Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Hormony to substancje, które są produkowane przez gruczoły dokrewne. To właśnie one tworzą układ hormonalny – i u kobiet, i u mężczyzn. Odpowiadają za ogólny stan zdrowia, wygląd oraz nastrój. Odgrywają bardzo ważną rolę na każdym z etapów życia kobiety: od momentu poczęcia, przez dojrzewanie, okres rozrodczy aż po menopauzę. Zaburzenia hormonalne u kobiet mają miejsce wtedy, gdy pojawia się ich niedobór albo nadmiar (tzw. zachwianie gospodarki hormonalnej).
Problemy hormonalne mogą się uwidocznić np. w wyglądzie (np. zmiany skórne, nadmierne owłosienie, przyrost masy ciała) albo w sposobie zachowania, ale nie zawsze tak jest. Znacznie łatwiej sprawdzić produkcję danego hormonu zlecając badanie jego stężenia. Dlatego warto, aby każda kobieta badała się regularnie, niezależnie od wieku, czy objawów.
Zaburzenia hormonalne mogą wynikać z:
Na pytanie „Jak dieta wpływa na równowagę hormonalną?” odpowiada dr n. med. Tadeusz Oleszczuk, ginekolog w POLMED, wybitny specjalista w zakresie holistycznego podejścia do zdrowia, dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem, wyjaśniając, dlaczego dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej równowagi hormonalnej.
Zaburzenia hormonalne mogą dać o sobie znać wiele różnych sposobów. Nie zawsze od razu wiadomo, że to problemy hormonalne odpowiadają za pogarszający się stan zdrowia. Rozregulowanie gospodarki hormonalnej objawia się m.in. poprzez:
Regularne badanie żeńskich hormonów płciowych umożliwia wykrycie zaburzeń, które wpływają na codzienne życie oraz funkcjonowanie kobiet. Zazwyczaj przy diagnostyce endokrynologicznej zaburzeń hormonalnych sprawdza się:
Zalicza się go w poczet tych najbardziej podstawowych żeńskich hormonów płciowych. Bez niego nie byłby możliwy właściwy rozwój żeńskich cech płciowych. Odpowiada on także za prawidłowy przebieg cyklu menstruacyjnego. Oprócz tego pełni ważne funkcje w obszarze właściwego działania nerek, zachodzenia procesów przebudowy kości i normowania energetycznej gospodarki organizmu.
To hormon, który jest wytwarzany w znacznym stopniu przez jajniki. Poza prawidłową owulacją gwarantuje także odpowiednie zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy. Oprócz tego odpowiada za podtrzymanie ciąży.
To hormon luteinizujący, który pozostaje w ścisłej kooperacji z FSH, w obszarze pobudzenia czynności jajników. LH jest oprócz tego wytwarzany w przysadce mózgowej, a jego stężenie we krwi zależy od konkretnej fazy cyklu menstruacyjnego. To on odpowiada za właściwe utworzenie ciałka żółtego.
To hormon folikulotropowy, który jest wytwarzany przez przysadkę mózgową. Dzięki niemu czynność jajników zachodzi w sposób prawidłowy.
Odpowiada za produkowanie pokarmu w gruczołach piersiowych, gdy kobieta urodzi dziecko. Jej nieprawidłowe stężenie może doprowadzić do tzw. spontanicznej laktacji.
To globulina, która odpowiada za wiązanie hormonów płciowych. Odpowiada za transportowanie w organizmie i żeńskich, i męskich hormonów płciowych.
Występuje nie tylko u mężczyzn, ale również i u kobiet – tylko w o wiele niższym stężeniu. Jego zbyt duża ilość przekłada się m.in. na maskulinizaję budowy ciała i na problemy z płodnością.
Wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy, że mają zaburzenia hormonalne. Niektóre z nich dowiadują się o nich dopiero wtedy, gdy pojawiają się problemy z płodnością. Same nie zwracają zbytniej uwagi na różne mogące wzbudzić niepokój zmiany (np. na: nadmierne owłosienie, rozregulowanie cyklu miesiączkowego, „męski” głos).
