Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Stwardnienie rozsiane to choroba demielinizacyjna o charakterze przewlekłym, u której podłoża leży zaburzone przewodnictwo impulsów nerwowych. Jej nazwa związana jest z faktem, iż do uszkodzeń dochodzi w różnych obszarach ośrodkowego układu nerwowego, a objawy są zmienne i dość różnorodne. Uznaje się, że jest to choroba autoimmunologiczna o wieloczynnikowym podłożu. Stwardnienie rozsiane najczęściej dotyka młodych dorosłych, a rokowania zależne są od wielu czynników.
Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia objawowego może jednak skutecznie opóźniać postęp choroby, dzięki czemu wielu chorym udaje się uniknąć wczesnego inwalidztwa. Wyjaśniamy, jakie są przyczyny stwardnienia rozsianego, jak się objawia i jak wygląda jego leczenie.
Z tego artykułu dowiesz się:
Stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) to postępująca, przewlekła choroba układu nerwowego o podłożu autoimmunologicznym. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzeń i stopniowego zaniku osłonek mielinowych włókien nerwowych w obrębie mózgu i rdzenia kręgowego, co skutkuje nieprawidłowym przekazywaniem impulsów nerwowych. Ze względu na postępujący charakter zmian choroba ta stanowi jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności nie będących efektem urazów u osób młodych.
Częstotliwość występowania stwardnienia rozsianego szacuje się na ok. 40-60 przypadków na 100 tys. osób. Może dotykać ono pacjentów w każdym wieku, jednak diagnozowane jest głównie u osób w wieku 20-40 lat. Warto podkreślić, że nawet dwukrotnie częściej chorują kobiety. Ryzyko zachorowania różni się także w zależności od koloru skóry (częściej chorują przedstawiciele razy białej) i szerokości geograficznej, zaobserwowano bowiem, że stwardnienie rozsiane jest częściej diagnozowane u osób zamieszkujących tereny położone dalej od równika, w obrębie północnych szerokości geograficznych (Europa, Cypr, Ameryka Północna, Kanada).
Jeżeli chodzi o schorzenie jakim jest stwardnienie rozsiane, przyczyny wciąż nie zostały dokładnie poznane. Na podstawie dotychczasowych badań uznano, że jest to schorzenie autoimmunologiczne, którego podłoże ma jednak charakter wieloczynnikowy. Do rozwoju choroby przyczyniają się bowiem nie tylko czynniki immunopatologiczne, ale również genetyczne i środowiskowe:
W procesie chorobowym rozwój stanu zapalnego i demielinizacja neuronów w mózgu i rdzeniu kręgowym wynika w dużej mierze z nieprawidłowego funkcjonowania komórek układu odpornościowego, które produkują autoprzeciwciała atakujące własne komórki nerwowe organizmu.
Choć stwardnienie rozsiane w niewielkim stopniu ma charakter dziedziczny, badania wykazały że u krewnych I stopnia ryzyko zachorowania jest około 20x większe niż u osób niespokrewnionych z pacjentem.
Wśród czynników, które mogą sprzyjać rozwojowi stwardnienia rozsianego i występowaniu procesów neurodegeneracyjnych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego wymienia się:
Stwardnienie rozsiane to choroba, która może występować pod różnymi postaciami, różniącymi się nie tylko tempem postępowania zmian, ale również częstotliwością pojawiania się symptomów choroby. Obecnie wyróżnia się 4 postacie stwardnienia rozsianego:
Stwardnienie rozsiane to choroba, która rozwija się przez wiele lat, a jej objawy różnią się w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Zwykle wyróżnia się fazę prodromalną, mogącą trwać nawet kilka lat, w której obserwujemy mało specyficzne objawy, takie jak zmęczenie, zaburzenia widzenia, zaburzenia równowagi czy zaburzenia snu. Często nie są one kojarzone ze stwardnieniem rozsianym co opóźnia rozpoznanie choroby. Po niej następuje faza objawowa, czyli właściwy rzut choroby, po którym następują kolejne, z licznymi symptomami neurologicznymi wynikającymi z uszkodzenia włókien nerwowych.
Co ważne, w początkowych etapach stwardnienia rozsianego, zwłaszcza w przypadku postaci rzutowo-remisyjnej, po zakończeniu rzutu większość objawów neurologicznych i związanych z nimi powikłań ustępuje niemal całkowicie. Z czasem jednak rezerwa neuronalna, odpowiedzialna za kompensowanie ubytków, ulega zużyciu. Prowadzi to do kumulowania się objawów choroby i ich utrzymywania przez cały czas, co prowadzi do trwałej niepełnosprawności chorego.
