Cytologia – co to za badanie? Co robić, gdy wyniki cytologii są nieprawidłowe?

Powrót

Badanie cytologiczne należy do jednych z podstawowych badań, które pozwalają monitorować stan zdrowia kobiety. Polega ono na analizie komórek pobranych z szyjki macicy, które następnie są badane pod mikroskopem w celu stwierdzenia ewentualnych zmian. Cytologia odgrywa kluczową rolę we wczesnym wykrywaniu i monitorowaniu wielu chorób, np. raka szyjki macicy we wczesnym stadium, umożliwiając szybką interwencję lekarską oraz zwiększając szanse na skuteczne leczenie. Czy cytologia wykrywa choroby weneryczne? Dlaczego odgrywa ona kluczową rolę w profilaktyce raka szyjki macicy? Odpowiadamy!

Spis treści:

  1. Badanie cytologiczne — pobieranie wymazu z kanału szyjki macicy
  2. Cytologia zwykła a cytologia płynna
  3. Cytologia — wykrywanie raka szyjki macicy i nie tylko
  4. Co ile wykonywać cytologię?
  5. Jak przygotować się do badania cytologicznego?
  6. Nieprawidłowy wynik cytologii — czyli jaki? Klasyfikacja Bathesda (TBS)
  7. Cytologia w ciąży — obecność nieprawidłowych komórek u kobiet ciężarnych
  8. Nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego u nastolatek
  9. Podsumowanie

Badanie cytologiczne — pobieranie wymazu z kanału szyjki macicy

Jak wygląda badanie cytologiczne? Przede wszystkim przebiega ono z użyciem wziernika, który podtrzymuje ściany pochwy. Wymaz pobiera się w I fazie cyklu polietylenową szczoteczką typu cytobrush – jednoczesne pobranie materiału z kanału i tarczy szyjki macicy na głębokość 2 cm. Materiał rozprowadza się na szkiełku podstawowym i utrwala Cytofiksem.

Wymazy oceniane są w systemie Bethhesda. Prawidłowy wymaz cytologiczny powinien zawierać komórki nabłonka płaskiego, komórki strefy przekształceń i komórki endocervix, nie powinien zawierać komórek endometrialnych. Za prawidłowy wynik badania cytologicznego uznaje się taki, gdzie brak śródnabłonkowej neoplazji oraz komórek nowotworowych.

Cytologia zwykła a cytologia płynna (LCB)

Cytologia płynna (LCB) i zwykła różnią się zarówno jakością uzyskanego preparatu, jak i sposobem pobrania materiału do analizy. Cytologia płynna oferuje znacznie lepszą jakość obrazu dzięki cienkiej warstwie komórek, co przekłada się na dokładniejszą ocenę. Ponadto płynna cytologia ma szersze zastosowanie, umożliwiając dodatkowe badania w kierunku bakterii Chlamydia trachomatis oraz wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).

W przypadku cytologii zwykłej materiał pobierany jest za pomocą szczoteczki z dróg rodnych pacjentki i przenoszony na szkiełko mikroskopowe. Wówczas może dojść do nierównomiernego rozprowadzenia materiału, zachodzenia na siebie komórek lub nieprzeniesienia całego materiału. Natomiast w cytologii płynnej, materiał jest pobierany tą samą szczoteczką, ale umieszczany w pojemniku na podłożu płynnym, co minimalizuje ryzyko uszkodzenia i błędów podczas oceny mikroskopowej. Po dostarczeniu do laboratorium zawartość pojemnika jest oczyszczana i umieszczana na szkiełku mikroskopowym do oceny. Dzięki temu procesowi, płynna cytologia pozwala ograniczać możliwość powstania błędów i zapewnia bardziej wiarygodne wyniki.

Cytologia — wykrywanie raka szyjki macicy i nie tylko

Co pozwala wykryć cytologia? Badanie cytologiczne umożliwia wczesne wykrycie raka szyjki macicy. Dodatkowo cytologia może identyfikować:

  • Stan zapalny pochwy;
  • Obecność wirusa HPV;
  • Stany przednowotworowe, które w przypadku wczesnego rozpoznania i odpowiedniego leczenia mogą być zatrzymane, uniemożliwiając przekształcenie się atypowych komórek w raka przedinwazyjnego.

Należy jednak zaznaczyć, że nieprawidłowy wynik cytologii nie zawsze obecności nowotworu. W takiej sytuacji ginekolog może zalecić dodatkowe badania, takie jak kolposkopia, która pozwala na obserwację pochwy, szyjki macicy i sromu, lub biopsję endometrium, polegającą na pobraniu fragmentu błony śluzowej macicy w celu dalszej analizy.

