebieg – może rozwijać się w całym przewodzie pokarmowym – od jamy ustnej aż do odbytu – i obejmuje całą grubość ścian jelita. W tym przypadku choroba ma charakter ogniskowy – zmiany występują jednocześnie w różnych częściach przewodu pokarmowego i są oddzielone fragmentami zdrowych tkanek. U wielu pacjentów pojawiają się ropnie i przetoki, a patologiczne zmiany prowadzą do zwężenia światła jelita (w zaawansowanych przypadkach może wystąpić niedrożność). Z powodu zaburzeń wchłaniania składników odżywczych osoby z chorobą Leśniowskiego-Crohna doświadczają niedożywienia, zaburzeń elektrolitowych oraz licznych niedoborów witamin i składników mineralnych.
Dokładne przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna nie są znane, jednak uważa się, że schorzenie rozwija się na skutek współdziałania czynników genetycznych, środowiskowych oraz nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego.
Osoby, w których rodzinie występują nieswoiste choroby zapalne jelit, mają większe ryzyko zachorowania. Zidentyfikowano kilka mutacji genów, które mogą mieć znaczenie w rozwoju choroby – m.in. mutacje w genie NOD2, związane z nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na bakterie obecne w przewodzie pokarmowym.
Dziedziczenie nie jest jednak jedynym czynnikiem – nie wszystkie osoby z mutacją genetyczną zachorują. Podejrzewa się, że do ujawnienia się choroby niezbędne są także inne faktory (np. wpływ środowiska).
Częstsze występowanie choroby w krajach rozwiniętych sugeruje, że dieta bogata w produkty przetworzone oraz niedobór błonnika mogą wpływać na rozwój przewlekłego stanu zapalnego w przewodzie pokarmowym.
Palenie tytoniu zwiększa ryzyko zaostrzeń, a stres i brak aktywności fizycznej mogą negatywnie wpływać na przebieg choroby. Niektóre badania sugerują, że stosowanie antybiotyków w dzieciństwie może mieć wpływ na skład mikrobioty jelitowej, co także potencjalnie może przyczyniać się do rozwoju schorzenia.
Czynniki środowiskowe są bardzo zmienne, dlatego zależności między stylem życia a reakcjami organizmu w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna nie są jeszcze w pełni poznane.
Nie ma wątpliwości, że u pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą LC nawyki i dieta mogą wpływać na utrzymanie remisji i występowanie zaostrzeń.
Choroba Leśniowskiego-Crohna rozwija się w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na mikroorganizmy, które naturalnie bytują w naszym organizmie. Obecność bakterii w jelitach prowadzi do agresywnej reakcji immunologicznej przeciwko własnym komórkom błony śluzowej przewodu pokarmowego.
Wzmożona aktywność limfocytów oraz innych komórek układu odpornościowego prowadzi do nadmiernego wydzielania cytokin prozapalnych (m.in. TNF-α, IL-6 oraz IL-12). Zwiększona produkcja tych cząsteczek przyczynia się do uszkodzenia błony śluzowej i pogłębiania patologicznych zmian.
Nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna sprawia, że organizm nie odróżnia korzystnych bakterii od patogenów. W terapii choroby Crohna stosuje się leki immunosupresyjne i biologiczne, których celem jest modulacja aktywności układu odpornościowego i ograniczenie nadmiernej reakcji zapalnej.
Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna mają charakter przewlekły. Przebieg jest zróżnicowany, a nasilenie dolegliwości zależy od lokalizacji stanu zapalnego, rozległości zmian, czasu trwania schorzenia, odpowiedzi na leczenie i przestrzegania zaleceń.
Choroba może rozwijać się stopniowo, przez co pierwsze symptomy bywają bagatelizowane lub mylone z innymi schorzeniami układu pokarmowego. Część pacjentów zgłasza okresowe dolegliwości jelitowe jeszcze wiele lat przed postawieniem diagnozy. Przebieg jest zmienny – okresy zaostrzeń przeplatają się z nawrotami okresów remisji, w których objawy mogą nawet całkowicie ustąpić lub ulec znacznemu osłabieniu.
