Dieta cukrzycowa – zasady, wskazania, jadłospis

Powrót

Cukrzyca to przewlekła choroba, charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Wyróżnia się kilka rodzajów cukrzycy, jednak najczęściej występują 2 typy cukrzycy (typu I i II), które różnią się między sobą mechanizmem powodującym wzrost stężenia cukru we krwi. Skuteczna terapia tej choroby wymaga nie tylko farmakoterapii, ale także odpowiedniego stylu życia, w tym właściwej diety.

Z tego artykułu dowiesz się, czym jest dieta cukrzycowa, w jakich sytuacjach należy ją stosować, jakie są różnice między cukrzycą typu 1 a typu 2, podstawowe zasady żywienia w obu typach cukrzycy, produkty zalecane i przeciwwskazane, jaki wpływ na cukrzycę ma mikrobiota, a także sprawdzisz jak powinien wyglądać jadłospis dla osoby z cukrzycą.

Spis treści:

  1. Co to jest dieta cukrzycowa? Wskazania
  2. Cukrzyca typu 1 a typu 2
  3. Podstawowe zasady diety w cukrzycy typu 2
  4. Podstawowe zasady diety w cukrzycy typu 1
  5. Produkty zalecane i przeciwwskazane w cukrzycy
  6. Przykładowy jadłospis diety cukrzycowej
  7. Jak wesprzeć pracę organizmu w cukrzycy oprócz diety?

Co to jest dieta cukrzycowa? Wskazania

Dieta cukrzycowa to plan żywieniowy opracowany specjalnie dla osób z cukrzycą, mający na celu utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi, a także zapobieganie powikłaniom związanym z tą chorobą. Odpowiednio zbilansowana dieta pomaga w kontrolowaniu masy ciała, regulacji poziomu lipidów oraz ciśnienia tętniczego, co jest kluczowe w prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

Stosowanie diety cukrzycowej jest zalecane w następujących sytuacjach:

  • diagnoza cukrzycy typu 1 lub typu 2: bez względu na typ cukrzycy, odpowiednie żywienie jest fundamentem leczenia;
  • stan przedcukrzycowy: osoby z podwyższonym poziomem glukozy, ale nie spełniające kryteriów cukrzycy, powinny wdrożyć zmiany w diecie, aby zapobiec rozwojowi choroby;
  • cukrzyca ciążowa: kobiety, u których w czasie ciąży stwierdzono podwyższony poziom cukru we krwi, muszą przestrzegać specjalnej diety, aby zapewnić zdrowie sobie i dziecku;
  • osoby z nadwagą i otyłością: nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, dlatego odpowiednia dieta może działać profilaktycznie.

Cukrzyca typu 1 a typu 2 – podobieństwa i różnice

Cukrzyca występuje w dwóch głównych formach: typu 1 i typu 2, które różnią się etiologią, przebiegiem oraz sposobem leczenia.

Cukrzyca typu 1

Charakterystyka: Jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy atakuje komórki beta trzustki produkujące insulinę.

Wiek występowania: Najczęściej diagnozowana u dzieci i młodzieży, choć może wystąpić w każdym wieku.

Leczenie: Wymaga podawania insuliny zewnętrznie, ponieważ organizm nie jest w stanie jej produkować. Leczenie stosowane do końca życia.

Cukrzyca typu 2

Charakterystyka: Związana z insulinoopornością, gdzie komórki organizmu nie reagują prawidłowo na insulinę, oraz z upośledzonym wydzielaniem insuliny.

Wiek występowania: Zwykle rozwija się u osób dorosłych, często po 40. roku życia, ale coraz częściej diagnozowana jest także u młodszych osób.

Czynniki ryzyka: Nadmierna masa ciała, brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta bogata w żywność przetworzoną z dużą ilością cukrów i nasyconych kwasów tłuszczowych, predyspozycje genetyczne.