Co ile wykonywać cytologię?

Jak często cytologia powinna być wykonywana? Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego badanie cytologiczne wykonywane powinno być corocznie u kobiet po ukończeniu 25 roku życia lub 3 lata po inicjacji seksualnej. Trzy kolejne coroczne prawidłowe wyniki badania cytologicznego i brak występowania czynników ryzyka upoważniają do prowadzenia badań raz na 3 lata.

Częstsze wykonywanie cytologii jest zalecane w przypadku:

  • zakażenia HIV,
  • zakażenia HPV o wysokim potencjale onkogennym,
  • przyjmowania leków immunosupresyjnych,
  • przebytych nowotworów,
  • palenia tytoniu,
  • wczesnego rozpoczęcia współżycia,
  • chemioterapii,
  • zakażenia HSV (opryszczką).
Zalecenia do częstszej cytologii
Zalecenia do częstszej cytologii

Jak przygotować się do badania cytologicznego?

Odpowiednie przygotowanie do badania cytologicznego jest podstawą dla uzyskania jak najdokładniejszego wyniku. Istnieje kilka zaleceń:

  • Powstrzymanie się od stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, sterydów lub leków dopochwowych przez co najmniej 48 godzin przed badaniem cytologicznym, ponieważ mogą one wpływać na wyniki.
  • Należy również unikać stosowania tamponów, środków plemnikobójczych, kremów lub żeli dopochwowych przez co najmniej 24 godziny przed planowanym badaniem.
  • Przed wizytą zaleca się także unikanie stosowania produktów myjących z dodatkami perfumowymi w okolicy intymnej, ponieważ mogą one wpływać na jakość próbki.
  • Ważne jest również poinformowanie lekarza o ewentualnych infekcjach intymnych, stanach zapalnych lub krwawieniu.

Wiele kobiet zastanawia się też, kiedy zrobić cytologię. Jaki jest odpowiedni termin badania? Zaleca się przeprowadzenie badania kilka dni po zakończeniu miesiączki.

Jak przygotować się do badania cytologicznego?
Jak przygotować się do badania cytologicznego?

Nieprawidłowy wynik cytologii — czyli jaki? Klasyfikacja Bathesda (TBS)

Skala Bethesda to system klasyfikacji wyników w badaniu cytologicznym, stosowany głównie w diagnostyce raka szyjki macicy. Skala ta dostarcza dokładnych informacji na temat badanej próbki oraz jej ogólnej charakterystyki. Nieprawidłowe wyniki badania cytologicznego to:

  • ASC – nieprawidłowe komórki płaskonabłonkowe,
  • ASC-US – atypowe komórki płaskonabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu,
  • ASC-H – atypowe komórki płaskonabłonkowe, nie można wykluczyć HSIL,
  • LSIL – zmiany małego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego,
  • HSIL – zmiany dużego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego,
  • AGC – nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego.

Jaki jest zatem symbol oznaczający prawidłowe wyniki cytologii? FI wskazuje, iż rozmaz jest prawidłowy.

Klasyfikacja Bathesda (TBS)
Klasyfikacja Bathesda (TBS)

Cytologia w ciąży — obecność nieprawidłowych komórek u kobiet ciężarnych

U kobiet ciężarnych z LSIL postępowaniem zalecanym jest tak jak w populacji ogólnej kolposkopia. Dopuszcza się odroczenie wykonania kolposkopii w 6 tygodni po porodzie. Jeśli nie podejrzewa się zmian CIN2/3 lub raka wówczas kolejne badania cytologiczne lub kolposkopowe w ciąży są niewskazane.

W przypadku HSIL diagnostyczno-terapeutyczne wycięcie zmiany potwierdza CIN2/3 w 84-97%, dlatego wykonanie wyżej wymienionej procedury jest postępowaniem zalecanym w wyżej wymienionej sytuacji. Dopuszczalną opcją postępowania jest kolposkopia z wyłyżeczkowaniem kanału szyjki. U pacjentek, u których histologicznie nie stwierdzi się CIN2/3 akceptowalną opcją postępowania jest kontrola kolposkopowa i cytologiczna w odstępie 6 miesięcy przez rok. W sytuacji, gdy w czasie rocznej obserwacji uzyskamy ponownie wynik HSIL, wycięcie zmiany jest postępowaniem koniecznym. Wycięcie zmiany jest również zalecane w przypadku HSIL i niesatysfakcjonującej kolposkopii.

