Migrena – przyczyny, objawy, rodzaje; migrena z aurą

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest migrena?
• Jakie są typy migreny?
• Jakie są czynniki wywołujące napady migreny?
• Jak przebiega atak migreny?
• Jak diagnozuje się migreny?
• Co robić w przypadku migreny?
• Jak wygląda leczenie migreny toksyną botulinową?

Czym jest migrena?

Migrena to jedna z powszechniej występujących chorób neurologicznych, zaliczana do pierwotnych bólów głowy (niewywołanych innymi chorobami).

Co ją charakteryzuje? Migrena to powtarzający się, zazwyczaj jednostronny ból głowy o charakterze pulsującym, który zwiększa się przy każdym ruchu lub w wyniku silnych emocji. Chorzy często określają ten ból jako rozpierający. Zarówno stopień nasilenia bólu, jak i częstotliwość występowania może być różna u różnych pacjentów. Są osoby, które mają napad średnio raz w na dwa miesiące, ale zdarzają się i takie, u których migrena pojawia się nawet raz w tygodniu, co czyni ją chorobą przewlekłą. Pojedynczy napad rozwija się stosunkowo szybko – przeważnie w ciągu kilkunastu minut – i trwa od 4 do 72 godzin, chociaż w niektórych przypadkach ten czas może się wydłużyć. Poza objawami bólowymi migrenom towarzyszą często:

• nudności,
• wymioty,
• nadwrażliwość na światło (fotofobia),
• nadwrażliwość na dźwięki (fonofobia),
• nadwrażliwość na zapachy (osmofobia).

Co ważne, po ustąpieniu bólu głowy chorzy nie doświadczają żadnych dodatkowych objawów.

Migrena – napadowy, zazwyczaj jednostronny ból głowy o pulsującym charakterze, trwający od kilku do kilkudziesięciu godzin. Charakteryzuje się zróżnicowaną częstotliwością występowania i stopniem nasilenia od umiarkowanego do silnego, przy czym dolegliwości bólowe nasilają się pod wpływem wysiłku fizycznego i emocji.

Jak powszechnym schorzeniem są migrenowe bóle głowy? Szacuje się, że występują u około 8% Polaków, z czego 75% stanowią kobiety, a pozostały odsetek mężczyźni. Pierwsze napady pojawiają się najczęściej u osób przed 40. rokiem życia, jednak nie jest to regułą. W niewielkim stopniu migreny diagnozowane są również u dzieci poniżej 12. roku życia.

Typy migreny

Istnieją dwa podstawowe typy migrenowych bólów głowy:

• migrena bez aury – bez poprzedzających objawów, występuje u mniej więcej 75% chorych,
• migrena z aurą – z poprzedzającymi napad objawami, występuje o około 25% chorych.

Oprócz tego przez niektórych specjalistów wyróżnia się dodatkowe typy, takie jak:

• migrena oczna (nazywaną inaczej klasyczną) – ból występuje w okolicy oczodołu, łączy się z niedowidzeniem, obniżeniem ostrości wzroku, nudnościami i wymiotami;
• migrena przewlekła – ataki trwają co najmniej 15 dni w miesiącu przez kolejne trzy miesiące;
• stan migrenowy – pojedynczy atak, który utrzymuje się dłużej niż przez 72 godziny bez przerwy;
• migrena okoporaźna – bólowi towarzyszy częściowe albo całkowite porażenie mięśni okoruchowych, co skutkuje odpadnięciem powiek;
• migrena porażenna (inaczej skojarzoną) – oprócz pulsującego bólu pojawiają się objawy mózgowe, m.in. mrowienia, drętwienia, zawroty głowy, uczucie porażenia prądem, zaburzenia mowy;
• dziecięce zespoły okresowe – często poprzedzające pojawienie się właściwych migren.

Czym charakteryzuje się migrena z aurą?

O migrenie z aurą mówi się, gdy atak bólu poprzedzony jest krótkotrwałymi zaburzeniami widzenia lub zaburzeniami czucia i mowy. Jeżeli chodzi o zaburzenia widzenia, najczęściej są to: rozmycie konturów, świetliste plamki, jaskrawe zygzaki albo aureole otaczające ludzi i przedmioty. Wśród zaburzeń czucia wymienia się odrętwienia lub przejściowe niedowłady kończyn.

Co wywołuje napady migreny?

Patogeneza migreny nie jest znana. Mówi się, że występowanie migreny zależy jednocześnie od kwestii genetycznych i czynników środowiskowych. Wiadomo natomiast, co może wywoływać napady.

Przyczyny migreny nie są dokładnie znane. Przypuszcza się, że migrena wynika z predyspozycji genetycznych do nadwrażliwych reakcji neuronaczyniowych, wyzwalanych pod wpływem różnorodnych czynników środowiskowych.

