Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Ścięgno Achillesa to zespół włókien w tylnej części stawu skokowego, odpowiedzialny za połączenie mięśnia brzuchatego łydki z piętą. Jego zerwanie to jeden z najczęściej występujących urazów kończyn dolnych, który może wystąpić zarówno u sportowców jak i osób nie podejmujących na co dzień aktywności fizycznej. Jednak nie zawsze ból ścięgna Achillesa oznacza jego zerwanie, może on pojawić się także gdy w obrębie ścięgna rozwinie się stan zapalny. Jak rozróżnić te dwa schorzenia? Jakie są przyczyny i objawy towarzyszące zerwaniu ścięgna Achillesa? Jak wygląda diagnostyka i leczenie tego urazów ścięgna Achillesa? Czy konieczna jest rehabilitacja?
Z tego artykułu dowiesz się:
Ścięgno Achillesa (inaczej ścięgno piętowe) to największe i najmocniejsze ścięgno w naszym organizmie. Złożone z tkanki włóknistej o dużej zawartości mocnych włókien kolagenowych zlokalizowane jest w tylnej części stawu skokowego. Ma około 15 centymetrów długości i łączy mięśnie łydki (mięsień brzuchaty oraz mięsień płaszczkowaty) z dolną częścią kości piętowej. Co ciekawe, ścięgno Achillesa ma niejednorodną strukturę. W części szczytowej jest szerokie i płaskie (do 2,5 centymetra średnicy), by schodząc w dół stopniowo zwężać się i pogrubiać, a przy samym miejscu przyczepu do guza piętowego ponownie rozszerzyć. Co ciekawe, dokładny punkt przyczepienia ścięgna Achillesa do kości pięty jest cechą osobniczą i może obejmować różną powierzchnię.
Głównym zadaniem ścięgna Achillesa jest przenoszenie siły pochodzącej ze skurczu mięśnia na elementy kostne, a tym samym umożliwienie prawidłowego zginania stawu skokowego. To ono odpowiada za ruch stopy w górę i w dół, a co za tym idzie sprawny chód, bieganie, skakanie czy wspinanie się na palce.
Ze względu na swoją lokalizację i pełnioną funkcję, struktura jaką jest ścięgno Achillesa poddawana jest każdego dnia ogromnym obciążeniom, znacznie przekraczającym masę naszego ciała. Z tego powodu ścięgno piętowe jest szczególnie narażone na różnego rodzaju urazy, do których zalicza się przede wszystkim:
Urazy te utrudniają lub wręcz uniemożliwiają wykonywanie podstawowych czynności, takich jak chodzenie czy bieganie. Według statystyk stanowią one nawet do 14% wszystkich uszkodzeń narządów ruchu wśród osób dorosłych.
Uszkodzenie ścięgna Achillesa to wszelkie naruszenia jego struktury. Częściowe naderwanie ścięgna Achillesa to zwykle schorzenie o charakterze przewlekłym, za które odpowiadają zmiany degeneracyjne w obrębie tkanki włóknistej. Często zmianom tym towarzyszy przewlekły stan zapalny. Warto pamiętać, że postępujące zmiany zwyrodnieniowe w obrębie ścięgna Achillesa mogą prowadzić do całkowitego jego zerwania. Co prowadzi do ich rozwoju? Wśród czynników ryzyka wymienia się przede wszystkim:
Częściowe uszkodzenia ścięgna często nie daje wyraźnych objawów aż do momentu jego całkowitego zerwania. U niektórych osób jednak, po intensywnej aktywności, mogą pojawić się ból i opuchlizna.
Całkowite zerwanie ścięgna Achillesa jest natomiast efektem nadmiernego rozciągnięcia ścięgna przy jednoczesnym dużym napięciu mięśnia brzuchatego łydki. Dochodzi do tego zazwyczaj gwałtownie, w trakcie pracy lub treningu, przy niekorzystnym rozkładzie sił biomechanicznych w obrębie stawu skokowego.
Co zwiększa ryzyko całkowitego zerwania ścięgna Achillesa? Wśród czynników ryzyka wymienia się:
Zerwanie ścięgna Achillesa to uraz, na który szczególnie narażone są osoby uprawiające dynamiczne sporty, z częstymi przyspieszeniami, wyskokami czy zmianami kierunku ruchu, takimi jak:
Całkowite zerwanie ścięgna Achillesa najczęściej ma miejsce w jego środkowym, najwęższym odcinku. Świadczą o nim charakterystyczne objawy, takie jak:
Mechanizm rozwoju procesu zapalnego w obrębie ścięgna Achillesa nie został dokładnie poznany, choć podejrzewa się, że związany jest on głównie z mechanicznym przeciążeniem tej struktury, co skutkuje zaburzeniem równowagi między procesami degeneracyjnymi i regeneracyjnymi komórek fibroblastów. Najczęściej takie przeciążenia są wynikiem uprawiania sportu, a w szczególności:
Wśród innych czynników ryzyka rozwoju stanu zapalnego ścięgna Achillesa wymienia się:
Jakie są objawy zapalenia ścięgna Achillesa? Pacjenci zgłaszają przede wszystkim:
W przypadku zauważenia u siebie objawów mogących świadczyć o zerwaniu ścięgna Achillesa należy jak najszybciej udać się do lekarza ortopedy. Przeprowadzenie wnikliwego wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego zazwyczaj są wystarczające do postawienia diagnozy. Przeprowadza się zwykle również test Thompsona, który ma na celu ocenę ciągłości ścięgna i jego zdolności do przenoszenia obciążenia.