HSIL u kobiet w ciąży jest wskazaniem do kolposkopii i biopsji zmian o charakterze podejrzanym o CIN2/3 lub raka, podczas tego zabiegu nie wykonuje się biopsji z kanału szyjki. U kobiet, u których nie stwierdzono CIN2/3 powtarza się cytologię i kolposkopię nie wcześniej, niż 6 tygodni po porodzie.

Nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego u nastolatek

W przypadku nastolatek z HSIL wykonuje się badanie kolposkopowe. Jeśli histologicznie nie stwierdzi się CIN2/3 i wynik wyskrobin z kanału szyjki jest prawidłowy, preferowaną opcją postępowania jest kontrola cytologiczno-kolposkopowa przez 2 lata, w odstępie co 6 miesięcy. Jeśli w badaniach kontrolnych w kolposkopii lub w cytologii utrzymują się zmiany dużego stopnia po 12 miesiącach, wówczas następuje ponowne pobranie materiału do badania hist-pat. W przypadku utrzymywania się HSIL i braku CIN w materiale biopsyjnym po 24 miesiącach zaleca się diagnostyczno-terapeutyczne wycięcie zmiany.

Podsumowanie

Cytologia to podstawowe badanie pozwalające na wczesne wykrywanie zmian nowotworowych, a także stanów przednowotworowych. Warto też pamiętać, że cytologia płynna charakteryzuje się lepszą jakością preparatu i szerszymi możliwościami diagnostycznymi w porównaniu do cytologii zwykłej. Co więcej, nie można zapominać, że cytologię wykonuje się przynajmniej raz w roku. Dlaczego? Dzięki regularnym badaniom cytologicznym możliwe jest szybka interwencja oraz skuteczne leczenie ewentualnych schorzeń, co przyczynia się do poprawy rokowań wielu pacjentów.


Bibliografia:

  1. Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia płaskonabłonkowych zmian śródnabłonkowych szyjki macicy na podstawie wytycznych CAP/ASCCP, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1, nr 3, strony 130–137, Via Medica, https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/download/49599/36606 [dostęp online: 14.07.2023]
  2. Jach R., Cytologia — kiedy robić badanie, co oznaczają wyniki, Medycyna praktyczna dla pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/badania-i-zabiegi/292320,cytologia-badanie-cytologiczne-wszystko-co-musisz-wiedziec [dostęp online: 14.07.2023]
  3. Al-Abbadi MA. Basics of cytology. Avicenna J Med. 2011 Jul;1(1):18-28. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3507055/ [dostęp online: 14.07.2023]

Dodano: 04/01/2018
Autor
dr n. med. Karolina Spychała-Śliwińska
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Profilaktyka
15/02/2021
Profilaktyka, Choroby
Mroczki przed oczami – czym są i o czym świadczą?

Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?


07/10/2022
Profilaktyka, Choroby
IBS – czyli zespół jelita drażliwego. Jak się objawia, jak z tym walczyć?

Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba przewodu pokarmowego. Jej najczęstsze objawy to bóle brzucha i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego. Z ustaleń badaczy wynika, że przyczyny zespołu jelita drażliwego mogą mieć podłoże genetyczne. Jak rozpoznać tę coraz częstszą chorobę i czy można jej w sposób efektywny przeciwdziałać?


23/03/2022
Profilaktyka, Styl życia
Jak poradzić sobie z nadchodzącym przesileniem wiosennym i zapobiec skutkom spadku odporności?

Szacunki podają, że około połowa Polaków odczuwa skutki przesilenia wiosennego. Syndrom zmęczenia wiosennego, bo tak nazywane jest to, co dzieje się z organizmem w trakcie przesilenia, objawia się m.in. obniżonym poziomem energii, ospałością, trudnością z koncentracją, a jednocześnie wiąże się ze spadkiem odporności. Jak można sobie z tym poradzić?


Zapoznaj się z nasza ofertą
badanie
Badania laboratoryjne dla kobiet
Dbaj nie tylko o innych - czas na Ciebie.

od 79 zł
badanie
Badania laboratoryjne dla mężczyzn
Sprawdź czy wszystko gra i żyj jak chcesz!

od 79 zł
badanie
Badania laboratoryjne dla seniorów
Regularne badania profilaktyczne pozwalają monitorować stan naszego zdrowia, a w razie potrzeby szybko reagować na zagrożenia.

od 70 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się