Wśród czynników ryzyka mogących prowokować migrenowy ból głowy są:

• nadmierny stres,
• niedostateczna lub nadmierna ilość snu,
• przemęczenie,
• jaskrawe światło,
• spożywanie alkoholu,
• picie dużych ilości kawy i herbaty,
• spożywanie niektórych pokarmów (m.in. produktów bogatych w sól, czerwonego mięsa, serów oraz czekolady),
• zmiany ciśnienia atmosferycznego (spowodowane zmianami pogody lub pobytem np. w górach czy lotem samolotem),
• długotrwałe odczuwanie pragnienia lub głodu,
• zmiany hormonalne i stosowanie środków hormonalnych,
• leki histaminowe i serotoninowe, ranitydyna, nifedypina, nitrogliceryna i jej pochodne.

Jak przebiega atak migreny?

U osób doświadczających migrenowych bólów głowy każdy atak może przebiegać inaczej i różnić się stopniem nasilenia bólu, a także występowaniem objawów towarzyszących. W wielu przypadkach przebiega on jednak według podobnego schematu, dlatego wymienia się następujące fazy ataku migrenowego:

1. Faza prodromalna (zwiastunowa) – chory może odczuwać zaburzenia koncentracji, pobudzenie lub wręcz odwrotnie, nadmierną ospałość i ziewanie. Często obserwuje się też w jej trakcie nietypowe zachcianki jeśli chodzi o jedzenie czy sztywność karku.
2. Aura – pojawia się tuż przed lub razem z bólem głowy. Charakterystyczne są dla niej: parastezje, ubytki w polu widzenia, mroczki przed oczami, niedowłady czy zaburzenia mowy i motoryki. Jak już wspomnieliśmy, migreny z aurą występują o około 1/4 osób cierpiących na ataki migreny.
3. Faza bólu głowy – w tej fazie ataku migreny pojawiają się wspomniane wcześniej charakterystyczne jej objawy, nasilające się pod wpływem różnego rodzaju bodźców. Często ból głowy pojawia się bezpośrednio po przebudzeniu i w ciągu kolejnych godzin nasila.
4. Faza postdromowa (ustępowania bólu) – pulsujący ból zazwyczaj zanika stopniowo w ciągu kilku godzin, a po jego ustąpieniu chorzy doświadczają uczucia senności i znużenia, zaburzeń koncentracji, ociężałości i ogólnego rozbicia.

Jak diagnozuje się migreny?

Rozpoznania migreny dokonuje się zazwyczaj w oparciu o wnikliwy wywiad lekarski przeprowadzony z pacjentem, a także badanie przedmiotowe. Ból migrenowy powinien spełniać określone kryteria:

• jednostronny,
• pulsujący,
• nasilenie bólu od średniego do ciężkiego,
• ból głowy narasta przy rutynowej aktywności fizycznej.

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić inne badania diagnostyczne (by wykluczyć inne przyczyny bólu głowy), takie jak badania obrazowe czy EEG (elektroencefalografię).

Co robić w przypadku migreny?

Co zrobić w przypadku napadu migreny? Leczenie migreny przede wszystkim ma na celu zniesienie bólu i objawów współwystępujących, takich jak nudności i wymioty, a także minimalizowanie ryzyka nawrotów choroby.

Doraźnie w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych stosuje się:

• kwas acetylosalicylowy,
• paracetamol,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• preparaty z grupy tryptanów.

Ważne jest by przyjęcie leku nastąpiło jak najszybciej po wystąpieniu napadu migrenowego. Pozwala to na skrócenie czasu jego trwania, a także ograniczenie do minimum nasilenia niepożądanych objawów dodatkowych. W przypadku silnych wymiotów często konieczne jest podanie środków przeciwwymiotnych (np. metoklopramid) lub leków uspokajających, które wyciszają organizm. Pomocne mogą być także metody niefarmakologiczne. Przykładowo, jeżeli u chorego dodatkowo występuje światłowstręt i dźwiękowstręt, najlepiej w miarę możliwości położyć się w zaciemnionym, wyciszonym pomieszczeniu do czasu ustąpienia objawów. Ulgę przynoszą także zimne okłady. Ważne jest także, by unikać czynników mogących skutkować napadem bólu głowy.

U części pacjentów stosuje się profilaktyczne leczenie mające na celu redukcję liczby ataków. Jakie są kryteria jego wdrożenia? To przede wszystkim:

• napady występują co najmniej trzy razy w miesiącu, na tyle silne, że utrudniają normalne funkcjonowanie,
• migrenowe bóle głowy w przypadku których nie skutkuje leczenie doraźne,
• nietolerancja leków stosowanych doraźnie lub istniejące przeciwwskazania do ich podania,
• przyjmowanie z powodu napadów migreny powyżej 10 tabletek leków przeciwbólowych w miesiącu,
• migreny długo utrzymujące się i nawracające pomimo leczenia tryptanami,
• nietypowe ataki migreny (z przedłużającą się aurą, połowiczoporaźne itp),
• przebyty migrenowy zawał mózgu.

Wówczas przepisuje się:

• β-adrenolityki (np. propranolol),
• flunaryzynę należącą do leków z grupy antagonistów wapnia,
• leki przeciwpadaczkowe, takie jak topiramat czy kwas walproinowy,
• amityptylinę.

U pacjentów, u których stosowane jest leczenie profilaktyczne wskazane jest także wdrożenie psychoterapii. W leczeniu migreny wykorzystywane są także inne metody, jak chociażby leczenie toksyną botulinową.