Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Gronkowiec to rodzaj bakterii Gram-dodatnich należących do rodziny Staphylococcaceae. Jego nazwa pochodzi od charakterystycznego układu komórek w mikroskopie – przypomina skupiska winogron (grona). Czy należy obawiać się zakażenia gronkowcem złocistym? Na czym polega leczenie? I jak uniknąć infekcji?
Gronkowce są rodzajem drobnoustrojów szeroko rozpowszechnionym w środowisku. Bakterie z tej grupy można znaleźć na skórze, błonach śluzowych ludzi i zwierząt oraz w ich otoczeniu.
Większość gatunków gronkowca nie wywołuje chorób u zdrowych osób. Należy pamiętać, że łagodne szczepy gronkowców, tak jak inne bakterii, mogą występować na skórze lub błonie śluzowej osoby zdrowej i sama ich obecność absolutnie nie wymaga żadnego leczenia. Część z nich bywa jednak patogenna, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością lub uszkodzoną barierą skóry. Infekcje gronkowcowe mogą mieć różną postać – od zmian skórnych po poważne zakażenia ogólnoustrojowe.
Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) to najbardziej znany i potencjalnie niebezpieczny przedstawiciel tej grupy. Wywołuje zakażenia skóry, tkanek miękkich, ucha środkowego, płuc czy krwi. S. aureus wytwarza toksyny cytolityczne oraz enzymy (na przykład hemolizyny i koagulazę), które zwiększają jego zdolność do atakowania organizmu. Wysoka zjadliwość gronkowca złocistego wynika ze zdolności tworzenia mechanizmów obronnych przed leczeniem – enzymatycznego rozkładania antybiotyków, modyfikacji miejsc docelowych lub tworzenia biofilmu.
Inne szczepy obejmują gronkowce koagulazo-ujemne – Staphylococcus epidermidis czy Staphylococcus saprophyticus. S. epidermidis bywa związany z zakażeniami szpitalnymi, szczególnie u pacjentów z implantami medycznymi. S. saprophyticus jest częstą przyczyną zakażeń układu moczowego, zwłaszcza u kobiet.
Oprócz gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) i najczęściej spotykanych gronkowców koagulazo-ujemnych istnieje wiele innych typów bakterii. Grupa gronkowców jest bardzo zróżnicowana i obejmuje ponad 50 gatunków. Wymienienie wszystkich szczepów nie jest konieczne, a wręcz mało praktyczne. Tylko niektóre z nich mają znaczenie kliniczne i najczęściej wywołują infekcje lub wymagają szczególnej uwagi – z powodu oporności na leczenie lub specyficznych mechanizmów patogenności.
Do zakażenia bakterią dochodzi najczęściej przez bezpośredni kontakt z nosicielem. Dotyczy to zarówno kontaktu skóra do skóry, jak i styczności ze skażonymi przedmiotami.
Główne drogi, za pośrednictwem których dochodzi do zakażenia, to:
Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na ryzyko zakażeń bakteryjnych. Prawdopodobieństwo infekcji zwiększa się w przypadkach:
Objawy zakażenia i przebieg choroby zależą od rodzaju infekcji i miejsca, w którym bakteria zaatakowała organizm.
Infekcje skóry i tkanki podskórnej wywołane przez gronkowce (zwłaszcza Staphylococcus aureus) należą do najczęstszych zakażeń bakteryjnych, które powodują choroby skóry. Warto różnicować pojęcia – objawy gronkowca, to tak naprawdę potoczne określenie na objawy schorzeń, które można zdiagnozować u zakażonych pacjentów. Jednostki chorobowe to m.in. liszajec, zapalenie mieszków włosowych, zapalenie tkanki łącznej czy czyraczność.
Objawy obejmują:
Infekcje układowe dotyczą sytuacji, w których patogeny przedostają się do krwi lub innych narządów i prowadzą do uogólnionego zakażenia. Występują znacznie rzadziej niż zakażenia skóry, ale mają cięższy przebieg i mogą zagrażać życiu.
