Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Czyrak, znany dawniej także pod nazwą furunkuł, jest to bakteryjne zapalenie mieszka włosowego, obejmujące również otaczającą go tkankę. Zapalenie to powoduje przeważnie gronkowiec złocisty. Często żyje on bezobjawowo na skórze, nosie oraz w gardle zdrowych osób. Wywołane nim zmiany mogą być pojedyncze albo gromadne. Zwykle pojawiają się na karku, twarzy lub pośladkach.
Czyrak jest bakteryjnym zapaleniem mieszka włosowego, które wywoływane zostaje najczęściej przez gronkowca złocistego (Staphyloccocus aureus). Zwykle pojawia się w postaci bolesnego, twardego, czerwono-fioletowego guzka z ropnym czopem. Lokalizuje się przeważnie na twarzy, karku, pachach lub pośladkach. Gdy mieszek włosowy zostaje zainfekowany, pojawia się w jego miejscu stan zapalny. Jeśli czyrak pęka, wypływa z niego ropa bądź mętny płyn.
Czyraki mogą pojawiać się w każdym miejscu skóry, któremu towarzyszą mieszki włosowe. Najczęstszymi miejscami ich występowania są jednak twarz, kark, pachy, pośladki, piersi, nos lub ucho zewnętrzne. Za bardzo niebezpieczne uważa się występowanie czyraków w obrębie twarzy, szczególnie w okolicy wargi i nosa. Powodem takiej sytuacji jest bezpośrednie połączenie tej okolicy z żyłami mózgowia, co umożliwia rozwój zapalenia zatoki jamistej lub zapalenia opon mózgowych.
Czyraki są powodem dyskomfortu i mogą być bolesne. Zawierają w sobie martwiczą tkankę i krwawą ropę. Nigdy nie należy samodzielnie wyciskać ani nacinać czyraka, gdyż grozi to dalszym rozsiewem bakterii, a to z kolei może prowadzić do powikłań. W przypadku wystąpienia czyraka, konieczna jest konsultacja dermatologiczna.
Czyraki lokalizują się najczęściej:
Zmiany te rozwijają się jedynie w obrębie skóry owłosionej, dlatego też nie występują one na stronach dłoniowych i na podeszwach.
Najczęstszą przyczyną powstawania czyraków na pośladku jest niewłaściwa higiena osobista. Mieszki włosowe są bowiem zagłębieniem skóry o kanalikowatym, wąskim ujściu, którymi przechodzi wyrastający włos. W tak zamkniętej przestrzeni utrzymuje się stała, dość wysoka temperatura oraz panuje dość duża wilgotność. Zalega tam również łój oraz inne zanieczyszczenia. Korzystając z takiej pożywki, drobnoustroje rozwijają się znacznie szybciej niż na skórze często mytej i codziennie wentylowanej.
Zwiększona możliwość zakażenia pojawia się też u osób otyłych. Obfite fałdy skórne pośladków ściśle do siebie przylegają i ocierają się o siebie, a tym samym utrudniają przewietrzanie.
Objawami czyraków są zazwyczaj:
Zmianom skórnym niekiedy towarzyszy złe samopoczucie, wzrastająca temperatura ciała, a także powiększenie węzłów chłonnych.
Czyrak może występować jako pojedyncza zmiana skórna lub jako czyraczność, czyli mnogie, nawracające zmiany. Z kolei czyrakiem gromadnym, czyli karbunkułem (od łacińskiego terminu carbunculus), nazywamy liczne, zlewające się czyraki, zlokalizowane blisko siebie. Często występują one na karku.
Karbunkuł to skupisko czyraków, tworzące połączony obszar zapalny, które w porównaniu z pojedynczymi czyrakami, powodują głębszą i cięższą infekcję. Mogą również pozostawić blizny (tak samo jak pojedyncze czyraki). Osoby, u których pojawiły się karbunkuły, często źle się czują i mogą mieć gorączkę oraz dreszcze.
Czyraka przypominać może pryszcz. Pryszcze pojawią się najczęściej u osób, które mają trądzik na twarzy, plecach albo klatce piersiowej. Pryszcze poza martwymi komórkami skóry i oleistej wydzieliny, niekiedy mogą również być wypełnione ropą.
