Łatwy dostęp do leków, a także nieustannie rosnąca popularność suplementów diety i wyrobów leczniczych sprawia, że przyjmujemy każdego dnia coraz więcej preparatów. Spory odsetek społeczeństwa nie bierze jednak pod uwagę faktu, iż mogą one wchodzić ze sobą w interakcje, uniemożliwiając uzyskanie oczekiwanych efektów. Osłabienie lub wzmocnienie działania leku czy preparatu to tylko jeden z możliwych rezultatów, gdyż w wyniku interakcji między lekami mogą pojawić się u nas różnego rodzaju nieprzyjemne dolegliwości. Co więcej, mogą one stanowić bezpośrednie zagrożenie dla naszego zdrowia. Czym są interakcje leków i jakich preparatów nie powinno się ze sobą łączyć? 

Spis treści:

Czym są interakcje leków? 
Czy można brać kilka tabletek na raz? 
Jakich leków nie łączyć? 
Z czym nie łączyć leków przeciwbólowych?

Czym są interakcje leków? 

Interakcje leków to nic innego, jak wzajemne oddziaływanie na siebie różnych substancji czynnych (minimum dwóch), które przekłada się na zmianę ich właściwości, a w konsekwencji na oddziaływanie na organizm człowieka i ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Do interakcji może dochodzić zarówno pomiędzy lekami, jak również pomiędzy lekami i suplementami diety, lekami i ziołami, lekami i różnego rodzaju używkami, a nawet między lekami i żywnością. 

Ze względu na mechanizm powstawania, interakcje leków dzielimy na: 

Interakcje farmakokinetyczne – gdy w wyniku stosowania większej grupy leków dochodzi do zmian ich stężenia w organizmie. Interakcje te mogą mieć miejsce na etapie: 
wchłaniania – zmniejszanie, zwiększanie, opóźnianie, przyspieszanie wchłaniania substancji leczniczej z miejsca podania do krążenia ogólnego, co przekłada się na zmianę stężenia leku we krwi, 
dystrybucji – może dochodzić do konkurowania o dostęp do transportujących białek osocza, a tym samym do nierównomiernego rozmieszczania leku w organizmie, 
metabolizmu substancji czynnych – może dojść do pobudzenia lub ograniczenia aktywności enzymatycznej enzymów wątrobowych i tym samym do zmiany leczniczego działania danych substancji czynnych, 
eliminacji – niektóre leki mogą zmniejszać przepływ krwi przez nerki, a co za tym idzie, wydłużać czas przebywania leku w organizmie. 
Interakcje farmakodynamiczne – gdy stosowanie dwóch lub więcej leków prowadzi do zmiany właściwości leczniczych, bez wpływu na ich stężenie w organizmie. W ramach tej grupy wyróżniamy interakcje: 
synergistyczne – gdy następuje wzmocnienie efektu leczniczego jednego lub wszystkich leków, 
antagonistyczne – gdy w wyniku interakcji dochodzi do osłabienia efektu leczniczego leku, 
będące wynikiem zmienionych mechanizmów transportu, 
związane z zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej.

Czy można brać kilka tabletek na raz? 

Interakcje leków to wszystkie zmiany w działaniu substancji aktywnych, które związane są z równoczesnym przyjęciem innego preparatu farmaceutycznego, suplementów diety czy składników pokarmowych. Ryzyko wystąpienia interakcji rośnie raz z ilością przyjmowanych leków. W przypadku jednoczesnego stosowania 2-3 leków interakcja jest prawdopodobna, jednak już przyjmowanie leków w ilości 4 lub więcej, praktycznie zawsze wiąże się z jej wystąpieniem. Należy pamiętać, że nie zawsze występowanie interakcji będzie miało niekorzystny wpływ na stan zdrowia pacjenta. Istnieją bowiem przypadki, kiedy interakcje leków zwiększają skuteczność ich stosowania i umożliwiają szybszą eliminację objawów (np. połączenie leków przeciwbólowych i kofeiny). Wszystko zależy więc tak naprawdę od tego, jakie leki są zażywane jednocześnie.  

Jakich leków nie łączyć? 

Przyjmując leki, zwłaszcza w sposób ciągły, pacjenci często nie zastanawiają się nad tym, których leków w tej sytuacji nie powinni łączyć. Nie informują oni także o ich stosowaniu lekarza (na wizycie należy podawać informacje zarówno o lekach przyjmowanych na stałe, jak i w formie doraźnej), co często przekłada się na niepowodzenie wdrożonej terapii. Doskonałym przykładem może być tu chociażby stosowanie preparatów, powodujących łagodzenie objawów przeziębienia, które choć powszechnie dostępne, często wywołują interakcje z substancjami czynnymi, zawartymi w innych lekach. 

