Zespół Aspergera – przyczyny, objawy, terapia; Asperger a autyzm

Powrót

W ostatnich latach coraz częściej słyszymy o zespole Aspergera. Choć syndrom ten powszechnie kojarzony jest głównie z dziećmi, może być diagnozowany także w wieku dorosłym, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Czy zespół Aspergera i autyzm to jest to samo? Jakie są przyczyny zespołu Aspergera i jego objawy? Jak wygląda diagnoza zespołu Aspergera i na czym polega jego terapia? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule.

Nazwa tego syndromu pochodzi od nazwiska austriackiego lekarza Hansa Aspergera, który w latach 40. ubiegłego wieku badał dzieci z różnymi trudnościami przystosowawczymi, społecznymi i emocjonalnymi. Psychiatra ten wyróżnił i opisał występowanie u niektórych dzieci specyficznych cech, takich jak:

Od tamtej pory kryteria diagnozowania zespołu Aspergera zmieniały się wielokrotnie i są stale modyfikowane. W ostatnich latach coraz więcej osób i organizacji zajmujących się tematyką autyzmu i zespołu Aspergera podkreśla potrzebę zastępowania terminu „zaburzenie” koncepcją neuroróżnorodności, która promuje akceptację różnorodności w funkcjonowaniu mózgu. W tym kontekście wyróżnia się osoby neurotypowe (typowe pod względem neurologicznym) i nieneurotypowe (inne niż neurotypowe, przejawiające więcej cech i objawów ze spektrum autyzmu i innych trudności neurorozwojowych). Takie podejście może przyczyniać się do lepszego zrozumienia i integracji różnych doświadczeń neurologicznych.

Cechy osoby z zespołem Aspergera

Do charakterystycznych cech osób z zespołem Aspergera zazwyczaj zalicza się trudności w kontaktach społecznych, takie jak:

  • niechęć do pracy w grupie,
  • trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu dialogu,
  • nieadekwatność w różnych sytuacjach,
  • niezrozumienie intencji działań innych ludzi,
  • kłopoty z rozpoznawaniem i nazwaniem emocji.

Osoby z tym zaburzeniem mogą również mieć specyficzne, bardzo szczegółowe zainteresowania, które czasami przybierają postać fiksacji. Niektóre osoby przejawiają trudności w rozumieniu metafor i dowcipów, innym trudno jest utrzymać kontakt wzrokowy, a jeszcze inne mogą używać przesadnie pedantycznego języka. Charakterystyczna dla osób z zespołem Aspergera jest także duża niechęć do zmian i zbyt wysoka lub zbyt niska wrażliwość na bodźce sensoryczne, głównie dotykowe, a czasami także wzrokowe i słuchowe.

Przyczyny powstawania zespołu Aspergera

W badaniach naukowych wymienia się wiele możliwych przyczyn wystąpienia zespołu Aspergera wśród dzieci i dorosłych, jednak do dziś nie udało się ustalić jednoznacznie, co odpowiada za jego powstawanie. 

Przyczyny powstawania zespołu Aspergera można podzielić m.in. na biologiczne i psychospołeczne.

Przyczyny biologiczne

Wśród biologicznych przyczyn powstawania zespołu Aspergera najczęściej wymienia się:

  • czynniki genetyczne — tzw. rodzinne występowanie autyzmu, możliwe powiązanie z zespołem kruchego chromosomu X, ponadto uważa się, że od 60 do aż 200 różnych genów może mieć związek z rozwojem zespołu Aspergera i innych zaburzeń z tego spektrum;
  • czynniki związane z ciążą i okołoporodowe — wiek matki, choroby i komplikacje w trakcie ciąży, kolejność urodzeń, wylewy dokomorowe, niedotlenienia, wcześniactwo;
  • czynniki związane ze środowiskiem — zanieczyszczenia powietrza, spożywanie dużej ilości żywności wysokoprzetworzonej, narażenie na promieniowanie elektromagnetyczne etc.;
  • alergie, nietolerancje pokarmowe, osłabioną odporność organizmu.

