Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Kwas foliowy (witamina B9) to jedna z najbardziej potrzebnych witamin w naszym organizmie, którą musimy dostarczać z pożywieniem. Wykazuje wielokierunkowe działanie, choć najwięcej mówi się o jego roli w kontekście ciąży i zapobiegania wad rozwojowych płodu. Jakie są źródła kwasu foliowego? Jaką funkcję pełni w naszym organizmie? Czym grozi jego niedobór, jak go rozpoznać i jak powinna wyglądać prawidłowa suplementacja kwasu foliowego?
Kwas foliowy (folacyna, witamina B9 lub B11) witamina z grupy witamin B, którą odkryto w szpinaku w pierwszej połowie ubiegłego wieku. Pod względem fizycznym kwas foliowy jest jasnożółtą, rozpuszczalną w wodzie substancją o oleistej konsystencji. W znikomym stopniu jest ona syntetyzowana przez obecne w naszym przewodzie pokarmowym bakterie jelitowe, dlatego niezbędne jest dostarczanie folianów (wspólna nazwa określająca witaminę B9 i jej związki pokrewne) z zewnątrz.
Kwas foliowy w swojej podstawowej postaci nie jest czynny biologicznie. Dopiero w naszym organizmie przekształcany jest do aktywnego biologicznie 5-metylotetrahydrofolianu (MTHF), dzięki czemu może przenikać do komórek docelowych. Ze względu na fakt, iż u prawie 35% społeczeństwa Europy proces ten jest zaburzony, co niesie za sobą duże ryzyko powikłań dla naszego zdrowia, szczególnie istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu staje się regularne przyjmowanie dostępnych w aptekach syntetycznych postaci kwasu foliowego w formie aktywnej.
Jakie są naturalne źródła folianów? Kwas foliowy występuje między innymi w:
Ze względu jednak na wysoką wrażliwość na temperaturę, zmiany pH i promieniowanie UV przyswajalność kwasu foliowego z tych źródeł jest stosunkowo niska, w przeciwieństwie do syntetycznej witaminy B9 w formie aktywnej, której przyswajalność sięga nawet 100%.
Nasz organizm wykorzystuje kwas foliowy do przeprowadzania wielu kluczowych dla naszego życia procesów. Odgrywa on istotną rolę między innymi w:
Na szczególną uwagę zasługuje rola kwasu foliowego w utrzymywaniu prawidłowego poziomu homocysteiny w naszym organizmie. Bierze on razem z witaminą B12 udział w przekształcaniu homocysteiny do metioniny i cysteiny. Proces ten jest zależny również od prawidłowo funkcjonującego genu MTHRF (odpowiedzialnego za metylację kwasu foliowego). Zaburzenie tego procesu, m.in. na skutek niedoboru witaminy B9 lub mutacji genu MTHRF może podwyższać poziom homocysteiny i prowadzić do hiperhomocysteinemii w naszym organizmie, a co za tym idzie:
Utrzymując odpowiedni poziom kwasu foliowego w organizmie możemy także zaobserwować:
Powszechnie wiadomo, że niedobór witamin i minerałów może mieć szkodliwy wpływ na rozwijający się płód. Rola kwasu foliowego w tym szczególnym okresie również jest niepodważalna. Jest on przecież niezbędny do prawidłowego podziału komórek i wzrostu tkanek, wpływa na prawidłowy rozwój neurologiczny dziecka i chroni przed zaburzeniami takimi jak spektrum autyzmu. U kobiety ciężarnej z kolei jego niedobór może skutkować wystąpieniem stanu przedrzucawkowego, porodem przedwczesnym i niską masą urodzeniową noworodka.
Nie należy także zapominać o tym, że niedobór kwasu foliowego u kobiet w ciąży wiąże się bezpośrednio z wadami wrodzonymi cewy nerwowej (ośrodkowego układu nerwowego), które rozwijają się już w pierwszych tygodniach trwania ciąży, takimi jak:
To właśnie dlatego tak wiele mówi się o konieczności odpowiedniej suplementacji kwasu foliowego nie tylko w trakcie jej trwania, ale jeszcze przed poczęciem, już na etapie planowania ciąży. Stosowanie kwasu foliowego należy rozpocząć najlepiej 2-3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę i kontynuować co najmniej do końca pierwszego trymestru ciąży, konsultując decyzję o jego odstawieniu z lekarzem prowadzącym ciążę.
Standardowo zaleca się kwas foliowy w dawce 0,4 mg dziennie. Wyjątek stanowią jednak kobiety, u których w wywiadzie rodzinnym występowały przypadki wad wrodzonych układu nerwowego, a także kobiety z grup podwyższonego ryzyka niedoboru foliantów.
Prawidłowy poziom kwasu foliowego w naszym organizmie wynosi 6-20 ng/ml. Spory odsetek naszego społeczeństwa, ze względu na niedostateczną podaż kwasu foliowego z dietą, jest narażony jednak na jego niedobór. Witamina B9 jest magazynowana przede wszystkim w wątrobie, jednak zapasy te wynoszą zaledwie kilka miligramów i mogą zostać w pełni wyczerpane już w ciągu około 3-4 miesięcy.