Leczenie: Początkowo opiera się na modyfikacji stylu życia (odpowiednia dieta, wprowadzenie/zwiększenie aktywności fizycznej); w miarę postępu choroby może być konieczne wprowadzenie doustnych leków przeciwcukrzycowych lub insuliny.

Podstawowe zasady diety w cukrzycy typu 2

Dieta w cukrzycy typu 2 ma na celu kontrolę poziomu glukozy we krwi, redukcję masy ciała oraz poprawę profilu lipidowego. Kluczowe zasady to:

  • Regularność posiłków: Spożywanie 4-5 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasowych pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi.
  • Wybór węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (IG): Produkty o niskim IG (poniżej 55) powodują wolniejsze i mniejsze wzrosty poziomu glukozy we krwi. Należą do nich pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa strączkowe oraz niektóre owoce.
  • Ograniczenie tłuszczów nasyconych: Zmniejszenie spożycia tłuszczów pochodzenia zwierzęcego (np. tłuste mięsa, masło) na rzecz tłuszczów nienasyconych, obecnych w olejach roślinnych, orzechach i rybach.
  • Zwiększenie spożycia błonnika: Błonnik pokarmowy spowalnia wchłanianie glukozy i poprawia funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Bogate w błonnik są warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych.
  • Unikanie cukrów prostych: Ograniczenie spożycia słodyczy, słodzonych napojów oraz produktów zawierających dodatek cukru.
  • Kontrola wielkości porcji: Spożywanie odpowiednich ilości jedzenia pomaga uniknąć nagłych skoków poziomu cukru we krwi oraz nadmiernego przyrostu masy ciała. Warto korzystać z talerza podzielonego na sekcje: połowa powinna zawierać warzywa, jedna czwarta białko (np. chude mięso, ryby, rośliny strączkowe), a druga czwarta produkty pełnoziarniste. Pomocne może być również używanie mniejszych talerzy i dokładne monitorowanie spożycia kalorii, zwłaszcza jeśli celem jest redukcja masy ciała.

Podstawowe zasady diety w cukrzycy typu 1

W cukrzycy typu 1 kluczowe znaczenie ma dostosowanie ilości spożywanych węglowodanów do podawanej dawki insuliny. Wskazane jest:

  • Monitorowanie ilości spożywanych węglowodanów – Każdy posiłek powinien zawierać określoną liczbę wymienników węglowodanowych, co pozwala dostosować odpowiednią dawkę insuliny.
  • Wybieranie produktów o niskim IG – Spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym pomaga unikać gwałtownych skoków cukru we krwi.
  • Zbilansowane posiłki – Każdy posiłek powinien zawierać odpowiednie proporcje białka, tłuszczów i węglowodanów. Białko i zdrowe tłuszcze pomagają w stabilizacji poziomu cukru we krwi.
  • Regularność spożywania posiłków – Unikanie długich przerw między posiłkami oraz spożywanie jedzenia o stałych porach zmniejsza ryzyko hipoglikemii i hiperglikemii.
  • Dostosowanie ilości insuliny do posiłków – Osoby stosujące terapię insulinową muszą monitorować poziom glukozy we krwi i dostosowywać dawki insuliny do ilości spożywanych węglowodanów.
  • Odpowiednia ilość błonnika – Dieta bogata w błonnik (np. warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe) wspomaga kontrolę poziomu cukru we krwi i zapobiega nagłym wzrostom glukozy.

Produkty zalecane i przeciwwskazane w cukrzycy

Stosując dietę cukrzycową niezależnie od typu cukrzycy należy zwrócić szczególną uwagę na zalecane i przeciwwskazane produkty.

Cukrzyca – produkty zalecane:

  • warzywa liściaste, brokuły, cukinia, kapusta, papryka, pomidor, ogórek;
  • owoce o niskim IG (jagody, cytrusy, maliny, truskawki, awokado);
  • pełnoziarniste produkty zbożowe;
  • rośliny strączkowe;
  • chude mięso i ryby;
  • orzechy, nasiona, oliwa z oliwek;
  • nabiał o niskiej zawartości tłuszczu.