Przyczyny psychospołeczne

W początkach badań nad autyzmem i zespołem Aspergera przeważały teorie o psychologicznym podłożu. Uważano, że dziecko nabywa cech autystycznych poprzez doświadczenia traumatyczne — trudny kontakt z zimną, odrzucającą matką w pierwszych miesiącach życia. Sam twórca tej teorii, Leo Kanner, badacz autyzmu dziecięcego, wycofał się w późniejszych latach ze swoich odkryć. Dziś uznaje się tę koncepcję za bezzasadną i niepopartą badaniami.

Jedna z wielu teorii powstawania tego zaburzenia zakłada występowanie u dzieci z zespołem Aspergera pierwotnego deficytu psychologicznego w tzw. teorii umysłu, czyli umiejętności do przyjmowania innej niż własna perspektywy i rozumienia intencji i zachowań innych ludzi.

Objawy charakterystyczne dla zespołu Aspergera

Zespół Aspergera charakteryzuje się różnorodnymi objawami, które mogą być inne w zależności od wieku pacjenta, wpływając na codzienne funkcjonowanie na poszczególnych etapach życia. Poniżej przedstawiono główne symptomy zespołu Aspergera dla dzieci, nastolatków oraz dorosłych.

Zespół Aspergera – objawy u dzieci

Mianem zespołu Aspergera u dzieci określa się najczęściej łagodniejsze formy autyzmu, charakteryzujące się nieprawidłowym funkcjonowaniem w trzech sferach życia: interakcjach społecznych, komunikacji oraz ograniczonym, powtarzalnym repertuarze zachowań. Przyjmuje się, że pierwsze objawy powinny wystąpić przed 3. rokiem życia.

Występują widoczne nieprawidłowości w zakresie wzajemnych interakcji społecznych. Dzieci z zespołem Aspergera mogą prezentować się jako dosyć niezdarne ze względu na słabą koordynację ruchową. Uzyskują nieadekwatne do poziomu rozwoju intelektualnego wyniki w nauce. Często przejawiają specyficzne, wąskie zainteresowania i wysokie zdolności do systematyzowania i analizowania. Mogą angażować się w tematy związane z matematycznym myśleniem, informatyką i zjawiskami fizycznymi.

Dzieci z zespołem Aspergera nie lubią zmian — mogą nalegać na wybieranie codziennie tej samej trasy lub jedzenie stale tych samych posiłków. Widoczne są u nich także trudności z przejściem z jednej czynności do drugiej, co świadczy o słabo wykształconej elastyczności emocjonalnej. Przejawiają także nieadekwatne reakcje na bodźce, mogą na przykład być niewrażliwe lub nadwrażliwe na ból, ciepło i zimno, światło i dźwięki z otoczenia. Charakterystycznym, choć niewystępującym u wszystkich dzieci z tym syndromem objawem, są echolalia, czyli powtarzanie zasłyszanych słów lub zdań.

Według klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD-10 zespół Aspergera diagnozowany jest znacznie częściej u chłopców niż u dziewcząt — stosunek chłopców do dziewcząt jak 8 do 1. Wielu badaczy sugeruje jednak, że liczba ta może być nieprawidłowa ze względu na różnice kulturowe w wychowaniu i większą skłonność dziewczynek do przystosowywania się do otoczenia i ich wyższą determinację do nauki kontaktów społecznych.

Objawy zespołu Aspergera u nastolatków

Wiek dojrzewania to trudny i burzliwy okres dla każdego człowieka, ale wydaje się, że ze względu na specyficzne trudności w kontaktach międzyludzkich nastoletnie osoby z zespołem Aspergera mogą przeżywać go dotkliwiej niż inni. Nastolatki te dojrzewają emocjonalnie później niż większość ich rówieśników, w związku z czym lubią angażować się w przyjaźnie z osobami znacznie młodszymi lub starszymi od siebie. Często przejawiają trudności w bezpośrednim komunikowaniu swoich uczuć i myśli. Przeżywają poczucie wyobcowania i izolacji społecznej. Może to być szczególnie bolesne w wieku nastoletnim, gdy zaczyna się stopniowe wyodrębnianie się jednostki od rodziny, a grupa rówieśnicza stanowi istotny punkt odniesienia w procesie rozpoznawania i kreowania własnej tożsamości.

