Wstrząs anafilaktyczny nazywany inaczej anafilaksją to ciężka uogólniona reakcja nadwrażliwości na dany czynnik np. pokarm, lek czy jad owadów. Występuje co roku średnio u 1 do 3 procent osób. Statystycznie częściej do reakcji anafilaktycznej dochodzi u kobiet i młodych osób. Wstrząs jest o tyle niebezpieczny, że ze względu na swój przebieg zagraża życiu pacjenta. Jakie są przyczyny i metody zapobiegania anafilaksji?
Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) to gwałtowna, szybko postępująca ogólnoustrojowa ciężka reakcja alergiczna lub niealergiczna. O charakterze alergicznym wstrząsu mówimy wtedy, gdy występuje w efekcie uczulenia na alergeny np. truskawki, lateks, orzechy, jad owadów, zaś o niealergicznym – gdy jest wywoływany np. w reakcji na przetoczoną krew, przyjęte leki lub szczepionki. Najczęściej wstrząs anafilaktyczny u dorosłych wywołują jady owadów i leki, u dzieci pokarmy i jady owadów, zaś u niemowląt mleko krowie, jaja i orzechy, zwłaszcza orzeszki ziemne.
Szacuje się, że co roku epizod anafilaksji występuje u 1 do 3 procent ludzi na świecie. W Europie jedna na 300 osób doznała wstrząsu anafilaktycznego.
Do czynników wywołujących anafilaksję zalicza się m.in.: wspomniane jady owadów (os, szerszeni, pszczół, mrówek), pokarmy (orzechy, w tym orzeszki ziemne, skorupiaki, cytrusy – u dorosłych; jajka, mleko krowie, ryby, soja, pszenica, orzechy ziemne i laskowe – u dzieci; przyprawy, konserwanty, barwniki – bez względu na wiek), alergeny wziewne (lateks, sierść konia, sierść kota), leki (niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, cytostatyki, środki kontrastowe, insulina, leki wykorzystywane przy znieczuleniu, pyrazolony), szczepionki i surowice (szczepionki przeciwwirusowe, surowica przeciwtężcowa), przetoczenia krwi albo preparatów krwiopochodnych, skrajne temperatury, stres oraz intensywny wysiłek fizyczny.
Czasami przyczyny wstrząsu anafilaktycznego nie są znane. Wówczas mówi się o anafilaksji idiopatycznej.
Po kontakcie z antygenem dochodzi do pobudzenia limfocytów B i produkcji przeciwciał IgE. Przeciwciała te wiążą się z właściwymi receptorami zlokalizowanymi na powierzchni komórek tucznych oraz bazofili. W efekcie następuje wyrzut m.in. histaminy i tryptazy, zwiększa się przepuszczalność komórek śródbłonka naczyń, a same naczynia się rozszerzają. To z kolei powoduje spadek ciśnienia krwi.
Trzeba pamiętać, że objawy wstrząsu anafilaktycznego zazwyczaj pojawiają się bardzo szybko po kontakcie z alergenem – w ciągu kilku minut, a w skrajnych przypadkach nawet kilku sekund. W 90 procent przypadków pierwsze symptomy można zauważyć do 30 minut od np. zażycia leku albo zjedzenia pokarmu alergizującego, ale czasami występują około 2 godzin po.
U większości chorych wstrząs najpierw daje objawy skórne – wysypka, opuchlizna ust, języka lub gardła, katar, opuchlizna błon śluzowych oczu i powiek, rumień oraz swędzenie – a dopiero później obserwuje się symptomy ze strony innych układów. Chorzy najczęściej skarżą się na silne osłabienie, uczucie kołatania serca, problemy ze złapaniem oddechu, uczucie braku powietrza, bóle brzucha, wymioty, nudności, chrypkę i kaszel.
Bardzo dużym zagrożeniem w przypadku wstrząsu anafilaktycznego jest szybki spadek ciśnienia tętniczego – poniżej 90 mm Hg u dorosłych i 70 mm Hg u dzieci do 10. roku życia – który może prowadzić do utraty przytomności oraz obrzęk tkanek gardła skutkujący niemożnością oddychania.
Czy można zapobiegać występowaniu wstrząsu anafilaktycznego? Tak, przede wszystkim przez unikanie przyczyn wywołujących anafilaksję. Dlatego ważne jest informowanie lekarzy o reakcji na wybrane leki oraz pilnowanie składów posiłków, w tym unikanie pokarmów wywołujących reakcje krzyżowe.
Pacjentowi z anafilaksją należy jak najszybciej podać adrenalinę. Jeżeli ma się w domu zastrzyk z adrenaliną, nie powinno się nawet czekać na przyjazd pogotowia ratunkowego. Pozostałe działania skupiają się na udrożnieniu dróg oddechowych i podaniu tlenu. Najczęściej razem z adrenaliną pacjent przyjmuje również leki przeciwhistaminowe oraz steroidy. W przypadku reakcji anafilaktycznej istotne jest obserwowanie pacjenta do 24 godzin od wystąpienia objawów, ponieważ anafilaksja może nawrócić po kilku godzinach.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?