Kleszcze

to pajęczaki, których ugryzienie może skończyć się dla nas bardzo nieprzyjemnie. W Polsce na stałe żyje 19 gatunków, na świecie około 900. Życie kleszcza składa się z trzech stadiów rozwoju: larwy, nimfy i postaci dorosłej. O ile jednak dobrze znamy dorosłą postać kleszcza, niewiele osób wie, że nimfy mogą być również groźne. Tym bardziej, że ze względu na swoje niewielkie rozmiary – niezwykle trudno zauważyć je na skórze.

Szczyt aktywności kleszczy

przypada na maj-czerwiec oraz wrzesień-październik. Jednak przy zmieniających się warunkach klimatycznych, kleszcze można spotkać nawet w styczniu i lutym. Zaczynają być aktywne, kiedy temperatura gleby przekracza 5 — 7 °C. Larwy i jaja kleszczy giną w temperaturze poniżej -7 °C. Obecne łagodne zimy i wilgotne lata sprzyjają rozwojowi populacji kleszczy, dlatego tym bardziej powinniśmy wiedzieć jak się chronić przed ukąszeniem kleszcza i ewentualnymi powikłaniami.

Kleszcze żerują na ludziach i zwierzętach

(tzw. żywicielach). Można je „złapać” w wysokiej trawie, liściastych lasach. Pamiętajmy jednak, że kleszcze są nie tylko w lasach i łąkach poza miastem – są też w parkach miejskich oraz naszych przydomowych ogródkach. Wbrew opiniom, kleszcze nie spadają z drzew. Można je spotkać na trawach i krzewach do 1,5 m wysokości. Co ciekawe, badania pokazują, że więcej kleszczy można spotkać przy drogach i ścieżkach, gdzie jest większe prawdopodobieństwo spotkania żywiciela.

Ukąszenie kleszcza nie boli

(wraz ze śliną kleszcz wprowadza do organizmu substancję znieczulającą). Jednak kleszcze przenoszą patogeny, groźnych zarówno dla ludzi jak i dla zwierząt.

Jak się zabezpieczać?

Kleszcze reagują na drgania, zapach potu i temperaturę ciała. Można znaleźć je w dowolnym miejscu na ciele, jednak najbardziej lubią miękkie, cieńsze i dobrze ukrwione obszary skóry. Warto unikać miejsc, w których szczególnie lubią „polować” kleszcze, takich jak wysokie trawy, zarośla.

Jeśli jednak nie chcemy rezygnować ze spacerów i kontaktów z przyrodą, powinniśmy pamiętać o kilku zasadach:

Wkładamy ubrania z długimi rękawami i nogawkami (najlepiej przylegającymi do ciała. Dobrym zabezpieczeniem są też kalosze.
Stosujemy preparaty odstraszające kleszcze.
Kleszcze są ślepe, więc dla nich kolor ubrania nie ma znaczenia. Jednak na jasnym ubraniu łatwiej zauważymy kleszcza i możemy go usunąć przed ukąszeniem.
Dokładnie oglądamy ciało po spacerze – szczególną uwagę zwracamy na zagłębienie pod kolanem, wokół brzucha i piersi, a także w pachwinie. U dzieci dokładnie sprawdzamy głowę, linię włosów i szyję.

Jak usunąć kleszcza?

Usunięcie kleszcza nie wymaga specjalistycznych umiejętności ani sprzętu medycznego – można i należy zrobić to jak najszybciej we własnym zakresie, ponieważ ryzyko zarażenia chorobami przenoszonymi przez kleszcze jest tym większe, im dłuższy jego kontakt z krwią człowieka.

Kleszcza można usunąć za pomocą małej pęsety lub podobnych do niej szczypczyków dostępnych w aptekach; najważniejsze jest, aby kleszcza nie zmiażdżyć, lecz delikatnie złapać jak najbliżej skóry i jednostajnym ruchem (bez obracania) wyciągnąć wzdłuż jego osi. Żaden inny sposób usuwania nie jest zalecany. Miejsce po usunięciu kleszcza należy zdezynfekować. Często zdarza się, że fragment ryjka kleszcza urywa się i pozostaje w skórze; nie należy się tym przejmować ani tym bardziej usuwać go ostrymi narzędziami, gdyż w procesie gojenia oddzieli się samoistnie, a zbędne uszkodzenia skóry zwiększyłyby ryzyko wtórnej infekcji.

Szczepienie

Szczepienie przeciwko odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych

Szczepienie jest obecnie jedynym skutecznym sposobem uchronienia się przed odkleszczowym zapaleniem mózgu oraz powikłaniami towarzyszącymi tej chorobie

od 190 zł

Borelioza

Borelioza (nazywana też „chorobą z Lyme”) to wielonarządowa choroba zakaźna wywołana przez bakterie – krętki Borrelia burgdorferi przenoszone przez kleszcze. Zakażenie występuje po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza, jednak ryzyko zachorowania jest nie większe niż 1%.