Zakażenia układowe manifestują się objawami wielonarządowymi, które wynikają z rozsiewu patogenów drogą krwi lub limfy oraz ich zdolności do kolonizacji różnych tkanek.
Przypadki dotyczą najczęściej:
Zatrucie pokarmowe wywołane przez gronkowca wynika z obecności toksyn bakteryjnych (głównie enterotoksyn wytwarzanych przez Staphylococcus aureus), które znajdują się w skażonej żywności. Dolegliwości rozwijają się szybko, zazwyczaj w ciągu 1–6 godzin od spożycia skażonej żywności.
Objawy obejmują:
W przeciwieństwie do wielu innych zatruć pokarmowych, zatrucie gronkowcowe nie objawia się wysoką gorączką, co wynika z braku ogólnoustrojowej reakcji zapalnej wywołanej przez bakterie (to toksyny, a nie bakterie wywołują objawy).
Objawy ze strony przewodu pokarmowego utrzymują się stosunkowo krótko, zwykle od kilku godzin do 1–2 dni, mogą jednak prowadzić do odwodnienia, które w ciężkich przypadkach (zwłaszcza u dzieci, osób starszych i osób z chorobami przewlekłymi) może stanowić zagrożenie dla zdrowia.
Rozpoznanie zakażenia gronkowcem wymaga oceny symptomów klinicznych i przeprowadzenia badań mikrobiologicznych. Charakter wystąpienia objawów może sugerować zakażenie.
W cięższych przypadkach (np. przy zapaleniu wsierdzia czy bakteryjnego zapaleniu kości) konieczne mogą być badania obrazowe – tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MR).
Ostateczne potwierdzenie uzyskuje się poprzez identyfikację bakterii w laboratorium. Materiałem do badań jest krew, wymaz z rany, mocz lub inne płyny ustrojowe, w zależności od lokalizacji zakażenia. Wykorzystuje się posiewy bakteryjne, które pozwalają na hodowlę bakterii w warunkach laboratoryjnych i określenie ich wrażliwości na antybiotyki.
Nie należy bagatelizować żadnych objawów – zarówno jeśli pojawiają się oznaki kolonizacji skóry i błon śluzowych, jak i ogólnoustrojowe symptomy. W przypadku podejrzenia, że doszło do zakażenia bakteryjnego, lekarz może zlecić antybiogram – badanie mikrobiologiczne, które pozwala określić rodzaj drobnoustrojów powodujących objawy i na tej podstawie dobrać odpowiednie leczenie.
Sposób postępowania zależy od lokalizacji infekcji, jej ciężkości oraz stanu zdrowia pacjenta.
W przypadku zakażenia miejscowego o łagodnym przebiegu stosuje się leczenie miejscowe. Najczęściej pacjenci dostają zalecenia dotyczące stosowania maści z antybiotykami (np. mupirocyną).
W bardziej zaawansowanych przypadkach (np. u pacjentów, których występują ropnie) może być konieczne chirurgiczne opracowanie zmian – otwarcie i osuszenie zainfekowanego miejsca.
W zakażeniach układowych lub poważnych infekcjach miejscowych stosuje się leczenie ogólnoustrojowe – oparte na antybiotykach.
Dobór leku zależy od wyników badań mikrobiologicznych, które pozwalają określić wrażliwość szczepu na antybiotyki. W zakażeniach wywołanych przez gronkowca złocistego najczęściej stosuje się antybiotyki beta-laktamowe (np. cefazolinę). W przypadku szczepów opornych (np. MRSA) konieczne jest zastosowanie antybiotyków alternatywnych (np. wankomycyny, linezolidu czy daptomycyny).
Alternatywne metody leczenia stosuje się stosowane rzadko, głównie w przypadkach, gdy szczep charakteryzuje się opornością na antybiotyki, a leczenie nie przynosi efektów.
Jedną z takich metod jest terapia fagowa – wykorzystanie bakteriofagów, czyli wirusów zdolnych do niszczenia bakterii. Ten sposób leczenia wciąż pozostaje metodą eksperymentalną, choć w niektórych krajach jest już stosowana klinicznie.