Czyrak jest jednak bardziej zaczerwieniony i powoduje znacznie więcej bólu niż pryszcz. Niekiedy te dwie zmiany skórne mogą być trudne do odróżnienia. Obydwie są bowiem konsekwencją podobnego procesu zapalnego, który występuje w mieszkach włosowych. Czyraki są jednak poważniejszym problemem dermatologicznym.
Większość czyraków spowodowanych jest przez Staphylococcus aureus, bakterię, powszechnie występującą na ludzkiej skórze oraz w nosie. Gdy układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo, bakterie te nie są w stanie wywołać infekcji.
W przypadku mikrouszkodzeń skóry oraz znacznego spadku odporności, namnażanie się tych bakterii może prowadzić do infekcji. Gronkowiec złocisty aktywuje układ immunologiczny, powodując pojawienie się w okolicy mieszka włosowego znacznej ilości granulocytów obojętnochłonnych. Substancje wydzielane podczas walki z drobnoustrojami niszczą nie tylko bakterie lecz także tkanki i granulocyty. W konsekwencji powstaje specyficzna dla czyraka treść ropna, zawierająca obumarłe komórki drobnoustrojów i granulocytów oraz skóry.
Czyrak zaczyna się od rumieniowo-naciekowej zmiany w okolicy mieszka włosowego, po czym rozwija się jako twardy, bolesny, czerwono-fioletowy guzek. Następnie, po około 5-ciu dniach, zmienia się w krostę z tzw. czopem martwiczym na jej powierzchni.
Ropa to nagromadzenie martwych bakterii, martwych białych krwinek i martwej skóry Najczęściej czyrak samoistnie się z niej opróżnia, pozostawiając kraterowaty ubytek skóry. Niekiedy jednak, po jego zagojeniu się, pozostaje nieznaczna blizna. Pojawieniu się czyraka towarzyszy zwykle ból, który ustępuje w momencie pęknięcia i wydostania się ropy na zewnątrz.
Zarówno czyraki, jak i karbunkuły najczęściej występują u osób otyłych, z obniżoną odpornością, starszych i chorych na cukrzycę. Czynnikami, które predysponują do czyraka, a szczególnie jego form nawracających, są stany osłabienia układu immunologicznego, takie jak AIDS, choroby nowotworowe, leczenie glikokortykosteroidami lub leczenie immunosupresyjne, cukrzyca, choroby nerek, a także atopowe zapalenie skóry i ogólne wyniszczenie.
Do rozwoju choroby predysponują również wrodzone niedobory immunologiczne oraz niedobory witaminowe, występujące m.in.. w przypadku anoreksji oraz bulimii. Na wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia czyraków wpływają także zaburzenia procesów wchłaniania składników odżywczych. Ponadto, ryzyko zakażenia gronkowcem zwiększa nadużywanie alkoholu i zażywanie narkotyków.
Czasami infekcja może rozprzestrzeniać się w momencie, gdy ludzie dzielą ze sobą przestrzeń, odzież czy przyrządy higieny osobistej. Czynnikami, predysponującymi do zakażenia mogą stać się także kolonizacja bakteryjna skóry lub nozdrzy, gorący i wilgotny klimat oraz okluzja.
Czyraki często towarzyszą innym chorobom. Z tego powodu warto zwrócić uwagę na to, czy oprócz samych problemów skórnych, w organizmie nie dzieje się nic niepokojącego.
Zmiany skórne są jednym z pierwszych objawów cukrzycy. Zbyt wysoki poziom cukru we krwi powoduje powstawanie zmian miażdżycowych. Te z kolei zaburzają przepływ krwi, co skutkuje niedożywieniem skóry, jej suchością i podatnością na otarcia oraz zranienia. Co więcej, ranki powstałe u chorych na cukrzycę trudno się goją, a to z kolei ułatwia ich zakażenie.
Niewydolność nerek często wpływa na zaburzenia odporności, które spowodowane są spadkiem ilości limfocytów i upośledzeniem czynności leukocytów. Towarzyszy im również świąd. Prowokuje on drapanie, zwiększające prawdopodobieństwo infekcji skórnych.
