Niepłodność – przyczyny, leczenie, jakie badania na niepłodność?

Czym jest niepłodność?

Niepłodność, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to niemożność uzyskania ciąży przez 12 miesięcy mimo regularnych stosunków płciowych bez stosowania antykoncepcji. Za regularne stosunki uznaje się te odbywane 2 do 4 razy w tygodniu. Mówi się, że problem ten dotyka około 15% par.

Przyczyny niepłodności u kobiet

Przyczyną bezpłodności u kobiet mogą być m.in.:

• endometrioza,
• zaburzenia miesiączkowania,
• zapalenie przydatków,
• zakażenia,
• wrodzone wady w budowie układu rozrodczego,
• zabiegi operacyjne wykonywane w obrębie miednicy mniejszej,
• torbiele,
• zaburzenia hormonalne,
• niewłaściwa dieta,
• a nawet silny stres.

Niepłodność u mężczyzn – przyczyny

U mężczyzn wśród powodów niepłodności wymienia się:

• zaburzenia hormonalne,
• wady wrodzone albo nabyte narządów płciowych,
• cukrzycę,
• stwardnienie rozsiane,
• przebyte choroby z powikłaniami w postaci zapalenia jąder,
• palenie papierosów,
• otyłość,
• nadużywanie alkoholu,
• niewłaściwą dietę,
• siedzący tryb życia,
• oraz kontakt ze szkodliwym promieniowaniem, pestycydami lub metalami ciężkimi.

U niektórych par występuje tak zwana niepłodność wtórna. Osoby, które mają już jedno dziecko albo więcej, nie mogą zajść w kolejną ciążę. Zazwyczaj jest to efektem przebiegu poprzednich porodów, powikłań w ciąży, w tym ciąż pozamacicznych i poronień.

Badania na bezpłodność

Jeżeli rzeczywiście występuje problem z zajściem w ciążę, przyczyn należy szukać u obojga partnerów. Badania na bezpłodność zawsze poprzedzone są szczegółowym wywiadem pozwalającym ocenić stan pacjentów i diagnostyką ogólną. Na początek u kobiet zaleca się kontrolę poziomu hormonów tarczycy, ocenę ewentualnego niedoboru hormonów kory nadnerczy i hiperprolaktynemii.

Specjaliści często chcą uzyskać dokładne informacje o cyklu menstruacyjnym – sama obserwacja pacjentki zazwyczaj nie wystarcza, dlatego wykonuje się kilkukrotne badania USG oraz próbki krwi pod kątem poziomu hormonów w konkretnych dniach cyklu. Jeżeli nie dochodzi do owulacji, przeważnie stosuje się leki pobudzające ten proces. Jeśli zaś cykle są nieregularne, bada się stężenie AMH (ocena stanu rezerwy jajnikowej, czyli liczby pęcherzyków jajnikowych), FSH, LH oraz E2 (pod kątem zespołu policystycznych jajników lub przedwczesnego wygasania ich aktywności), estradiolu, progesteronu, androgenów, prolaktyny oraz panelu tarczycowego (TSH, Ft3, Ft4). Zleca się także badanie wydolności ciałka żółtego i ocenę owulacji.

W przypadku nawracających poronień sprawdza się ewentualność trombofilii oraz zespołu antyfosfolipidowego. Warto dodatkowo poszerzyć diagnostykę o przyczynę ewentualnych infekcji – zespół TORCH, chlamydia, mycoplasma i czynniki immunologiczne – przeciwciała przeciwplemnikowe, antyfosfolipidowe czy przeciwjajnikowe.

Czasami konieczne jest przeprowadzenie badania dróg rodnych pokazujących wady w budowie poszczególnych narządów. Do takich badań należą m.in.: histeroskopia (ocena budowy jamy macicy), sono-HSG (ocena drożności szyjki macicy, jamy macicy i jajowodów), kolposkopia (ocena nabłonka szyjki macicy w odcinku pochwowym), cytologia, biopsja rysowa endometrium oraz test PCT (badanie śluzu szyjkowego).

U mężczyzn podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie nasienia (seminogram lub spermiogram). Ocenie podlegają jakość, liczba i aktywność plemników. Jeśli stwierdza się brak plemników w nasieniu, wykonuje się biopsję jądra zamkniętą igłową lub otwartą. W ten sposób z pozyskanej tkanki uzyskuje się plemniki do zapłodnienia in vitro albo inseminacji.

W ramach diagnostyki niepłodności u mężczyzn stosuje się również USG jąder i moszny, test SCD (test pokazujący czy w DNA plemników nie występują nieprawidłowości) oraz test na płodność HBA (określenie, jaki procent plemników jest zdolny do zapłodnienia komórki jajowej).

Leczenie niepłodności

Leczenie niepłodności kojarzy się przede wszystkim z metodą in vitro. Tymczasem w klinikach leczenia niepłodności stosuje się różnorodne metody dostosowane do stanu pacjentów. Czasami wystarcza podawanie odpowiednich dawek hormonów, aby wyregulować ich poziom we krwi lub antybiotyków w celu wyleczenia infekcji. Część problemów da się usunąć operacyjnie. Jeśli żadna z metod nie przynosi rezultatów, rzeczywiście stosuje się inseminację lub procedurę in vitro.