Pierwsze objawy bywają niespecyficzne i mogą przypominać infekcję przewodu pokarmowego, zespół jelita drażliwego lub niestrawność. Najczęściej występują bóle brzucha, którym towarzyszą biegunki o różnym stopniu nasilenia. Niektóre osoby doświadczają okresowych epizodów bólowych, którym nie towarzyszą wyraźne zmiany rytmu wypróżnień.
Wielu pacjentów zauważa redukcję masy ciała, która jest związana z zaburzeniem wchłaniania składników odżywczych oraz ograniczeniem ilości spożywanego jedzenia z obawy przed nasileniem bólu. W początkowym okresie może występować także gorączka o niejasnym pochodzeniu, bóle stawów lub zmiany skórne, które pojawiają się na długo przed manifestacją pełnoobjawowej choroby.
W zależności od lokalizacji zmian zapalnych pacjenci mogą doświadczać różnych dolegliwości. Najczęściej występujące objawy jelitowe to:
Objawy pozajelitowe dzielą się na te, które dotyczą innych odcinków układu trawiennego oraz te, które dotykają całego ustroju – obecność zmian w przewodzie pokarmowym powoduje nieswoiste objawy, które mogą przypominać inne jednostki chorobowe.
Choroba może manifestować się w:
Choroba rozwija się stopniowo, przez co powyższe objawy mogą nie nakierować specjalisty na potrzebę rozszerzenia diagnostyki w kierunku zbadania obecności innych zmian w przewodzie pokarmowym. Pacjenci jeszcze przed postawioną diagnozą często opisują objawy, w taki sposób, który może sugerować refluks, wrzody żołądka lub dwunastnicy czy żylaki odbytu (hemoroidy).
W wyniku nieprawidłowego wchłaniania składników pokarmowych pacjenci doświadczają nieuzasadnionego zmęczenia (często także w związku z rozwiniętą anemią). U niektórych chorych pojawia się także wysypka, która związana jest z podłożem immunologicznym schorzenia.
Klasyczna postać choroby Leśniowskiego-Crohna obejmuje najczęściej końcowy odcinek jelita krętego. Całkowite wyleczenie zmian jest niemożliwe, jednak w wyniku zastosowania odpowiedniego postępowania (leczenia, diety i zmiany nawyków) pacjent może wejść w stan remisji – wyciszenia objawów choroby.
Nie można zapominać, że ChLC jest przewlekłą chorobą zapalną. Nawet jeśli objawy ze strony przewodu pokarmowego na pewien czas ustąpią, to pacjent nie może mieć pewności, że schorzenie ponownie nie przybierze bardziej agresywnej postaci – niestety często bez większych przyczyn. W trakcie zaostrzeń pacjenci doświadczają znacznego spadku jakości życia.
Rozpoznanie ChLC wymaga kompleksowej oceny stanu zdrowia pacjenta, ponieważ (tak, jak zostało to opisane powyżej) objawy mogą przypominać inne schorzenia układu pokarmowego.
Diagnostyka opiera się na badaniach laboratoryjnych, obrazowych oraz histopatologicznych.
Podstawowe badania krwi pozwalają ocenić ogólny stan zdrowia oraz wskazać na możliwy stan zapalny. W morfologii krwi często obserwuje się podwyższony poziom białych krwinek oraz niedokrwistość wynikającą z niedoboru żelaza lub witaminy B12.
Parametry stanu zapalnego – CRP i OB – w fazie zaostrzenia zwykle są podwyższone (wtedy też pacjenci najczęściej zgłaszają się do lekarza i decydują się rozpocząć diagnostykę). Wartości albumin oraz białek osocza mogą być obniżone (objaw nieprawidłowego wchłaniania składników pokarmowych i niedożywienia). U niektórych pacjentów pojawiają się także zaburzenia elektrolitowe, zwłaszcza gdy występują u nich przewlekłe i nasilone biegunki.
W diagnostyce wykorzystuje się również oznaczanie kalprotektyny w kale. Kalprotektyna to białko obecne w neutrofilach, którego stężenie w kale odzwierciedla stopień stanu zapalnego w jelitach. Badanie pomaga różnicować nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD) od zespołu jelita drażliwego, który nie powoduje podwyższonych wartości tego biomarkera. Wysokie stężenie kalprotektyny wskazuje na aktywne zapalenie błony śluzowej jelita i sugeruje konieczność dalszej diagnostyki endoskopowej w kierunku IBD. U pacjentów monitorowanych pod kątem przebiegu choroby jej poziom pomaga ocenić ryzyko nawrotu i stopień nasilenia procesu zapalnego.
Kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego stanowi najważniejszy element diagnostyki. Badanie umożliwia ocenę błony śluzowej jelita, identyfikację owrzodzeń oraz ocenę zakresu zmian zapalnych. Charakterystycznym obrazem w chorobie Leśniowskiego-Crohna są liczne nadżerki, obrzęk oraz „obraz brukowanej kostki”, który wynika z obecności nieregularnych owrzodzeń.
Rezonans magnetyczny jelit jest stosowany w celu oceny zmian w obrębie jelita cienkiego, które nie są widoczne podczas kolonoskopii.
U pacjentów z objawami zajęcia jelita cienkiego wykonuje się także enterografię tomografii komputerowej, która dostarcza szczegółowych informacji o strukturze ścian przewodu pokarmowego.
Ze względu na wiele niejednoznacznych objawów Crohna, diagnostyka wymaga różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi. Poza wymienionymi wcześniej schorzeniami konieczne jest także wykluczenie celiakii, nowotworów przewodu pokarmowego oraz niedokrwienia jelit.
Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna dostosowuje się do stopnia nasilenia objawów oraz lokalizacji zmian zapalnych.
Terapia ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego, wydłużenie okresów remisji oraz zapobieganie powikłaniom. Ze względu na przewlekły charakter, pacjenci wymagają regularnego monitorowania oraz indywidualnie dobranych schematów terapeutycznych.
Podstawą terapii są leki przeciwzapalne, które pomagają kontrolować objawy oraz zmniejszać ryzyko nawrotów – konkretne preparaty dobiera się na podstawie lokalizacji i nasilenia zmian.
W przypadkach opornych na leczenie konwencjonalne stosuje się leki biologiczne, które blokują działanie cytokin odpowiedzialnych za stan zapalny. W indukowaniu remisji i zmniejszaniu częstości nawrotów wykorzystuje się przeciwciała anty-TNF, które neutralizują czynnik martwicy nowotworów (leczenie ukierunkowane na ograniczanie procesów zapalnych). Nowsze terapie obejmują leki skierowane przeciwko integrynom oraz interleukinom, które wpływają na migrację komórek zapalnych do błony śluzowej jelita.
Choć metody te wydają się bardziej skomplikowane w porównaniu z tradycyjnymi lekami immunosupresyjnymi, ich celowane działanie pozwala na skuteczniejsze kontrolowanie stanu zapalnego przy mniejszym ryzyku działań niepożądanych.
Operacja nie stanowi podstawy leczenia, jednak w przypadku powikłań może okazać się niezbędna. Najczęściej interwencja chirurgiczna jest konieczna przy zwężeniach jelitowych, które prowadzą do niedrożności. W niektórych przypadkach wykonuje się resekcję zmienionego odcinka jelita.
Pomimo skuteczności leczenia chirurgicznego, operacja nie stanowi definitywnego rozwiązania problemu – choroba ma tendencję do nawrotów.
Zalecany sposób odżywiania zależy od okresu choroby oraz rodzaju i nasilenia zmian. W przypadku zaostrzeń pacjentom zaleca się dietę lekkostrawną z ograniczoną ilością błonnika pokarmowego, ukierunkowaną na potrzeby danej osoby. Przydatne jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego, który pozwala zidentyfikować konkretne pokarmy sprawiające choremu największe trudności.
Dużym wyzwaniem jest prawidłowe zbilansowanie diety. Jadłospisy najczęściej wymagają pewnych restrykcji, które jeszcze bardziej nasilają ryzyko niedoborów pokarmowych. W takich przypadkach nieodłączną częścią żywienia jest suplementacja – również dobrana do indywidualnego stanu zdrowia.
W okresach remisji pacjenci nie są zmuszeni przestrzegać restrykcji. To czas, w którym warto zadbać o zbilansowaną i możliwie różnorodną dietę. Należy eliminować tylko te pokarmy, które faktycznie powodują pewne dolegliwości. W wielu przypadkach chorzy mogą odżywiać się zgodnie z zaleceniami dla ogółu populacji.