Nastolatki ze spektrum autyzmu mogą doświadczać niezrozumienia w związku z nietypowymi zachowaniami, np. nieadekwatnymi wypowiedziami, nadmierną gestykulacją, zbyt głośnymi reakcjami lub ich brakiem.

Ze względu na trudności w kontaktach społecznych i poczucie przymusu ukrywania objawów własnej nieneurotypowości u wielu osób z zespołem Aspergera może pojawić się depresja, zaburzenia lękowe, problemy ze snem, problemy z koncentracją uwagi i zaburzenia odżywiania

Bardzo ważną rolę w poprawie jakości życia nastolatków z zespołem Aspergera odgrywa świadome, akceptujące otoczenie — życzliwi rówieśnicy i odpowiednio wykształceni, przygotowani do pracy z neuroatypowymi i zachęcający do integracji wewnątrzgrupowej nauczyciele.

Zespół Aspergera – objawy u dorosłych

W ostatnich latach coraz częściej diagnozuje się zespół Aspergera u dorosłych. Często trudności osób, które w dorosłości sięgają po diagnozę, były zaniedbane w dzieciństwie ze względu na brak niektórych cech charakterystycznych dla rozpoznania spektrum autyzmu (np. brak opóźnień językowych) lub zostały pomylone z innymi nieprawidłowościami rozwojowymi.

Niektórzy rodzice dzieci z zespołem Aspergera poszukują diagnozy dla samych siebie, zauważając, że mierzą się z podobnymi trudnościami społecznymi, a ich własny rozwój przebiegał w zbliżony sposób. Objawy zespołu Aspergera u osób dorosłych nie różnią się szczególnie od tych możliwych do zaobserwowania u dzieci i nastolatków, z tym wyjątkiem, że zazwyczaj są łagodniejsze — dorośli z biegiem lat uczą się dopasowywać do środowiska i skuteczniej ukrywają swoje trudności. W dalszym ciągu mogą jednak czuć się niekomfortowo w bliższych relacjach społecznych, unikać intensywnego kontaktu, mieć specyficzne, nadmiernie absorbujące zainteresowania oraz przejawiać zamiłowanie do powtarzania tych samych czynności i rytuałów.

Diagnoza zespołu Aspergera

Przyjmuje się, że rozpoznanie zespołu Aspergera może dotyczyć od 1% do 4% populacji. W ostatnich latach częstotliwość tej diagnozy zdecydowanie wzrasta, jednak przyczyny tej sytuacji nie są jeszcze do końca jasne.

Diagnoza zespołu Aspergera może przebiegać w różny sposób. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej po wstępnym wywiadzie z rodzicami może skierować rodzinę do psychiatry, rzadziej do neurologa. Czasami konieczne jest dodatkowe badanie laryngologiczne celem wykluczenia zaburzeń słyszenia, które mogą być skorelowane z opóźnieniem lub brakiem rozwoju mowy u dziecka.

Autyzm i jego odmiany mogą być badane także przez psychologów i pedagogów w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Ostatecznie zdiagnozować może tylko lekarz psychiatra, jednak w orzekaniu często biorą udział zespoły składające się z lekarzy, psychologów, pedagogów specjalnych i logopedów.

Diagnoza opiera się na obserwacji dziecka, wywiadzie z rodzicami, czasami wymaga rozmowy z innymi członkami rodziny bądź nauczycielami. Do jej przeprowadzenia stosuje się specjalistyczne skale obserwacyjne i testy psychologiczne.

Zespół Aspergera – metody terapeutyczne

Istnieje wiele metod terapeutycznych stosowanych w zespole Aspergera. Właściwie dobrana terapia znacznie ułatwia funkcjonowanie osobom dotkniętym tym syndromem. Kluczowe jest indywidualne dobranie metody przez specjalistę dla konkretnego pacjenta oraz weryfikowanie skuteczności jej oddziaływania na każdym etapie leczenia.

Arteterapia

Arteterapia jest popularną metodą stosowaną w celu pomocy dzieciom z różnymi niepełnosprawnościami. Obejmuje między innymi:

  • sztuki plastyczne,
  • muzykoterapię,
  • biblioterapię,
  • techniki rzeźbiarskie,
  • graficzne,
  • zajęcia teatralne,
  • filmoterapię,
  • choreoterapię.