W większości przypadków, w celu dobrania odpowiedniego sposobu leczenia, lekarz zleca jeszcze dodatkowe badania obrazowe, takie jak USG lub rezonans magnetyczny ścięgna Achillesa. Pozwalają one również ocenić stopień uszkodzenia, a także miejsce w którym doszło do zerwania.
W przypadku częściowego uszkodzenia lub zapalenia ścięgna Achillesa zazwyczaj wystarczające jest leczenie zachowawcze. Opiera się one przede wszystkim na stosowaniu leków łagodzących stan zapalny i dolegliwości bólowe oraz fizjoterapii. W początkowym okresie po urazie istotne jest także unieruchomienie kończyny (gips lub orteza), a w późniejszym czasie stosowanie specjalnych wkładek do obuwia, które odciążają uszkodzone ścięgno. W określonych przypadkach leczenie nieoperacyjne może zostać uzupełnione o leczenie biologiczne, polegające na wstrzyknięciu do ścięgna kwasu hialuronowego i osocza bogatopłytkowego zawierającego czynniki wzrostu, co pozwala przyspieszyć proces regeneracji uszkodzeń.
W przypadku całkowitego zerwania ścięgna Achillesa najlepszym wyborem jest leczenie operacyjne. Jeżeli jednak u chorego istnieją przeciwwskazania do jego przeprowadzenia, można również zastosować leczenie zachowawcze, choć w tym przypadku jest ono mocno wydłużone i wiąże się z unieruchomieniem stawu skokowego na około 10-12 tygodni. Co więcej, powstała w miejscu urazu blizna zazwyczaj jest wydłużona, co sprawia, że ścięgno nie odzyskuje takiej samej siły jaką dysponowało przed urazem.
Leczenie operacyjne ścięgna Achillesa jest metodą z wyboru zwłaszcza w przypadku nagłego, całkowitego przerwania jego ciągłości. Operacja może być przeprowadzona metodą małoinwazyjną lub otwartą – jej wybór zależy w dużej mierze od stopnia rozległości uszkodzeń i wielkości retrakcji (odległości między końcówkami ścięgna). Bez względu na to, czy zostanie dokonane jedno, długie cięcie wzdłuż ścięgna czy kilka małych nacięć po obu jego stronach, leczenie operacyjne ścięgna Achillesa polega na przeprowadzeniu przez obszar uszkodzenia szwów, które zbliżają do siebie rozerwane fragmenty ścięgna. Pozwala to na odtworzenie prawidłowych warunków i przyspieszenie procesu regeneracji uszkodzeń, a uzupełnione odpowiednią rehabilitacją daje szansę na powrót do pełnej sprawności. Co ważne, całkowite unieruchomienie kończyny po operacji konieczne jest zazwyczaj tylko do czasu ściągnięcia szwów, czyli mniej więcej 14 dni po zabiegu. Przez kolejne 4 tygodnie nadal konieczne jest noszenie ortezy, jednak jest ona zdejmowana na czas rehabilitacji.
W przypadku rozległych urazów, uszkodzeń ze skróceniem ścięgna czy mięśni lub uszkodzeń nawrotowych, w trakcie operacji może zostać dokonana rekonstrukcja ścięgna przy użyciu własnych ścięgien pacjenta z innych lokalizacji (m.in. ścięgien mięśni kulszowo-goleniowych).
Rehabilitacja pacjentów z operowanym ścięgnem Achillesa w pierwszym okresie skupia się przede wszystkim na wygojeniu ran i minimalizację ryzyka pojawienia się zrostów po zabiegu. W kolejnych etapach dąży się do przywrócenia pełnego zakresu ruchów w stawie skokowym i odbudowa siły mięśni łydki. Istotną rolę, zarówno w rehabilitacji po operacji jak i w ramach leczenia zachowawczego, odgrywa nauka pacjenta prawidłowych wzorców ruchowych, uzupełniona o trening czucia głębokiego (propriocepcji) i kontroli nerwowo-mięśniowej.
W procesie powrotu do zdrowia ważny element stanowią również zabiegi fizjoterapeutyczne. Największe zastosowanie mają tu:
W zależności od intensywności rehabilitacji, powrót do pełnej sprawności i aktywności sportowej może zająć od 4 do nawet 8 miesięcy. By zapobiec ponownemu uszkodzeniu ścięgna Achillesa należy również pamiętać o odpowiedniej profilaktyce. Obejmuje ona przede wszystkim odpowiednie przygotowanie do ćwiczeń, dopasowanie intensywności treningu do naszych możliwości i zachowanie przerw międzytreningowych na prawidłową regenerację organizmu.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
Stwardnienie rozsiane to choroba demielinizacyjna o charakterze przewlekłym, u której podłoża leży zaburzone przewodnictwo impulsów nerwowych. Stwardnienie rozsiane najczęściej dotyka młodych dorosłych, a rokowania zależne są od wielu czynników. Wyjaśniamy, jakie są przyczyny stwardnienia rozsianego, jak się objawia i jak wygląda jego leczenie.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
