Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Pokrzywka to choroba powszechna, a jednocześnie bardzo dokuczliwa. Może mieć różne przyczyny oraz dotyczyć zarówno osób dorosłych, jak i dzieci. Jest źródłem dużego dyskomfortu i potrafi skutecznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Czym jest pokrzywka i w jaki sposób się objawia? Jakie są przyczyny powstawania pokrzywki? Czy pokrzywka zawsze oznacza alergię? Jak wygląda diagnostyka i leczenie pokrzywki? Wszystkie najważniejsze informacje o tej chorobie zostały zebrane w niniejszym artykule.
Z tego artykułu dowiesz się:
Pokrzywka jest zaliczana do chorób alergicznych skóry. Jest to stosunkowo częste schorzenie, które według światowych statystyk stwierdza się u 1,1% populacji. Częstość występowania kształtuje się jednak na różnym poziomie w zależności od rejonu świata. Zachorowalność w krajach o niskim statusie socjoekonomicznym jest wyższa niż w krajach dobrze rozwiniętych. Jeśli chodzi o Europę, pokrzywka pojawia się znacznie częściej u osób mieszkających w środkowej części kontynentu w porównaniu z Europą Zachodnią.
Pierwszy epizod pokrzywki występuje na ogół w dzieciństwie lub wczesnej dorosłości, a wraz z wiekiem objawy mają tendencję do słabnięcia. Na pokrzywkę częściej od mężczyzn chorują kobiety.
Pokrzywka jest chorobą o złożonym patomechanizmie. Kluczową rolę w rozwoju objawów odgrywają komórki tuczne, zwane inaczej mastocytami. Są to specyficzne komórki tkanki łącznej zawierające liczne ziarnistości z mediatorami reakcji zapalnej. Najważniejszym z nich jest histamina, która ulega uwolnieniu z mastocytów w ciągu około 5 minut od zadziałania bodźca wyzwalającego i wywołuje większość charakterystycznych symptomów pokrzywki. Komórki tuczne mogą być pobudzane przez przeciwciała lub w mechanizmie nieimmunologicznym (np. przez neuropeptydy).
Obraz kliniczny pokrzywki jest zazwyczaj bardzo charakterystyczny. Typowym wykwitem skórnym jest bąbel pokrzywkowy będący zmianą wyniosłą ponad poziom skóry. Przyjmuje barwę białawą lub różową i blednie przy ucisku. Ważną cechą bąbla jest to, że powstaje szybko i ustępuje do 24 godzin, nie pozostawiając przy tym trwałych śladów. Miejsce wystąpienia bąbli jest w dużej mierze zależne od rodzaju pokrzywki i bodźca wyzwalającego. Na przykład w pokrzywce kontaktowej lokalizacja zmian pokrywa się ściśle z miejscem zadziałania czynnika.
Pokrzywce w 50% przypadków towarzyszy obrzęk naczynioruchowy. Jest to ograniczone miejscowo obrzmienie skóry, tkanki podskórnej lub błon śluzowych utrzymujące się przez 24-72 godziny. Może stanowić zagrożenie życia, zwłaszcza jeśli dojdzie do obrzęku tkanek gardła lub krtani.
Pokrzywki najczęściej dzieli się w zależności od czasu trwania oraz czynników wyzwalających. Ostrą pokrzywką określa się występowanie bąbli pokrzywkowych przez okres krótszy niż 6 tygodni. Po tym czasie rozpoznaje się postać przewlekłą.
W zależności od przyczyny można wyróżnić między innymi następujące typy pokrzywek:
Pokrzywka alergiczna ma najczęściej przebieg ostry. U jej podłoża leży reakcja immunologiczna typu natychmiastowego. Po kontakcie ze skórą lub śluzówkami alergeny są błyskawicznie wychwytywane przez przeciwciała klasy IgE. Te cząstki łączą się następnie ze swoimi receptorami na błonach komórek tucznych. Wskutek tego dochodzi do uwolnienia szeregu związków prozapalnych, w tym histaminy. Objawy alergii występują w ciągu kilku minut od zadziałania obcego antygenu.