Produkty przeciwwskazane:

  • słodycze i biały cukier;
  • soki, napoje słodzone i gazowane;
  • produkty wysoko przetworzone (fast food, słodkie napoje);
  • białe pieczywo i makarony z rafinowanej mąki;
  • alkohol (zwłaszcza wysokosłodzone trunki).

Dieta cukrzycowa – przykładowy jadłospis

Dzień 1:

  • Śniadanie: Owsianka na mleku roślinnym z orzechami i jagodami.
  • II Śniadanie: Kanapka z chleba żytniego z twarogiem i warzywami.
  • Obiad: Filet z kurczaka pieczony, kasza gryczana, surówka z kiszonej kapusty.
  • Podwieczorek: Jogurt naturalny z nasionami chia i malinami.
  • Kolacja: Sałatka z komosą ryżową tuńczykiem, awokado i mixem sałat.

Dzień 2:

  • Śniadanie: Jajecznica na oliwie z warzywami, kromka chleba pełnoziarnistego.
  • II Śniadanie: Garść orzechów, koktajl truskawkowy (kefir+truskawki).
  • Obiad: Ryba pieczona, brązowy ryż, fasolka szparagowa gotowana na parze.
  • Podwieczorek: Hummus z surowymi warzywami (marchew, papryka, ogórek)
  • Kolacja: Sałatka z kurczakiem, pomidorami i oliwą z oliwek.

Jak jeszcze wesprzeć pracę organizmu w cukrzycy?

W przypadku cukrzycy, a zwłaszcza tej typu II, aby wesprzeć funkcjonowanie organizmu warto zwrócić uwagę na skład mikrobioty jelit. Mikrobiota czyli mikroorganizmy (m.in. bakterie i grzyby) zasiedlające jelito, wpływa nie tylko na pracę układu pokarmowego, ale również na funkcjonowanie całego organizmu, w tym także procesy metaboliczne związane z trawieniem i wchłanianiem cukrów.

W badaniach naukowych zaobserwowano, że niewłaściwa równowaga bakterii jelitowych (pomiędzy prozdrowotnymi, a potencjalnie patogennymi mikroorganizmami) wiąże się z otyłością, stanem zapalnym, insulinoopornością i podwyższonym poziomem cukru we krwi. Dodatkowo coraz więcej badań pokazuje, że mikrobiota jelit odgrywa ważną rolę w samym rozwoju cukrzycy typu 2, a także może wpływać na inne rodzaje cukrzycy – typu I oraz cukrzycę ciążową. W związku z czym warto zadbać o utrzymanie zrównoważonej mikrobioty jelit.

Badania pokazują, że suplementacja probiotykami, zwłaszcza szczepami  z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus, może poprawiać skład mikrobioty, obniżać poziom szkodliwych substancji i wspierać zdrowie. Niektóre kombinacje szczepów probiotycznych wspierają redukcję masy ciała, obniżają poziom cholesterolu i glukozy oraz poprawiają wrażliwość tkanek na insulinę. Dlatego połączenie zdrowego stylu życia, zbilansowanej diety z probiotykami może być skutecznym sposobem we wsparciu organizmu w metabolizmie cukrów, a nawet w zmniejszeniu ryzyka rozwoju cukrzycy.

Jak odpowiednio dobrać probiotyk? Aby dopasować probiotyk do potrzeb organizmu warto wykonać badanie mikrobioty jelit, które sprawdza skład bakterii i grzybów. Na podstawie takiego badania oraz zgłoszonych problemów zdrowotnych możliwe jest dobranie odpowiednio dopasowanej, celowanej probiotykoterapii, której celem jest przywrócenie i utrzymanie równowagi mikrobiologicznej w organizmie.