Jakie są główne przyczyny niedoboru kwasu foliowego? To przede wszystkim zaburzenia wchłaniania związane z:
Oprócz tego niedobór kwasu foliowego może wynikać ze:
Nieprawidłowy poziom witaminy B9 wpływa negatywnie między innymi na właściwe funkcjonowanie układu nerwowego czy procesy krwiotwórcze, w których kwas foliowy bierze udział. Z tego względu u pacjentów z niedoborem kwasu foliowego obserwuje się:
Niski poziom kwasu foliowego zwiększa ponadto ryzyko rozwoju wielu schorzeń, w tym:
Niedobór kwasu foliowego może powodować:
Ze względu na poważne konsekwencje zdrowotne, jakie niesie niedobór kwasu foliowego w organizmie, w momencie zauważenia u siebie niepokojących objawów, warto wykonać oznaczenie poziomu kwasu foliowego w organizmie. Materiałem do badań jest w tym przypadku próbka krwi pobrana na czczo (8-10 godzin od ostatniego posiłku), a samo badanie nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Dostępne jest ono w większości medycznych laboratoriów diagnostycznych. Jest to również badanie wykonywane rutynowo:
Wpływ kwasu foliowego na przebieg podstawowych procesów zachodzących w naszym organizmie jest nieoceniony, dlatego tak ważne jest utrzymywanie jego prawidłowego stężenia. Suplementacja kwasem foliowym zalecana jest nie tylko kobietom w ciąży, ale również wszystkim osobom narażonym na jego niedobory, w tym zwłaszcza osobom z grupy podwyższonego ryzyka, do której należą:
Suplementację kwasu foliowego powinny również rozważyć osoby, które obserwują u siebie problemy ze snem lub koncentracją.
Jak brać kwas foliowy? Suplementację zawsze należy skonsultować z lekarzem, który ustali odpowiednią dawkę. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B9 zależy bowiem od płci, wieku, stanu zdrowia i nawyków żywieniowych (chociażby od faktu, czy w naszym menu są obecne ciemnozielone warzywa liściaste). Zazwyczaj kwas foliowy przyjmuje się w formie preparatów doustnych, które mogą zawierać zarówno kwas foliowy metylowany (formę aktywną), jak również inne substancje zaliczane do grupy folianów. Za standardową, bezpieczną dawkę przyjmuje się:
W określonych przypadkach kwas foliowy może być suplementowany również w formie iniekcji. Warto pamiętać, że nadmiar kwasu foliowego również może być szkodliwy, dlatego nie zaleca się (za wyjątkiem ściśle określonych wskazań) przyjmowania go w dawkach większych niż 1 mg na dobę. Stosowanie większych ilości witaminy B9 może prowadzić do wystąpienia objawów niepożądanych, takich jak:
Oprócz tego przedawkowanie kwasu foliowego może także powodować wzrost ryzyka zachorowalności na raka płuc i prostaty czy zwiększone ryzyko zawału mięśnia sercowego. W dłuższej perspektywie czasu z kolei nadmiar kwasu foliowego może maskować symptomy niedoboru innych witamin z grupy B, w tym zwłaszcza witaminy B12. Stanowi to zagrożenie głównie ze względu na ryzyko wystąpienia nieodwracalnych zmian o charakterze degeneracyjnym w układzie nerwowym.
Suplementując w organizmie kwas foliowy należy również pamiętać, że może on wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, zaburzając ich prawidłowe działanie. Wśród najważniejszych wymienia się:
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
Cukrzyca, w tym przede wszystkim cukrzyca typu 2, uznawana jest za jedną z najczęściej diagnozowanych, współczesnych chorób cywilizacyjnych. Dotyka osób w każdym wieku, w tym również dzieci. Choć w większości przypadków u najmłodszych występuje cukrzyca typu 1, ze względu na rosnący problem nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży, coraz częściej diagnozuje się również cukrzycę typu 2. Jakie są jej objawy? Czym grozi cukrzyca u dzieci i jak ją leczyć?
Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji.
Kamienie żółciowe to złogi powstające w pęcherzyku oraz przewodach żółciowych. Prowadzą one do kamicy pęcherzyka żółciowego, jednej z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego w Europie, objawiającej się silnym, napadowym bólem określanym mianem kolki żółciowej. Kamienie które powstają w drogach żółciowych i nie przedostają się do pęcherzyka żółciowego mogą powodować rzadszą postać kamicy żółciowej – kamicę przewodową. Jak postępować w przypadku kamieni w pęcherzyku żółciowym? Czy można ich uniknąć i czy zawsze konieczna jest operacja?
Salmonelle to jedne z najbardziej znanych chorobotwórczych bakterii, głównie za sprawą wywoływanych przez nie dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Zwłaszcza w okresie letnim często słyszymy o zatruciach pokarmowych wywołanych przez te szczepy. W Polsce świadomość społeczna w tym zakresie z roku na rok jest coraz większa.