Do najczęstszych alergenów wywołujących pokrzywkę należą:
Ten typ pokrzywki występuje często. Szacuje się, że w ciągu życia co najmniej jednego epizodu pokrzywki ostrej doświadczy 10-25% osób. Choroba częściej występuje u kobiet. Może pojawić się w każdym wieku, jednak pierwszy epizod najczęściej ma miejsce u dzieci poniżej 5. roku życia. W przypadku szybkiego zidentyfikowania alergenu rokowanie jest bardzo dobre, a postępowanie opiera się na unikaniu ekspozycji i doraźnym leczeniu farmakologicznym.
Pokrzywka idiopatyczna jest schorzeniem o nieznanej etiologii. Oznacza to, że nie da się określić konkretnego czynnika wyzwalającego objawy. Może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Do tej grupy zaliczamy przede wszystkim pokrzywki autoimmunologiczne, do których predysponowane są osoby z innymi chorobami z autoagresji, np. chorobami tarczycy, toczniem, celiakią czy reumatoidalnym zapaleniem stawów.
U części pacjentów z tym typem pokrzywki udaje się zidentyfikować autoprzeciwciała przeciwko specyficznym cząstkom, które mogą być zaangażowane w proces chorobowy (np. immunologlobulinie E, FceR) lub autoprzeciwciała tarczycowe. Wystąpienie objawów może mieć również związek z niektórymi infekcjami lub być wtórne do chorób ogólnoustrojowych.
Pokrzywka cholinergiczna objawia się bąblami na skórze oraz świądem występującymi po intensywnym wysiłku, rozgrzaniu ciała, zjedzeniu pikantnej potrawy lub w sytuacjach stresowych. Zmiany najczęściej występują na tułowiu i zazwyczaj ustępują w ciągu 15-60 minut. Nazwa choroby odnosi się do acetylocholiny — jednego z głównych neuroprzekaźników w obwodowym układzie nerwowym człowieka. Mechanizm powstawania choroby jest złożony. Wiadomo, że pewną rolę odgrywa wzmożone uwalnianie histaminy, podobnie jak w innych typach pokrzywki.
Dużą uwagę zwraca się również na alergię na wydzielinę gruczołów potowych. U niektórych pacjentów z tą chorobą skóry wykryto autoprzeciwciała przeciwko własnemu potowi, które stymulują inne komórki układu odpornościowego, nazywane bazofilami. U innych zidentyfikowano przeciwciała przeciw receptorom acetylocholiny. Warto przy tym zaznaczyć, że to właśnie ona jest wydzielana w zakończeniach nerwowych zaopatrujących większość gruczołów potowych.
Swędzące bąble są bardzo często objawem alergii. Pojawiają się krótko po kontakcie z substancją powodującą nadwrażliwość. Pokrzywka może być spowodowana wniknięciem alergenów zarówno drogą pokarmową, wziewną, jak i poprzez bezpośredni kontakt ze skórą lub błoną śluzową. Miejscowe bezpośrednie działanie czynnika na skórę wywołuje pokrzywkę kontaktową.
Warto zdawać sobie sprawę z ryzyka występowania alergii krzyżowych objawiających się zmianami na skórze po zadziałaniu substancji przypominających alergeny, na które jesteśmy uczuleni. Przykładem jest występowanie bąbli lub obrzęku naczynioruchowego po zjedzeniu jabłka u osób z alergią na pyłki brzozy.
Przyczyną pojawienia się pokrzywki bywa również przyjęcie niektórych leków. Pokrzywka polekowa to jedna z najważniejszych przyczyn pokrzywki ostrej. Objawy mogą być wynikiem działania samej substancji leczniczej, jak również substancji pomocniczych. Mogą wystąpić po przyjęciu każdego preparatu, na przykład po popularnych lekach przeciwzapalnych. Pokrzywka aspirynowa to dolegliwość pojawiająca się po zażyciu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, na przykład kwasu acetylosalicylowego. Jej przyczyną jest zablokowanie enzymu cyklooksygenazy.