Przewlekły stan zapalny w chorobie Leśniowskiego-Crohna prowadzi do licznych powikłań.
Nieodłącznym problemem pozostaje niedożywienie, które wynika z zaburzeń wchłaniania składników odżywczych (nawet jeśli dieta jest pełnowartościowa). Z tego powodu choroba Crohna charakteryzuje się większym prawdopodobieństwem rozwinięcia anemii, osteoporozy czy zaburzeń odporności.
Długotrwałe leczenie immunosupresyjne dodatkowo zwiększa narażenie na infekcje, a stosowanie sterydów również może prowadzić do problemów z układem kostnym i zaburzeń metabolicznych. Choroba zwiększa także ryzyko nowotworów przewodu pokarmowego, zwłaszcza w przypadku wieloletniego stanu zapalnego w obrębie jelita grubego.
Chociaż choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłym schorzeniem, odpowiednio dobrane leczenie i właściwy styl życia pozwalają pacjentom żyć przez wiele lat bez większych ograniczeń. Osoby z dobrze kontrolowaną postacią choroby mogą prowadzić aktywne i satysfakcjonujące życie zawodowe i towarzyskie.
Codzienne funkcjonowanie z chorobą wymaga elastycznego podejścia do diety, planowania aktywności oraz dbania o regenerację organizmu. Utrzymanie stanu remisji jest możliwe dzięki regularnemu stosowaniu leków, unikaniu stresu i dostosowaniu stylu życia do aktualnego samopoczucia.
Objawy mogą pojawiać się niespodziewanie, dlatego warto unikać sytuacji, które mogą prowadzić do ich nasilenia. Wiele osób obserwuje, że spożywanie mniejszych posiłków w regularnych odstępach pomaga ograniczyć dolegliwości trawienne. Ważnym elementem jest także odpowiednie nawodnienie, ze względu na towarzyszące chorobie biegunki. Niektórzy pacjenci decydują się na diety eliminacyjne, choć warto skonsultować każdą zmianę sposobu żywienia z dietetykiem, aby uniknąć niedoborów pokarmowych.
Znaczenie ma również higiena snu, ponieważ przewlekły stres i brak odpoczynku mogą przyczyniać się do zaostrzeń. Wiele osób obserwuje poprawę samopoczucia po wprowadzeniu technik relaksacyjnych i aktywności o umiarkowanym natężeniu.
Okres remisji to czas, który warto wykorzystać na regenerację organizmu i zadbanie o dobrą jego kondycję. Należy postawić na właściwą dietę (często ukierunkowaną na budowanie masy ciała), odpowiednio dobrane ćwiczenia, kształtowanie zdrowych nawyków oraz regularne badania kontrolne.
Przewlekłe choroby zapalne jelit mogą wpływać na stan emocjonalny pacjentów. W wielu przypadkach prowadzą do zwiększonego poziomu stresu i niepokoju. Nieprzewidywalność objawów bywa źródłem frustracji, zwłaszcza gdy choroba utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Nie warto wahać się przed tym, by sięgnąć po wsparcie psychologiczne. Specjaliści pomagają pacjentom w procesie adaptacji do życia z chorobą, uczą radzić sobie z emocjami i redukować poziom stresu.
Warto również nawiązywać kontakt z osobami, które mierzą się z podobnymi trudnościami – to cenne źródło wiedzy i motywacji. Nieocenione jest także wsparcie ze strony rodziny i bliskich, którzy mogą pomóc w codziennych wyzwaniach i poprawić komfort życia osoby chorej.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Jagody acai, pochodzące z tropikalnych regionów Ameryki Południowej, zyskały ogromną popularność w ostatnich latach. Znane ze swojego bogatego składu odżywczego i potencjalnych korzyści zdrowotnych, stały się ulubieńcem zwolenników zdrowego stylu życia i zostały okrzyknięte mianem superfoods. Czy rzeczywiście są tak cenne dla zdrowia? W tym artykule przeanalizujemy informacje dotyczące jagód acai, wskazania do ich zastosowania, formy suplementacji oraz ograniczenia w ich spożyciu, aby dowiedzieć się czy warto włączyć je do diety.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