Najczęstsze zaburzenie to niedoczynność tarczycy (hipotyreoza). Jest to stan, gdy tarczyca nie wytwarza ani nie wydziela właściwej liczby hormonów, które są potrzebne do właściwego działania organizmu. Poza niedoczynnością można jeszcze wyróżnić nadczynność tarczycy (hipertyreozę). Wówczas zachodzi sytuacja odwrotna: hormony tarczycy są wydzielane w zbyt dużej ilości.
Objawy w obu z tych przypadków są różne. Przy niedoczynności tarczycy może się pojawić:
Z kolei do podstawowych objawów nadczynności tarczycy zalicza się:
Prawidłowe rozpoznanie jest stawiane na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Kluczowe w tym wypadku jest oznaczenie stężenia hormonu TSH (hormonu przysadki mózgowej, który stymuluje tarczycę do produkowania i wydzielania hormonów). Czasem wymagane jest także sprawdzenie stężenia hormonów tarczycy (fT3 i fT4) w surowicy krwi.
Dla PCS charakterystyczne jest zachwianie równowagi hormonalnej, łącznie z proporcją hormonu luteinizującego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH). Obie te substancje odpowiadają za wzrost pęcherzyków i za uwalnianie z pęcherzyka Graafa jajeczek.
Zaburzenia hormonalne przy PCOS ujawniają się poprzez nieregularne miesiączki albo przez ich zanik. Oprócz tego dochodzi wtedy do nadprodukcji męskich hormonów płciowych (androgenów). O tym, że taka sytuacja ma miejsce, świadczą konkretne objawy: hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie i wzrost masy ciała. Ponadto przy zespole policystycznych jajników pojawia się jeszcze: insulinooporność, hiperinsulinizm, zaburzenia gospodarki lipidowej oraz węglowodanowej. Nieleczony PCOS prowadzi do niepłodności.
Zaburzenia hormonalne często się pojawiają w okresie dojrzewania. Niektóre z nich mają charakter przejściowy i nie wymagają żadnej medycznej interwencji, a w innych wdrożenie odpowiedniego leczenia jest konieczne.
Najczęściej występujące u młodych dziewcząt zaburzenie hormonalne to trądzik. To przewlekła choroba zapalna mieszków włosowych. Jej postać i stopień zaawansowania są uzależnione od stężenia hormonów nadnerczowych (androgenów). Oprócz tego za nasilenie tego problemu odpowiada także: zespół policystycznych jajników, zmiany hormonalne, które zachodzą przed miesiączką, stosowanie źle dobranych kosmetyków i zażywanie niektórych z leków.
Brak miesiączki może mieć charakter pierwotny. To znaczy, że jeszcze się w ogóle nie pojawiła. Oprócz tego może być też wtórny. Wówczas dochodzi do jej zatrzymania. Główne przyczyny jej zaniku to: niewydolność podwzgórza, zaburzenia rozwoju płciowego, guzy przysadki, hipoplazja jajników, karłowatość przysadkowa i wrodzony przerost nadnerczy. Oprócz tego może do niej doprowadzić np. zbyt restrykcyjna dieta albo anoreksja.
Kiedy już dojdzie do zapłodnienia, zarodek zagnieżdża się w śluzówce macicy i zaczyna wytwarzać gonadotropinę kosmówkową (hCG), określaną mianem hormonu ciążowego. To on odpowiada za utrzymanie aktywności ciałka żółtego (i za właściwy poziom progesteronu) do chwili, gdy to zadanie spadnie na łożysko.
Progesteron również jest wtedy bardzo ważny. Zabezpiecza przed poronieniem (poprzez spowalnianie czynności mięśni gładkich) i przygotowuje tkanki gruczołowe do laktacji. Oprócz tego pobudza wzrost śluzówki macicy i jej gruczołów.