Inne substancje odpowiedzialne za powstawanie pokrzywki to popularne leki na nadciśnienie tętnicze z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (inhibitory ACE, np. ramipryl, kaptopryl lub perindopryl), a także niektóre antybiotyki (w tym penicyliny). Postać polekowa może wynikać również z wprowadzenia do organizmu związków o wysokiej osmolarności, takich jak kontrast jodowy podawany przed badaniami obrazowymi, leki opioidowe i mannitol.
Pokrzywkę mogą wywoływać liczne czynniki fizyczne. W grupie pokrzywek fizykalnych wyróżniamy takie choroby jak:
Ta ostatnia jest wywołana przez zadrapanie lub potarcie skóry.
Czynnikiem odpowiedzialnym za powstawanie zmian może być nawet woda. Pokrzywka wodna to rzadka i niezwykle uciążliwa dolegliwość. Około 20-30 minut po kontakcie z wodą na skórze pojawiają się bąble o średnicy 1-3 mm otoczone rumieniem.
Wiele chorób dermatologicznych ulega zaostrzeniu w stanach zwiększonego napięcia nerwowego. Nie inaczej jest w tym przypadku — szacuje się, że związek pokrzywka a stres występuje nawet u połowy pacjentów. Stwierdzono, że tzw. hormony stresu zaburzają regulację procesów zapalnych w skórze, prowadząc do wystąpienia rumienia, obrzęku i świądu.
Niekiedy pokrzywka ma charakter wtórny do innych chorób toczących się w organizmie. Mogą być to zakażenia bakteryjne (Helicobacter pylori), wirusowe (WZW), infestacje pasożytnicze, choroby autoimmunologiczne oraz przewlekłe utajone zapalenia.
Objawy choroby są zazwyczaj na tyle charakterystyczne, że rozpoznanie nie pozostawia wątpliwości. Cechy wskazujące na występowanie pokrzywki to:
W razie wystąpienia objawów pokrzywki podstawowym postępowaniem jest przyjęcie leku przeciwhistaminowego II generacji. Część z nich jest dostępna bez recepty. Jeśli nie dysponujemy takim preparatem, można spróbować domowych sposobów.
Niekiedy oprócz zmian skórnych pojawiają się bardziej niepokojące symptomy, takie jak:
Wymienione objawy mogą wskazywać na rozwój zagrażającej życiu reakcji anafilaktycznej i wymagają pilnej pomocy medycznej. Osoby, u których zdiagnozowano alergiczną chorobę skóry o ciężkim przebiegu, często są wyposażone w ampułkostrzykawki z adrenaliną, którą podaje się w przednio-boczną część uda.
W schemacie leczenia pierwsze miejsce zajmują leki przeciwhistaminowe II generacji. Ich działanie polega na blokowaniu receptorów H1, które występują między innymi na powierzchni ścian naczyń i odpowiadają za wzrost ich przepuszczalności oraz wzmożone wydzielanie śluzu. Do tej grupy leków zaliczamy: loratadynę, desloratadynę, cetyryzynę, feksofenadynę, bilastynę i rupatadynę. W zależności od tego, jak często występuje pokrzywka, leki stosuje się codziennie w celu uzyskania dobrej kontroli objawów lub doraźnie.
Przeciwświądowo można stosować również leki starszej generacji, takie jak hydroksyzyna. W przypadku nieskuteczności leczenia I rzutu lekarz może zmodyfikować leczenie poprzez zwiększenie dawki, a następnie włączenie innych leków. W stanach zaostrzenia praktykuje się również terapię glikokortykosteroidami doustnymi lub dożylnymi.
Bez wątpienia do wizyty u lekarza powinny skłonić nas nawracające epizody pokrzywki. Zgodnie z wytycznymi w takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich badań i poszukiwanie przyczyny choroby. Warto skorzystać z konsultacji również wtedy, gdy objawy stają się dla nas szczególnie uciążliwe, na przykład występuje bardzo intensywny świąd lub ból.
