Demencja starcza – jak rozpoznać wczesne objawy i czy można jej zapobiec?

Demencja starcza nazywana również otępieniem to schorzenie, które objawia się upośledzeniem funkcji intelektualnych. Pacjent w zależności od stopnia nasilenia choroby ma między innymi zauważalne problemy z pamięcią, zaburzenia zachowania i trudności z mówieniem. Jakie są pierwsze symptomy demencji? Czy można zrobić coś, żeby zapobiec zachorowaniu albo rozwojowi otępienia starczego?

Demencja starcza to choroba mózgu, która powoduje długoterminowe, postępujące obniżenie zdolności intelektualnych. Szacuje się, że na otępienie choruje około 50 milionów ludzi na całym świecie, w tym około pół miliona Polaków. Najczęściej schorzenie występuje u osób po 60. roku życia i starszych, zwłaszcza powyżej 85. roku życia – w tej grupie otępienie wykrywane jest u 25% ludzi. U osób młodych i w średnim wieku diagnozowane jest rzadko, dlatego chorobę nazywa się demencją starczą.

Przyczyny demencji starczej

Otępienie spowodowane jest powstawaniem zmian w tkance mózgowej. Są to zarówno zmiany o charakterze degeneracyjnym, jak i zanikowym oraz zwyrodnieniowym. Demencja może być spowodowana lub związana z innymi chorobami neurodegeneracyjnymi, np. chorobą Alzheimera – w przebiegu tego schorzenia dochodzi do niszczenia komórek mózgu w wyniku odkładania się w nich nieprawidłowych białek, chorobą Parkinsona, chorobą Picka, otępieniem z ciałami Lewy’ego albo pląsawicą Huntingtona. Oprócz tego objawy demencji mogą wywołać udary mózgu zwłaszcza, gdy wystąpiło ich kilka i każdy obejmował znaczny obszar tkanki mózgowej – wówczas mówi się o otępieniu naczyniopochodnym – oraz guzy mózgu uciskające na obszary odpowiadające za pamięć i koncentrację.

Pierwsze objawy demencji

Jakie są pierwsze objawy demencji? Zazwyczaj niecharakterystyczne, dlatego chorobę trudno jest zdiagnozować w początkowej fazie. Najpierw obserwuje się zaburzenia pamięci świeżej (krótkotrwałej) – pacjent kilka razy pyta o to samo, mimo że uzyskał już odpowiedź, problemy z zapominaniem np. o umówionych spotkaniach lub wizytach u lekarzy, gubienie albo chowanie rzeczy, zapominanie pojedynczych słów lub zwrotów, apatię, utrudnione zapamiętywanie nowych informacji, unikanie spotkań z ludźmi oraz utratę dotychczasowych zainteresowań.

Symptomy choroby pojawiające się po pewnym czasie

Gdy choroba jest nieleczona i stale się rozwija, do wyżej opisanych symptomów z czasem dołączają  niepokój – np. pacjent zaczyna nerwowo reagować na głośne dźwięki, gwałtowność zachowań – nigdy nie wiadomo, co chory zrobi, jak się zachowa i czy będzie spokojny, problemy z koordynacją ruchową i zaburzenia równowagi prowadzące do całkowitego braku kontroli nad ciałem, przykurcze mięśni oraz urojenia. Jednocześnie pogłębiają się problemy z wypowiadaniem zdań, dobieraniem słów, liczeniem, pisaniem i pamięcią. Chory często nie jest w stanie powiedzieć, co robił poprzedniego dnia, zapomina imiona swoich bliskich a później w ogóle ich nie rozpoznaje.
W zaawansowanym stadium choroby pacjent wymaga stałej opieki.

Czy da się zapobiec otępieniu?

Czy da się uniknąć choroby? Tak naprawdę nie ma jednej linii działań profilaktycznych, które mogą skutecznie zapobiec zachorowaniu na demencję. Udowodniono, że skuteczne jest stałe leczenie chorób przewlekłych takich jak miażdżyca, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze, rzucenie palenia, utrzymywanie aktywności fizycznej oraz intelektualnej, np. rozwiązywanie krzyżówek, nauka nowego języka, czytanie książek itp., zaangażowanie socjalne, a także odpowiednia ilość snu.

W przypadku pojawienia się pierwszych objawów – najczęściej zauważają je osoby z otoczenia pacjenta, a nie sam pacjent – powinno się zgłosić do lekarza. Dzięki zastosowaniu odpowiedniego leczenia, w tym przyjmowania preparatów poprawiających sprawność intelektualną i w razie potrzeby uspokajających lub przeciwdepresyjnych, można znacząco spowolnić postęp choroby, poprawiając tym samym jakość życia chorego. Należy jednak podkreślić, że w zasadzie nie ma szans na odzyskanie sprawności sprzed demencji ani na jej wyleczenie.