Poprzez wykonywanie rozmaitych czynności artystycznych wspomaga rozwój motoryki i wyobraźni, ułatwia dzielenie się przeżyciami wewnętrznymi, a także znakomicie relaksuje w stanach podwyższonego napięcia emocjonalnego. Oprócz efektu w postaci, na przykład, namalowanego obrazka, ważny jest sam proces twórczy i radość z uczestniczenia w nim.

EEG – Biofeedback

Biofeedback to metoda treningowa, która polega na monitorowaniu zmian fizjologicznych w organizmie człowieka i udzielaniu mu informacji zwrotnej na temat tych zmian. Do jej zastosowania wymagane są specjalistyczne urządzenia. Przyjmuje się, że aby metoda ta była skuteczna, należy powtarzać zabiegi minimum raz w tygodniu.

Systematycznie stosowany biofeedback pomaga osobom z zespołem Aspergera między innymi w zmniejszeniu wrażliwości sensorycznej, usprawnieniu motoryki, zwiększeniu tolerancji na zmiany w otoczeniu, a także usprawnia procesy zapamiętywania i uczenia się, koordynację wzrokowo-ruchową i ułatwia osiągnięcie stanu zrelaksowania i dobrego samopoczucia.

Holding

Inną metodą terapii jest holding (ang. trzymanie, przytulenie), która ma na celu odbudowanie bądź wytworzenie emocjonalnej i fizycznej bliskości z matką. Polega na wymuszaniu fizycznego kontaktu z dzieckiem, często nawet pomimo jego oporów i protestów. Trening ten ma na celu nauczyć dziecko, że kontakt z drugim człowiekiem jest czymś dobrym i nie warto od niego uciekać. Metoda ta jest dziś uważana za kontrowersyjną ze względu na swoje przemocowe konotacje.

Metoda opcji

Metoda opcji, znana również jako metoda Son-Rise, opiera się na bezwarunkowej akceptacji dzieci z autyzmem lub zespołem Aspergera. Głównym założeniem jest długotrwałe przebywanie rodzica (lub wolontariusza) z dzieckiem i wspólna zabawa, przy wykorzystaniu zasady „3E”: energia, ekscytacja, entuzjazm. Metoda ta uwzględnia i reaguje na potrzeby dziecka, uznając jego trudności za możliwe do przezwyciężenia dzięki empatycznej i zaangażowanej relacji. Istotne jest także miejsce, w którym odbywają się sesje zabawy, powinno być wolne od nadmiernej ilości elementów rozpraszających.

Metoda więzi

Metoda więzi uznaje znaczenie relacji z opiekunami osób w spektrum autyzmu. Chociaż wydaje się podobna do holdingu, to w przeciwieństwie do niego odrzuca stosowanie przymusu w kontakcie z dzieckiem. Zamiast tego sugeruje odpowiadanie na potrzeby dziecka, wspólne spędzanie czasu, przebywanie razem na łonie natury oraz skoncentrowanie się na więzi emocjonalnej między dzieckiem a jego rodzicami. Ważne jest dostosowywanie intensywności kontaktu do aktualnych możliwości dziecka oraz uważna obserwacja jego potrzeb w danym momencie.

Muzykoterapia

Muzykoterapia to skuteczna metoda wykorzystywana w leczeniu wielu trudności emocjonalnych i psychologicznych. Muzyka i różnorodne dźwięki mają udowodnione działanie uspokajające oraz wspomagają procesy regeneracji psychicznej.

W przypadku trudności neurorozwojowych szczególnie istotny jest ich wpływ na eliminowanie opóźnień w rozwoju mowy i sfery słuchowej. Ponadto, zabawy ruchowe i taniec pomagają dzieciom i dorosłym uwolnić napięcie emocjonalne, ułatwiają nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi, zachęcają do spontanicznego ruchu, wspierają naukę orientacji w przestrzeni oraz umożliwiają bardziej świadome odczuwanie własnego ciała.

Program Teacch

Program TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Communication-Handicapped Children) to kompleksowe podejście do terapii i edukacji dzieci z autyzmem oraz trudnościami w komunikacji. Koncentruje się na dostosowaniu środowiska edukacyjnego do indywidualnych potrzeb dziecka. Kluczowe jest tworzenie strukturalnych ram, które dają poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności oraz wykorzystanie wizualnych pomocy dydaktycznych.