Podczas wizyty alergolog będzie w stanie ocenić zmiany oraz wdrożyć leczenie, które złagodzi dolegliwości. Pokrzywka na skórze u małego dziecka może być pierwszą oznaką rozwijającej się atopii, dlatego wizyta wydaje się zasadna również w tym przypadku. Do lekarza powinien udać się również każdy, kto przeszedł ciężką reakcję alergiczną lub wstrząs anafilaktyczny.
Diagnostyka pokrzywek to złożony proces, który często okazuje się sporym wyzwaniem ze względu na mnogość potencjalnych czynników wywołujących objawy. Co do zasady w pokrzywce ostrej nie zaleca się rutynowego postępowania diagnostycznego. W tym przypadku podstawą jest dokładny wywiad lekarski uwzględniający charakter, ciężkość i okoliczności wystąpienia objawów, ekspozycję na alergeny, zmiany w diecie, choroby przewlekłe i stosowane leki.
Gdy objawy utrzymują się dłużej niż 6 tygodni, wytyczne nakazują przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. W zależności od podejrzewanej etiologii lekarz może zlecić następujące badania:
W procesie diagnostycznym niekiedy stosuje się kilkudniowe diety eliminacyjne oraz odstawia się leki znane ze swojego potencjału do wywoływania zmian skórnych (NLPZ, inhibitory ACE).
Kiedy nie dysponujemy lekami przeciwhistaminowymi, w domowych warunkach można zastosować zimne okłady. Powinny spowodować złagodzenie świądu i zmniejszenie obrzęku. Łagodząco na skórę działa również ekstrakt z aloesu, który jest obecny w popularnych żelach i balsamach do ciała. Innym sposobem na zmniejszenie pokrzywki na ciele może być kąpiel z dodatkiem płatków owsianych lub sody oczyszczonej.
W przypadku wystąpienia pokrzywki należy ograniczyć kontakt z jakimikolwiek substancjami mogącymi podrażniać lub uczulać skórę, takimi jak detergenty i kosmetyki zapachowe.
Typową cechą bąbla pokrzywkowego jest jego zanikanie w ciągu 24 godzin od pojawienia się. W przebiegu pokrzywki może dochodzić do wysiewu nowych zmian w innych miejscach, zwłaszcza jeśli osoba nadal jest narażona na działanie znanego czynnika wyzwalającego, na przykład alergenu. Większość przypadków pokrzywki to pokrzywka ostra, w której okres wysiewu zmian skórnych trwa do 6 tygodni, przy czym zazwyczaj ogranicza się do kilku lub kilkunastu dni. Z kolei rzadsza postać przewlekła może utrzymywać się nawet przez kilka lat.
U dzieci pokrzywka najczęściej ma charakter ostry i jest wywołana przez pokarmy (zwłaszcza mleko, jaja i orzechy) lub infekcje wirusowe. W większości przypadków ustępuje szybko — w ciągu kilku-kilkunastu godzin lub kilku dni.Jeśli sytuacja się powtarza, warto skorzystać z pomocy pediatry.
Postać przewlekła choroby przysparza szczególnych trudności zarówno pacjentom, jak i lekarzom. Nierzadko nie udaje się znaleźć konkretnej przyczyny, a objawy występują w sposób nawrotowy przez wiele tygodni lub miesięcy. Postępowanie obejmuje szczegółowe badania, a w dalszej kolejności leczenie farmakologiczne, unikanie czynników wyzwalających oraz leczenie choroby podstawowej, o ile taka zostanie wykryta.
W przypadku pokrzywki przewlekłej objawy utrzymują się u pacjenta przez co najmniej 6 tygodni. Oznacza to, że na powierzchni skóry okresowo dochodzi do wysiewu świeżych zmian. Najczęściej pomiędzy okresami zaostrzenia występują remisje. Stała poprawa w większości przypadków następuje po 1-5 latach trwania choroby, choć u 10-20% pacjentów objawy pojawiają się przez 5-10 lat lub dłużej.