Pierwszy rzut stwardnienia rozsianego zwykle przyjmuje postać kliniczne izolowanego zespołu (CIS). W jego przebiegu stwierdza się najczęściej obecność jednego (rzadko dwóch lub więcej) objawu neurologicznego, który utrzymuje się co najmniej 24 godziny. Należą do nich:
Co ważne, wczesne objawy stwardnienia rozsianego mogą różnić się w zależności od umiejscowienia uszkodzonych włókien nerwowych.
Wraz z postępowaniem SM ilość i charakter objawów będą ulegały zmianom. Występowanie symptomów w dużej mierze zależy od tego, w obrębie którego nerwu doszło do zmian demielinizacyjnych, a także od momentu wdrożenia odpowiedniego leczenia. Objawy pojawiające się wraz z rozwojem choroby możemy podzielić na:
Objawy neurologiczne i somatyczne, do których należą:
Objawy psychiczne – w tym przede wszystkim zaburzenia emocjonalne i depresja, wynikająca z postępującej niepełnosprawności.
Ze względu na mało specyficzny charakter objawów pojawiających się w początkowych fazach choroby, rozpoznanie i wdrożenie leczenia stwardnienia rozsianego często ulegają opóźnieniu. Jeżeli jednak zaobserwujemy u siebie symptomy, które mogą wskazywać na stwardnienie rozsiane, należy jak najszybciej udać się na wizytę do lekarza rodzinnego, który po wstępnym badaniu skieruje nas na konsultację neurologiczną.
Rozpoznanie stwardnienia rozsianego opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie lekarskim, uzupełnionym o badanie neurologiczne i dodatkowe badania diagnostyczne, w tym przede wszystkim rezonans magnetyczny. Pozwala on bowiem na wykrycie obszarów, w których zaszły zmiany demielinizacyjne w obrębie włókien nerwowych. W określonych przypadkach wykonuje się także badanie płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem obecności charakterystycznych przeciwciał IgG i prążków oligoklonalnych.
Stwardnienie rozsiane rozpoznaje się przede wszystkim na podstawie występowania charakterystycznych objawów choroby, a także zmian demielinizacyjnych widocznych w rezonansie magnetycznym.
Ze względu na mało specyficzne objawy jakie daje SM, niezbędna jest również diagnostyka różnicowa, z takimi jednostkami chorobowymi jak:
Ze względu na wieloczynnikowe podłoże choroby, na ten moment nie istnieje leczenie przyczynowe stwardnienia rozsianego. Choroba ma charakter przewlekły i towarzyszy pacjentowi do końca życia. W leczeniu stwardnienia rozsianego lekarze skupiają się przede wszystkim na łagodzeniu jego objawów, zwłaszcza w okresach rzutów choroby i spowolnieniu postępu zmian zachodzących w obrębie układu nerwowego. Celem leczenia jest jak najdłuższe zachowanie pełnej sprawności pacjenta.
Sposoby leczenia stwardnienia rozsianego różnią się, w zależności od postaci choroby i stopnia zaawansowania zmian. Istotna jest także wyjściowa kondycja pacjenta i występowanie chorób współistniejących. Strategia leczenia stwardnienia rozsianego obejmuje leczenie objawowe, ograniczające częstotliwość i intensywność rzutów choroby, rehabilitację ruchową oraz terapię psychologiczną.
Standardem jest stosowanie u pacjentów chorych na SM glikokortykosteroidów, zarówno w formie dożylnej jak i doustnej, jak i leków o działaniu przeciwbólowym, które skracają czas trwania objawów neurologicznych i łagodzą ich nasilenie. Oprócz tego w Polsce stosuje się leki immunomodulujące, spowalniające przebieg choroby, do których zalicza się między innymi interferon beta i octan glatirameru. W określonych przypadkach lekarz może zdecydować o podaniu pacjentowi takich leków jak:
Oprócz farmakoterapii pacjentom ze stwardnieniem rozsianym zaleca się rehabilitację ruchową. Ćwiczenia mają na celu wzmocnić organizm i ułatwić poruszanie się, zwłaszcza gdy pacjent doświadcza częstych przykurczy mięśniowych. Szacuje się bowiem, że zazwyczaj najpóźniej po 15 latach od postawienia diagnozy zmiany są na tyle zaawansowane, że chorzy zaczynają wymagać pomocy w codziennym poruszaniu się. Nieocenioną rolę odgrywa również w przypadku SM terapia psychologiczna, mająca na celu wsparcie psychiczne chorego i zmniejszenie ryzyka rozwoju u niego depresji.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
E-recepta to nic innego, jak elektroniczna recepta, którą tradycyjnie otrzymalibyśmy od lekarza w formie papierowej, po stacjonarnej wizycie w gabinecie. Należy zwrócić uwagę na to, że zamiana recept papierowych na ich elektroniczną formę nie tylko wspiera działania ekologiczne, lecz także podnosi bezpieczeństwo i wygodę – zarówno pacjenta, jak i lekarza.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