Podsumowanie

Dieta cukrzycowa odgrywa kluczową rolę w kontroli poziomu cukru we krwi i zapobieganiu powikłaniom. Stosowanie zasad zdrowego żywienia, odpowiedni wybór produktów oraz planowanie posiłków, a także suplementacja probiotykami pozwala na lepsze zarządzanie chorobą i poprawę jakości życia.


Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.


Dodano: 04/06/2025
Autor
mgr Anna Szcześniak
Dietetyk Instytutu Mikroekologii w Poznaniu
Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu na kierunku Dietetyka. Dietetyk Instytutu Mikroekologii w Poznaniu, specjalizuje się w układaniu diet eliminacyjno-rotacyjnych i low FODMAP.

W swojej praktyce wykorzystuje wiedzę z zakresu wpływu mikrobioty jelit na organizm człowieka. Interesuje się także wpływem diety na choroby cywilizacyjne, IBS oraz SIBO. Edukację żywieniową pacjenta traktuje jako kluczowy element opieki dietetycznej.
Mgr Anna Szcześniak
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Dieta
10/02/2023
Choroby, Dieta
Kamienie w pęcherzyku żółciowym – jak powstają i czy są groźne?

Kamienie żółciowe to złogi powstające w pęcherzyku oraz przewodach żółciowych. Prowadzą one do kamicy pęcherzyka żółciowego, jednej z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego w Europie, objawiającej się silnym, napadowym bólem określanym mianem kolki żółciowej. Kamienie które powstają w drogach żółciowych i nie przedostają się do pęcherzyka żółciowego mogą powodować rzadszą postać kamicy żółciowej – kamicę przewodową. Jak postępować w przypadku kamieni w pęcherzyku żółciowym? Czy można ich uniknąć i czy zawsze konieczna jest operacja? 


28/12/2022
Choroby, Dieta
Salmonella – drogi zakażenia, objawy, leczenie

Salmonelle to jedne z najbardziej znanych chorobotwórczych bakterii, głównie za sprawą wywoływanych przez nie dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Zwłaszcza w okresie letnim często słyszymy o zatruciach pokarmowych wywołanych przez te szczepy. W Polsce świadomość społeczna w tym zakresie z roku na rok jest coraz większa.


04/05/2021
Dieta
Probiotyk, prebiotyk i postbiotyk – jakie są różnice?

Skład flory bakteryjnej jelit ma bardzo duże znaczenie dla ogólnego stanu organizmu. Mikrobiota — ekosystem tworzony przez bakterie w przewodzie pokarmowym ma bardzo duże znaczenie dla zdrowia człowieka. M.in. wpływa na wchłanianie witamin i minerałów, usprawnia proces trawienia, wzmacnia układ immunologiczny i polepsza nastrój. Żeby poprawić stan mikrobioty, warto sięgać po probiotyki i prebiotyki w odpowiedniej ilości. Czym różni się probiotyk od prebiotyku? Jakie są najbardziej znane szczepy probiotyczne? Odpowiadamy!


Zapoznaj się z nasza ofertą:
badania ukladu pokarmowego polmed
Kup online!
Pakiet badań
Diagnostyka celiakii
Sprawdź czy cierpisz na nietolerancję glutenu. Wykonaj pakiet badań laboratoryjnych w POLMED!

od 259 zł
diagnostyka wątroby polmed
Kup online!
Pakiet badań
Diagnostyka wątroby
Choroby wątroby dają różne objawy, jednak najczęściej pojawiającym się jest ból wątroby, czyli ból brzucha z prawej strony, pod żebrami. Zbadaj swoją wątrobę w POLMED!

od 99 zł
Nowość! Kup online!
Pakiet badań
Witaminy i minerały
Zbadaj poziom ważnych składników odżywczych w organizmie - umów pakiet badań w kierunku niedoborów witamin i minerałów w POLMED.

od 239 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się