Przewlekła pokrzywka stanowi duże wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne, ponieważ u jej podłoża potencjalnie może leżeć bardzo wiele przyczyn. Dodatkowo mechanizmy wyzwalania objawów u pacjentów mogą być różne. Zasadniczo wśród pokrzywek przewlekłych możemy wyróżnić pokrzywki indukowane oraz spontaniczne.
W przypadku pokrzywek indukowanych epizody wysiewu bąbli są spowodowane powtarzającą się ekspozycją na konkretny bodziec (np. zadrapanie, zimno, ciepło, ucisk, ekspozycja słoneczna, woda).
Z kolei dla pokrzywek spontanicznych (idiopatycznych) nie można określić konkretnego czynnika spustowego powodującego nawrót objawów.
Pokrzywka ma charakter niezaraźliwy, a więc nie może być przenoszona z osoby na osobę. Wynika to bezpośrednio z mechanizmu jej wyzwalania. Do powstania bąbli pokrzywkowych konieczna jest aktywacja komórek tucznych w organizmie osoby chorej, co może być wywołane poprzez alergię (pokarmową, wziewną, kontaktową lub infekcyjną), przyjmowanie niektórych leków, czynniki fizyczne, czy nawet stres.
Stan zwiększonego napięcia nerwowego może zaostrzać objawy pokrzywki. Stwierdzono, że hormony stresu zaburzają regulację procesów zapalnych w skórze, prowadząc do wystąpienia rumienia, obrzęku i świądu.
Pokrzywkę uważa się za dokuczliwą, raczej niegroźną chorobę, aczkolwiek w niektórych przypadkach może mieć niebezpieczny przebieg. Przede wszystkim należy mieć tu na uwadze ryzyko wystąpienia reakcji anafilaktycznej. Swędzące bąble niekiedy zapowiadają zagrażający życiu wstrząs i mogą pojawić się na skórze przed takimi objawami ogólnymi jak duszność, silne osłabienie, kaszel i nagły spadek ciśnienia. Z tego powodu należy uważnie obserwować osobę, u której pojawiły się zmiany na skórze.
Czasami pokrzywka stanowi objaw poważniejszej choroby rozwijającej się w organizmie. Przykłady obejmują choroby hematologiczne, reumatologiczne i zakaźne.
Kluczowym zaleceniem dla osób z pokrzywką jest unikanie znanych czynników nasilających objawy, w szczególności alergenów lub bodźców fizykalnych. Pomimo intensywnego świądu skóry nie należy drapać, ponieważ może to pogorszyć przebieg epizodu i wydłużyć czas jego trwania. Powinno się również chronić skórę przed podrażnieniami wywołanymi przez zbyt obcisłą odzież, kosmetyki czy detergenty. Niewskazane jest też spożywanie alkoholu.
Osoby z pokrzywką powinny zwracać szczególną uwagę na zawartość histaminy w diecie. Produkty bogate w histaminę mogą nasilać objawy choroby. Należą do nich między innymi ryby i owoce morza, pomidory, szpinak, bakłażan, kapusta kiszona oraz sery i wędliny długo dojrzewające. Jeśli u podłoża zmian leżą alergie pokarmowe, należy restrykcyjnie przestrzegać diety.
Przykłady produktów o niskiej zawartości histaminy bezpiecznych niektórych osób z pokrzywką to:
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Białe zmiany na paznokciach to często występująca dolegliwość, która z jednej strony może okazać się tylko niegroźnym problemem estetycznym, a z drugiej – poważnym schorzeniem. Leukonychia może wskazywać na choroby wewnętrzne, zatrucie metalami ciężkimi lub też obniżony poziom składników mineralnych i witamin. Czy kiedykolwiek zauważyłeś białe plamki na swoich paznokciach? Zastanawiałeś się, co mogą oznaczać i jakie problemy zdrowotne mogą sygnalizować?
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