Lekooporność to jedno z największych wyzwań w leczeniu zakażeń gronkowcowych. Czym jest to zjawisko? Warstwy komórek bakteryjnych pokrytych substancją uniemożliwiają wniknięcie niektórych leków do ich wnętrza (nawet przy stosowaniu antybiotykoterapii) – zdolność ta określana jest tworzeniem biofilmu.
Szczepy MRSA (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus) są oporne na metycylinę i antybiotyki beta-laktamowe – to niestety znacznie ogranicza możliwości terapeutyczne. W ostatnich latach pojawiły się również szczepy oporne na wankomycynę, określane jako VRSA.
Rozwój oporności bakterii wynika z nadużywania antybiotyków w medycynie i weterynarii, a także z ich niewłaściwego stosowania przez pacjentów. Leczenie zakażeń wywołanych przez oporne szczepy wymaga często stosowania rzadziej używanych, droższych i bardziej toksycznych leków.
Gronkowiec może stanowić zagrożenie, szczególnie gdy wywołuje infekcje u osób z osłabioną odpornością lub poważnymi chorobami przewlekłymi. Większość zakażeń skórnych ma łagodny przebieg i dobrze reaguje na leczenie. Jednak w przypadku zakażeń układowych ryzyko powikłań i zgonu jest znacznie wyższe.
Zakażenia związane z obecnością różnych szczepów gronkowca mogą prowadzić do poważnych powikłań – zwłaszcza gdy obejmują tkanki głębokie lub układy narządów.
W przypadku zakażeń skóry ropnie mogą przekształcić się w głębsze infekcje, a infekcje układowe mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie życia (szczególnie, jeśli dochodzi do niewydolności wielonarządowej).
Jednym z groźniejszych powikłań jest zespół wstrząsu toksycznego. To jednocześnie występujące objawy spowodowane działaniem toksyn bakteryjnych, które wywołują masywną odpowiedź zapalną organizmu. Występują gorączka, spadek ciśnienia tętniczego, wysypka, a w ciężkich przypadkach uszkodzenie narządów wewnętrznych (nerek czy wątroby).
Zapobieganie zakażeniom gronkowcowym opiera się na ograniczeniu kontaktu z bakteriami oraz wzmocnieniu naturalnych mechanizmów obronnych organizmu. Gronkowce są szeroko rozpowszechnione w środowisku, dlatego ochrona wymaga wprowadzania konsekwentnych działań i budowania nawyków.
Regularne mycie rąk wodą z mydłem jest jednym z najskuteczniejszych sposobów na ograniczenie przenoszenia patogenów – nie tylko gronkowców. W przypadku ran zawsze należy odpowiednio je zabezpieczać i utrzymywać w czystości. Ważne jest także stosowanie własnych przyborów higienicznych (np. ręczników czy maszynek do golenia).
W miejscach publicznych, szczególnie tych o dużym natężeniu ludzi, istnieje większe ryzyko kontaktu z drobnoustrojami. Aby dbać o profilaktykę zakażeń bakteryjnych, należy unikać dotykania twarzy brudnymi rękami oraz korzystać z preparatów dezynfekujących.
Osoby korzystające z basenów powinny zadbać o prysznic przed i po kąpieli. W ten sposób nie tylko chronimy siebie, ale także nasze otoczenie.
Sprawny i niczym nieosłabiony układ odpornościowy zmniejsza ryzyko rozwinięcia się zakażenia nawet po kontakcie z bakterią. Zdrowa dieta bogata w witaminy i składniki mineralne, regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia ilość snu wspierają organizm w walce z infekcjami. Ważne jest także unikanie stresu oraz leczenie chorób przewlekłych, które mogą osłabiać odporność.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Rak jelita grubego może wystąpić w każdym wieku. To jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych, w początkowej fazie nie daje żadnych objawów i może zostać wykryty przypadkowo. Z niniejszego artykułu dowiesz się, jak rozpoznać raka jelita grubego, poznasz dostępne opcje profilaktyki i leczenia oraz sprawdzisz porady, jak żyć z chorobą.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
