Pneumokokowe zapalenie płuc to choroba przebiegająca z wysoką gorączką, kaszlem i zaburzeniami czynności układu oddechowego. Szacuje się, że rocznie w Polsce około 60 tys. osób przechorowuje pneumokokowe zapalenie płuc. Jakie są charakterystyczne objawy? W jaki sposób leczy się tę infekcję?
Pneumokoki, z łac. Streptococcus pneumoniae,to bakterie gram-dodatnie zaliczane do grupy paciorkowców. Mają ziarenkowaty kształt i często układają się w pary, dlatego nazywa się je również dwoinkami. Bakteria – pneumokoki – a raczej bakterie, bo istnieje aż 90 odmian pneumokoków, bytuje w śluzówce górnych dróg oddechowych. Mówi się, że nawet do 40% dzieci i około 10% dorosłych jest nosicielami pneumokoków. O ile u osób po 18. roku życia nie stanowią poważnego zagrożenia, o tyle dla dzieci do 5. roku życia są po prostu niebezpieczne.
Pneumokokowe zapalenie płuc wywołuje dwoinka zapalenia płuc (łac. Streptoococcus pneumoniae). Do zakażenia dochodzi albo drogą powietrzno-kropelkową nawet podczas rozmowy z osobą chorą, albo w wyniku zachłyśnięcia się wydzieliną z jamy ustnej – w przypadku nosicielstwa.
Wyróżnia się kilka czynników wpływających na ryzyko zachorowania. Są to przede wszystkim obniżenie odporności wynikające z wieku, palenie tytoniu, cukrzyca, choroby nowotworowe, przewlekła niewydolność serca oraz przyjmowanie leków immunosupresyjnych.
Jak objawia się pneumokokowe zapalenie płuc? Podstawowym objawem jest wysoka gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza. Dodatkowo u pacjentów obserwuje się dreszcze, nadmierną potliwość, duszności, przyspieszenie oddechu, silny ból w klatce piersiowej, kaszel z odksztuszaniem wydzieliny, która ma początkowo rdzawy kolor, a w trakcie przebiegu choroby zamienia się w ropną. Rzadziej występuje sinica.
Trzeba pamiętać, że pneumokoki wywołują również inne choroby takie jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok bocznych nosa, posocznicę (sepsę), zapalenie spojówek, zapalenie kości i szpiku, otrzewnej lub wsierdzia.
Pneumokoki, jak już wspominano, są najbardziej niebezpieczne dla dzieci poniżej 5. roku życia – szczególnie dla tych między 2. miesiącem a 2. rokiem życia. Dlaczego? Ponieważ właśnie u tej grupy wiekowej i osób po 65. roku życia obserwuje się najcięższy przebieg zapalenia płuc pneumokokowego.
W jaki sposób potwierdza się, że zapalenie płuc wywołała dwoinka? Diagnostyka polega na przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badania. Podstawą jest zweryfikowanie objawów osłuchowych, wykonanie RTG klatki piersiowej, ocena wyników z krwi (wskaźniki stanu zapalnego – OB, CRP, poziom leukocytów; mocznik, kreatynina, jonogram, enzymy wątrobowe), a także wynik gazometrii. Czasami zleca się również badanie bakteriologiczne – wyhodowanie bakterii z krwi lub wydzieliny z dróg oddechowych.
Jak leczy się pneumokokowe zapalenie płuc? Leczenie zależy od przebiegu choroby, ale zawsze opiera się na podaniu antybiotyków – penicyliny albo amoksycyliny. Jeżeli zapalenie płuc można załagodzić w warunkach domowych, zaleca się stosowanie antybiotyków przez 7 dni lub do 3 dni po ustąpieniu gorączki. Ważne, aby pozostawać pod stałą kontrolą lekarza, to znaczy na pierwszą kontrolę zgłosić się już około 48 godzin po rozpoczęciu leczenia.
Jeśli choroba ma przebieg ciężki, konieczne jest poddanie się hospitalizacji. Wówczas antybiotyki podaje się dożylnie przez minimum 10 dni. W takiej sytuacji bardzo często przeprowadza się dodatkowe badania bakteriologiczne i stosuje rozszerzone leczenie.
Co ważne, złagodzenie objawów obserwuje się w ciągu 48 do 72 godzin, a całkowite ustąpienie około 7 do 10 dni od rozpoczęcia stosowania antybiotyków. Trzeba jednak pamiętać, że po zakończeniu leczenia powinno się skonsultować z lekarzem oraz wykonać kontrolne RTG klatki piersiowej.
Aby uniknąć zachorowania, należy prowadzić zdrowy tryb życia, unikać dużych skupisk ludzi zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym i stosować urozmaiconą dietę. U małych dzieci i osób po 65. roku życia zaleca się przeprowadzanie szczepień ochronnych.