Podczas ciąży poziom kortyzolu wzrasta nawet trzykrotnie, bo to poważne wyzwanie dla całego kobiecego ciała. Jego zbyt duża ilość może doprowadzić np. do niedotlenienia płodu. Oprócz tego kortyzol osłabia działanie fibroblastów (komórek, które wytwarzają elastynę i kolagen). Z tego względu ryzyko pojawienia się wtedy rozstępów jest wysokie.
W drugiej połowie ciąży bardzo ważna jest prolaktyna i relaksyna. Ta druga (rozluźniając stawy i więzadła) przygotowuje ciało do porodu. Wówczas spada libido, a piersi zaczynają produkować najpierw siarę, a później (już po rozwiązaniu) mleko dla dziecka.
Podczas porodu kluczową rolę odgrywa oksytocyna, która inicjuje czynność skurczową macicy. W jego drugiej fazie przydaje się także i adrenalina, która pobudza organizm do działania. Jej zbyt duży wyrzut może doprowadzić do wstrzymania akcji porodowej.
Dlatego warto zadbać o rozszerzone badania dla kobiet w ciąży, a nie tylko te niezbędne.
Menopauza (klimakterium) to czas, gdy kobieta z płodnej staje się bezpłodna. Zazwyczaj zaczyna się między 45, a 55 rokiem życia. Często się zdarza, że jej pierwsza oznaka to nieregularne miesiączki. Nie można jednak zapomnieć, że klimakterium jest również powiązane z zaburzeniami gospodarki hormonalnej. To właśnie wtedy dochodzi do powolnego wygaszania czynności hormonalnej jajników. Brak progesteronu i coraz większy hipoestrogenizm także jest dla tego czasu typowy. Do tego dochodzi jeszcze wzrastająca hipergonadotropinemia (stężenie FSH wzrasta). Oprócz tego podwyższa się również LH i dochodzi do zmniejszenia produkcji androgenów pochodzenia jajnikowego (testosteronu, androstendionu) oraz nadnerczowego.
Wiele kobiet bardzo źle się wtedy czuje. Mają uderzenia gorąca, zaczynają się pocić znacznie bardziej niż kiedyś, mają problemy ze snem (np. z zasypianiem) i są rozdrażnione oraz nerwowe. Oprócz tego doświadczają także spadku libido, wzrostu wagi mimo braku zmiany diety, wypadania włosów, zmian skórnych (skóra jest coraz bardziej sucha i mniej elastyczna) oraz ogólnego uczucia zmęczenia. Dopiero po menopauzie większość tych objawów zanika albo podlega złagodzeniu.
Leczenie zaburzeń hormonalnych zawsze jest uzależnione od przyczyn oraz objawów, jakie się w danym przypadku pojawiają. Dopiero na podstawie wyników zleconych badań i przeprowadzonego wywiadu lekarz może potwierdzić z jaką chorobą, czy też zaburzeniem, ma do czynienia. Wtedy też może zaordynować leki, które będą miały na celu wyregulowanie stężenia i działania poszczególnych hormonów. I tak np. kobietom, które weszły w okres menopauzy, może zostać zaproponowana hormonalna terapia zastępcza (HZT).
W niektórych z przypadków pomocna może się również okazać suplementacja hormonalna, zwiększona aktywność fizyczna, właściwie dobrana dieta i ograniczenie stresu.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia
Niedosłuch to zaburzenia słuchu. Z tego rodzaju zaburzeniem rodzi się 3 na 1000 noworodków (dotyczy to 2021 roku). Z uwagi na to, że młodzi ludzie bardzo często słuchają głośno muzyki, także i w tej grupie coraz częściej pojawiają się różnego stopnia zaburzenia słyszenia. Z uwarunkowań fizycznych wynika, że proces starzenia się słuchu (ubytek słuchu) zaczyna się już około 30 roku życia. Tym samym pogorszenie słuchu dotyczy każdego, a nie tylko ludzi w podeszłym wieku. Pogłębianie się niedosłuchu (w ciągu roku) oszacowano na 1-1,2 dB dla tonów wyższych i 0,5 dB dla tonów niższych. Jakie są przyczyny niedosłuchu, jego objawy oraz rodzaje?
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.
Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji.
O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.