Zakażenie wirusem HIV znacznie upośledza układ odpornościowy. Jego objawami są zazwyczaj nawracające infekcje, także skórne, takie jak grzybica albo zakażenia ropne.
Nowotwory przyczyniają się do wtórnego osłabienia odporności, które również powoduje skłonność do infekcji skórnych. Komórki nowotworowe wydzielają bowiem czynniki immunosupresyjne, które zaburzają działanie układu odpornościowego.
Aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się oraz nawracaniu uciążliwych czyraków, powinno się:
W przypadku, gdy doszło u nas do infekcji gronkowcem, należy:
Grupowe przypadki czyraków pojawiają się zwykle u osób, zamieszkujących zatłoczone miejsca, charakteryzujące się złą higieną. Mogą wystąpić także w wyniku kontaktu z osobą zarażoną.
Czyraka można zdiagnozować za pomocą badania fizykalnego. W uzasadnionych przypadkach, szczególnie zmian mnogich nawracających, przydatne może być badanie mikrobiologiczne wymazu pobranego ze zmian skórnych (z oceną wrażliwości na antybiotyki, tzw. antybiogram). Pomocne będzie także badanie w kierunku nosicielstwa gronkowca złocistego, wykonywane za pomocą wymazu z nosa po to, aby określić dokładny typ bakterii, wywołujących infekcję i zastosować najbardziej odpowiedni antybiotyk.
Przy częstych czyrakach lekarz może zalecić badanie krwi, w celu sprawdzenia, czy pacjent nie ma cukrzycy lub innych zaburzeń układu immunologicznego.
Nieleczone czyraki niekiedy pękają samoistnie i nie wymagają pomocy lekarskiej. Istnieją jednak sytuacje, w których należy szukać pomocy medycznej. Każdy czyrak lub ropień u pacjenta z cukrzycą lub chorobą, związaną z osłabieniem układu odpornościowego (nowotwór, reumatoidalne zapalenie stawów itp.), powinien zostać skonsultowany z lekarzem. W przypadku wystąpienia czyraków, z lekarzem powinny skontaktować się również osoby przyjmujące leki, wpływające na działanie układu odpornościowego, zwłaszcza sterydowe leki przeciwzapalne.
Powodem wizyty w przychodni powinny być także nasilające się zaczerwienienia skóry lub tworzenie się czerwonych smug na skórze, inne oznaki rozprzestrzeniającego się zakażenia oraz przewlekłe infekcje.
Pomoc lekarska jest również niezbędna w przypadku czyraków, występujących u niemowląt.
Do specjalisty należy również pilnie udać się, jeśli zaobserwujemy u siebie czyrak gromadny, a także, jeżeli zmianom na skórze towarzyszy gorączka, bóle głowy, zaburzenia widzenia i złe samopoczucie.
Czyraki leczone są za pomocą antybiotyków, podawanych zazwyczaj doustnie. Najczęściej stosowane są antybiotyki z grupy penicylin. W pierwszym etapie, w celu przyspieszenia procesu formowania się czopa martwiczego, na równi z antybiotykoterapią praktykuje się okłady z ichtiolu albo maści ichtiolowej. Czyrak gromadny może wymagać leczenia chirurgicznego (nacięcie, założenie sączka), które wykonywane jest wyłącznie w czasie stosowania antybiotyku.
Większość czyraków nie wymaga interwencji medycznej. W niektórych przypadkach mogą one prowadzić jednak do groźnych powikłań, takich jak:
Powikłaniem, które następuje po gojeniu się szczególnie dużego czyraka, mogą stać się również blizny. W niektórych sytuacjach może wystąpić nawet zapalenie tkanki łącznej – wtórnej infekcji głębszych warstw skóry.
W przypadku, gdy zakażenie jest spowodowane odpornym na metycylinę Staphyloccocus aureus, mówimy o MRSA, które może utrudniać leczenie i wymaga stosowania specjalnych antybiotyków.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
Dna moczanowa to jedna z chorób, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na pogorszenie jakości życia chorego. Jakie objawy powinny zwrócić naszą uwagę i jak rozpoznać dnę moczanową?
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