Najlepszą ochroną przed boreliozą jest unikanie ukłucia przez kleszcza tam, gdzie to możliwe. Dobrze jest także, gdy kleszcze są znajdowane i usuwane natychmiast. Krętki dostają się do organizmu człowieka wraz ze śliną kleszcza, więc im krótszy okres wkłucia kleszcza, tym mniejsze ryzyko zakażenia. Nie istnieje szczepionka przeciw boreliozie.

Objawy boreliozy są zróżnicowane, są zależne od fazy choroby i nie zawsze wszystkie występują. Dlatego diagnostyka boreliozy jest trudna.

Zaczerwienienie w miejscu ukąszenia wielkości od kilku mm do 2 cm nie jest objawem boreliozy, nie stanowi wskazania do badań laboratoryjnych ani leczenia antybiotykiem.

Najczęstszą skórną postać boreliozy – rumień wędrujący – rozpoznaje się na podstawie wystąpienia po pewnym czasie, zazwyczaj od 2 do 6 tygodni po ukąszeniu, powiększającego się rumienia otaczającego miejsce ukąszenia (często z przejaśnieniem w środku). Za charakterystyczny uważa się jedynie rumień, którego średnica przekracza 5 cm – wówczas zalecamy konsultację lekarską celem ustalenia wskazań do stosowania antybiotyku. Stosowanie antybiotyku w okresie rumienia wędrującego, poza wyjątkowymi przypadkami, prowadzi do pełnego wyleczenia; nie zaleca się wykonywania badań laboratoryjnych, ponieważ praktycznie żadne ich wyniki nie mają wpływu na sposób leczenia (za wyjątkiem podejrzenia ponownego zachorowania na boreliozę).

U człowieka zakażonego, nieleczonego może (ale nie musi) po kilku tygodniach lub miesiącach rozwinąć się jedna z wielu postaci rozsianych lub późnych boreliozy, które mogą objąć: stawy, układ nerwowy, serce, oko. W diagnostyce tych postaci boreliozy podstawowe znaczenie mają testy serologiczne wykrywające przeciwciała przeciwko bakterii wytworzone przez układ immunologiczny człowieka. Zazwyczaj w pierwszym etapie oznacza się przeciwciała IgG i IgM metodą ELISA, a w razie wyniku dodatniego – IgG i IgM metodą Western – Blot. Interpretacja wyników należy do lekarza, jest trudna i uzależniona od pełnego wywiadu oraz obrazu klinicznego – przede wszystkim dlatego, że u osób, u których doszło do zakażenia i wyleczenia w przeszłości przeciwciała mogą się utrzymywać miesiącami lub nawet latami. Dlatego żaden wynik sam w sobie nie upoważnia do rozpoznania choroby.

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)

Według najnowszych badań co trzeci Polak nigdy nie słyszał o kleszczowym zapaleniu mózgu, a wirus tej choroby jest przenoszony przez co szóstego kleszcza. Drastycznie rośnie liczba osób, które zachorowały na kleszczowe zapalenie mózgu. Dlatego warto już teraz zabezpieczyć siebie i swoją rodzinę przeciwko tej niebezpiecznej chorobie.

Wirusem kleszczowego zapalenia mózgu można się zarazić praktycznie od razu w chwili ukłucia przez kleszcza. Początkowo pojawiają się objawy grypopodobne: zmęczenie, ból głowy i ból całego ciała, u niektórych osób nie występują już inne objawy, a u części pojawiają się objawy neurologiczne: gorączka, nudności, bóle i zawroty głowy, skurcze mięśni, zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki, porażenie, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka. Powikłaniami po kleszczowym zapaleniu mózgu mogą być trwałe niedowłady i objawy neurologiczne. 13% osób po kleszczowym zapaleniu mózgu boryka się z uszkodzeniami układu nerwowego, 12% ma zaburzenia mowy, 21% zaburzenia równowagi, 10% niedowłady, a 42% zaburzenia pamięci.

Ponieważ obecnie nie ma skutecznego leku na kleszczowe zapalenie mózgu, a chorobę leczy się jedynie objawowo, skutki zdrowotne zachorowania są bardzo niebezpieczne – mogą powodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, co może prowadzić do niepełnosprawności, a nawet zakończyć się śmiercią.

Możliwa jest jednak skuteczna profilaktyka w postaci szczepień ochronnych,

które niemal w 100% chronią przed zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu. Szczepić mogą się osoby dorosłe, jak również dzieci od 1 roku życia. Aby skutecznie ochronić się przed zakażeniem konieczne jest przyjęcie 3 dawek szczepienia. Skuteczność szczepionki po dwóch dawkach wynosi 88-96%, a po trzech 96-100%. Szczepić można się przez cały rok.