TEACCH kładzie duży nacisk na współpracę z rodzicami i opiekunami, ponieważ ich wsparcie jest kluczowe dla sukcesu terapii. Regularne sesje terapeutyczne, wizualne harmonogramy i indywidualne podejście pomagają w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych, społecznych i samodzielności dziecka.

Terapia behawioralna

Terapia behawioralna w zespole Aspergera koncentruje się na zmniejszaniu ilości i częstotliwości niepożądanych zachowań i rozwijaniu kompetencji społecznych. Jej celem jest nauka konkretnych umiejętności, takich jak rozpoznawanie i interpretacja wyrażeń twarzy oraz gestów. Metoda ta korzysta z technik modelowania określonych zachowań w celu usprawnienia funkcjonowania w sytuacjach społecznych. Terapia ma na celu wzmacnianie zachowań pożądanych, osiągane przez systematyczne nagradzanie i eliminowanie zachowań niepożądanych.

Trening umiejętności społecznych

Treningi umiejętności społecznych (TUS) to popularna i skuteczna metoda nauki funkcjonowania w kontaktach z innymi oraz zdobywania i utrwalania wiedzy i doświadczenia w komunikacji. Najczęściej stosuje się ją w małych grupach. Polega na przywoływaniu różnych scenek z życia codziennego, modelowaniu (przedstawianiu) ich przez terapeutów, a następnie odtwarzaniu ich przez uczestników zajęć. Każde zajęcia są dostosowane do możliwości i potrzeb grupy i mogą dotyczyć różnych umiejętności i sytuacji społecznych.

Zespół Aspergera a autyzm

Według najnowszych klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-5 i ICD-10 zespół Aspergera zaliczany jest do grupy zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Kategorie te różnią się między sobą przede wszystkim poziomem funkcjonowania i rodzajem objawów. Wspólne dla autyzmu i zespołu Aspergera są trudności w interakcjach społecznych i ograniczony, powtarzający się repertuar zainteresowań i zachowań. Z kolei tym, co wyróżnia osoby z zespołem Aspergera, jest brak lub nieznaczne opóźnienie rozwoju mowy i funkcji poznawczych.

Dla ułatwienia można przyjąć, że zespół Aspergera obecnie uznaje się za łagodniejszą postać autyzmu. Należy jednak pamiętać, że zarówno w przypadku jednego, jak i drugiego zaburzenia, doświadczenia osób dotkniętych nimi mogą znacznie się różnić pod względem głębokości i nasilenia objawów.

Szczepienia a zespół Aspergera

Dotychczasowe badania naukowe wykazują, że nie można jednoznaczne stwierdzić związku między szczepieniami a rozwojem autyzmu czy zespołu Aspergera. Teorie sugerujące taką korelację, w tym kontrowersyjny artykuł z 1998 roku, zostały wielokrotnie obalone.

Liczne badania przeprowadzone na dużych grupach dzieci nie wykazały żadnego związku między szczepionkami a tymi zaburzeniami. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i CDC (Centers for Disease Control and Prevention) od lat zdecydowanie twierdzą, że szczepienia są bezpieczne i skuteczne, a ich korzyści przeważają nad potencjalnymi ryzykami.

Jak pomóc osobie z zespołem Aspergera?

Pomoc osobom z diagnozą zespołu Aspergera wymaga zrozumienia ich indywidualnych potrzeb i możliwości. Ważne jest, aby mieć na uwadze, że osoby te są wartościowymi członkami społeczeństwa, które mają unikalne talenty i zdolności. Kluczowe jest uzyskanie rzetelnej diagnozy oraz dostosowanie terapii i wsparcia do specyficznych cech każdej osoby z tym syndromem.

Metody terapeutyczne powinny być indywidualnie dostosowane, aby wspierać rozwój komunikacji społecznej, umiejętności adaptacyjnych i radzenia sobie z emocjami. Podstawą jest otwarte i życzliwe podejście, bez interpretowania zachowań osób z syndromem Aspergera jako złośliwych czy niegrzecznych. Wspieranie ich w budowaniu zdrowych relacji społecznych oraz akceptacja ich różnorodności są kluczowe dla ich pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym.

