Endometrioza to choroba ginekologiczna, na którą cierpi 1 na 10 kobiet w wieku rozrodczym. Jest przyczyną nieprzyjemnego, często bardzo silnego bólu w okolicach miednicy utrudniającego normalne funkcjonowanie. Jakie są przyczyny, objawy i sposoby leczenia endometriozy? W jaki sposób ustala się diagnozę? I jak choroba wpływa na płodność?
O endometriozie mówi się, że jest tajemniczą, problematyczną i trudną chorobą. To jedna z najczęstszych przyczyn hospitalizacji na oddziałach ginekologicznych oraz druga – zaraz po mięśniakach – przyczyna usunięcia macicy (histerektomii).
Endometrioza nazywana inaczej gruczolistością macicy lub wędrującą śluzówką macicy zaliczana jest do chorób kobiecych narządów płciowych. W jej przebiegu komórki błony śluzowej trzonu macicy – endometrium – pojawiają się poza jamą macicy. Te komórki nazywa się wówczas komórkami ektopowymi. W związku z tym, że wykazują one aktywność wydzielniczą i reagują na zmiany hormonalne wynikające z cyklu miesiączkowego, powodują przewlekłą reakcję zapalną. Mówiąc prościej, co miesiąc endometrium macicy złuszcza się podczas miesiączki. Nieprawidłowo zlokalizowane komórki endometrium znajdujące się np. w jamie brzusznej, zostają tam na zawsze, wywołując reakcję zapalną.
Ciągły stan zapalny z czasem wpływa na powstawanie w obrębie tych komórek bolesnych guzków i zrostów, tworzenie się blizn oraz zmian anatomicznych w narządach miednicy mniejszej.
Najczęściej ogniska endometrium pojawiają się w jajowodach, pęcherzu moczowym, na jajnikach, końcowym odcinku jelita grubego, otrzewnej, a także w pobliżu moczowodów. Czasami mogą występować w odległych narządach takich jak płuca czy mózg.
Jakie są przyczyny endometriozy? Dotychczas nie ustalono dokładnie, dlaczego u niektóre kobiety chorują a inne nie. Najprawdopodobniej jest to wynik działania czynników genetycznych, środowiskowych i autoimmunologicznych. Wiadomo, że endometrioza występuje częściej u kobiet, których mamy lub babcie również cierpiały na tę chorobę.
Najczęstszy objaw endometriozy to ból zlokalizowany w miednicy mniejszej. Kobiety chorujące na endometriozę mają bolesne miesiączki, odczuwają ból w trakcie stosunków płciowych, oddawania moczu i stolca, skarżą się na bóle brzucha, krzyża oraz na przewlekły ból w miednicy – trwający co najmniej 6 miesięcy, niezależny od przebiegu cyklu miesiączkowego.
Oprócz tego symptomami endometriozy są: wzdęcia, biegunki, biegunki na przemian z zaparciami, częstomocz lub parcia naglące na mocz.
W wielu przypadkach jedynym objawem endometriozy jest zmniejszona płodność. Problem z płodnością będący wynikiem tej choroby występuje u 1 na 5 kobiet mających endometriozę. Szacuje się, że na całym świecie u 35–50% kobiet niepłodnych diagnozuje się to schorzenie.
Zdarza się również, że endometrioza nie daje żadnych objawów i rozpoznaje się ją przypadkiem, np. w trakcie zabiegów operacyjnych.
W jaki sposób diagnozuje się endometriozę? Na podstawie objawów, palpacyjnego badania ginekologicznego i badań obrazowych – najczęściej USG.
USG ginekologiczne przez powłoki brzuszne w POLMED
USG ginekologiczne przezpochwowe (transwaginalne) w POLMED
W obrazie USG stwierdza się obecność torbieli o grubych i zwłókniałych ścianach, wypełnionych gęstą treścią. Czasami wykonuje się dodatkowo rezonans magnetyczny (MRI) lub laparoskopię z pobraniem wycinków, które następnie poddaje się badaniu histologicznemu.
Leczenie endometriozy opiera się przede wszystkim na farmakoterapii, metodach chirurgicznych lub połączeniu obu metod. Jeżeli chodzi o farmakoterapię, podaje się hormonalne preparaty antykoncepcyjne (DTA), analogi hormonu uwalniającego gonadotropiny (Gn-RH), progestageny, czasami danazol albo inhibitory aromatazy w połączeniu z DTA. Progestageny hamują wzrost ognisk endometrium, prowadząc do ich zaniku, a wszystkie pozostałe leki mają za zadanie przede wszystkim zmniejszyć dolegliwości bólowe. Dodatkowo w leczeniu bólu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Trzeba jednak pamiętać, że żadne z powyższych preparatów nie prowadzą do wyleczenia i nie mają pozytywnego wpływu na płodność – a wręcz przeciwnie.
Leczenie chirurgiczne wprowadza się w przypadku niepłodności, silnego bólu w obrębie miednicy mniejszej, stwierdzenia endometriozy głęboko naciekającej lub torbieli endometrialnych jajników o średnicy powyżej 3 cm. Zachowawcza interwencja chirurgiczna polega na usunięciu ognisk choroby. Ma za zadanie nie tylko zmniejszyć dolegliwości bólowe, lecz także zredukować ryzyko nawrotu oraz poprawić płodność.