Zespół Aspergera – podsumowanie

Zespół Aspergera to zaburzenie rozwoju należące do spektrum autyzmu. Objawia się przede wszystkim trudnościami w komunikacji społecznej (trudnościami w rozumieniu subtelnych niuansów społecznych oraz w budowaniu relacji z innymi ludźmi) oraz ograniczonymi, powtarzającymi się wzorcami zachowań. Osoby z tym zespołem często wykazują nieadekwatną wrażliwość na bodźce. Mogą mieć szczegółowe, głębokie zainteresowania w konkretnych dziedzinach.

Diagnoza opiera się na obserwacji zachowań oraz rozmowach z pacjentem i/lub jego rodziną. Badania i świadomość na temat przyczyn, objawów i terapii spektrum autyzmu stale się rozwijają.

Osoby z zespołem Aspergera potrzebują naszego głębokiego zrozumienia i pełnej akceptacji ich unikalnych cech oraz wyzwań, z jakimi się zmagają. Dzięki indywidualnie dostosowanym metodom terapii mogą rozwijać swoje umiejętności społeczne i adaptacyjne, co pozwala im żyć jak najbardziej samodzielnie i pełnią życia, co może być źródłem nadziei na ich przyszłość.

Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED


Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.


Dodano: 08/07/2024
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Zdrowie psychiczne
09/08/2022
Zdrowie psychiczne
Demencja starcza – jak rozpoznać wczesne objawy otępienia i czy można mu zapobiec?

Demencja starcza nazywana również otępieniem to schorzenie, które objawia się upośledzeniem funkcji intelektualnych. Pacjent w zależności od stopnia nasilenia choroby ma między innymi zauważalne problemy z pamięcią, zaburzenia zachowania i trudności z mówieniem. Jakie są pierwsze symptomy demencji? Czy można zrobić coś, żeby zapobiec zachorowaniu albo rozwojowi otępienia starczego?


19/04/2024
Choroby, Zdrowie psychiczne
ADHD u dorosłych: jak rozpoznać objawy i jak sobie z nimi radzić?

Masz wątpliwości dotyczące ADHD i zmagasz się z rozpowszechnionymi mitami oraz nieporozumieniami? Zastanawiasz się, jak zdobyć wiarygodne informacje, które pomogą Ci lepiej zrozumieć siebie lub swoich bliskich? Ten artykuł jest dla Ciebie – odkryjesz tutaj, jak dorosłe osoby mogą radzić sobie z ADHD i gdzie szukać efektywnego wsparcia. Zapraszamy do lektury, która pomoże zrozumieć wszystkie niejasności.


Alkoholizm (choroba alkoholowa)- czynniki ryzyka, objawy i leczenie
06/09/2023
Choroby, Zdrowie psychiczne
Alkoholizm – czynniki ryzyka, objawy, fazy i leczenie choroby alkoholowej

Alkohol to jedna z najłatwiej dostępnych na całym świecie używek, powszechnie spożywana i akceptowana w większości środowisk, która jednocześnie może być śmiertelną trucizną. Kiedy możemy mówić o uzależnieniu od alkoholu? Kto jest na nie najbardziej narażony? Jakie są objawy i powikłania choroby alkoholowej? Jak wygląda leczenie alkoholizmu?   


Zapoznaj się z nasza ofertą:
konsultacja psychiatry polmed
Kup online!
Wizyta
Konsultacja psychiatry
Potrzebujesz pomocy psychiatrycznej? Nie wiesz, jak pomóc bliskiemu z zaburzeniami psychicznymi? Umów wizytę u specjalisty w POLMED!

od 250 zł
konsultacja psychologa polmed
Kup online!
Wizyta
Konsultacja psychologa
Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne! Umów wizytę u specjalisty w POLMED.

od 150 zł
Abonament medyczny Duet Senior w POLMED
już od 273 zł miesięcznie!
Abonament medyczny
Duet Senior
Wiek nie musi Was ograniczać! Wybierz abonament opieki medycznej dla dwojga w POLMED.

od 2680 zł /rok
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się