Oto przykłady połączeń leków, których zdecydowanie należy unikać: 

NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) i antykoagulanty – takie połączenie leków zwiększa ryzyko wystąpienia krwawień (szczególnie z przewodu pokarmowego),  
NLPZ i preparaty z miłorzębem japońskim – jednoczesne przyjmowanie leków z obu tych grup m.in. zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego (miłorząb japoński to doskonały przykład preparatu o charakterze ziołowym, który wchodzi w liczne interakcje i wymaga dużej ostrożności w zakresie jego stosowania), 
antykoncepcyjne środki hormonalne oraz antybiotyki – stosowanie antybiotyków zmniejsza skuteczność antykoncepcyjną przyjmowanych preparatów, dlatego gdy dojdzie do takiego połączenia, należy zastosować w trakcie stosunku mechaniczne metody antykoncepcji, 
leki, zawierające kwas acetylosalicylowy (nawet w niskich dawkach) i ibuprofen – osłabia on działanie przeciwzakrzepowe aspiryny; co ważne, do interakcji między nimi dochodzi pomimo faktu, że należą do tej samej grupy leków (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), 
leki przeciwdepresyjne w połączeniu ze środkami, zawierającymi ekstrakt z ziela dziurawca czy żeń-szenia – zwiększa to ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego, stanowiącego nawet stan bezpośredniego zagrożenia życia, 
wapń z lekami, blokującymi kanał wapniowy – przyjmowanie preparatów, zawierających wapń osłabia działanie leków na nadciśnienie, 
żeń-szeń i NLPZ – stosowanie preparatów, zawierających żeń-szeń może zaburzać działanie NLPZ, a także kodeiny czy tramadolu, 
żelazo i antybiotyki – preparaty z żelazem osłabiają skuteczność antybiotyków.

Szczególną ostrożność należy zachować także podczas stosowania węgla aktywowanego. Utrudnia on bowiem wchłanianie większości leków, osłabiając tym samym ich działanie lecznicze. 

Z czym nie łączyć leków przeciwbólowych? 

Gdy borykamy się z silnymi dolegliwościami bólowymi, często sięgamy po duże dawki leków przeciwbólowych. Spora część z nas ma też tendencję do mieszania różnych leków ze sobą w nadziei, że szybciej przyniosą one oczekiwanie ukojenie. Zanim podejmiemy takie działania, warto dokładnie zapoznać się z ulotką, dołączoną do leku lub skonsultować je z lekarzem lub farmaceutą. W wielu przypadkach połączenia leków mogą wywoływać groźne dla naszego zdrowia interakcje i silniejsze niż w innych przypadkach działania niepożądane. Jedną z podstawowych zasad, pozwalających zminimalizować możliwe interakcje, jest niemieszanie preparatów, należących do tej samej grupy. 

Najbardziej popularne, dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, to pochodne aniliny, do których zalicza się paracetamol oraz całą grupę niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), do których należy kwas acetylosalicylowy czy ibuprofen. Lekarz będzie natomiast doskonale wiedział o tym, jakich leków przeciwbólowych nie można ze sobą łączyć, a także jakie są ich bezpieczne maksymalne dawki dobowe. 

Z jakimi lekami nie łączyć ibuprofenu? 

Ibuprofen to jeden z najpopularniejszych przedstawicieli grupy leków przeciwbólowych, określanych mianem niesteroidowych leków przeciwzapalnych, który możemy zakupić bez recepty w wielu różnych formach i dawkach. Stosowanie ibuprofenu, oprócz efektu przeciwbólowego, wywołuje także działanie przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Z czym nie wolno łączyć ibuprofenu? Przede wszystkim z: 

innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, takimi jak kwas acetylosalicylowy, naproksen czy ketoprofen – między innymi dlatego, że ibuprofen osłabia działanie kardioprotekcyjne kwasu acetylosalicylowego, 
lekami moczopędnymi – prowadzi to do zaburzenia czynności nerek i zmniejszenia działania moczopędnego leku, co przekłada się np. na ich słabsze działanie hipotensyjne, 
lekami na nadciśnienie, będącymi inhibitorami układu renina-angiotensyna – osłabia hipotensyjne działanie leku, 
lekami przeciwzakrzepowymi np. warfaryną – ibuprofen zwiększa ryzyko krwawienia, 
lekami, zawierającymi lit – ibuprofen zmniejsza klirens nerkowy, a co za tym idzie, prowadzi do podwyższenia stężenia litu w osoczu, 
kortykosteroidami – może to prowadzić do zwiększonego ryzyka krwawień z przewodu pokarmowego, 
metotreksatem – ibuprofen zmniejsza jego wydalanie przez nerki, 
takrolimusem, 
lekami przeciwcukrzycowymi, 
fenytoiną, 
Cyklosporyną, 
antybiotykami z grupy chinolonów.

Ostrożność należy zachować również wtedy, gdy łączymy ibuprofen z preparatami na przeziębienie – wiele z nich zawiera bowiem ibuprofen jako jedną z substancji aktywnych, co zwiększa ryzyko przekroczenia jego maksymalnej, bezpiecznej dawki dobowej. 

Jakich leków nie można łączyć z paracetamolem? 

Paracetamol to lek, który praktycznie bez obaw można stosować u wszystkich pacjentów, bez względu na wiek. Podobnie jak ibuprofen, dostępny jest bez recepty w wielu różnych dawkach i pod różnymi postaciami. Uznawany jest za wyjątkowo bezpieczny, chociażby ze względu na fakt, że jako jeden z niewielu leków o działaniu przeciwbólowym, stosowany doraźnie, nie wpływa na ciśnienie, krzepliwość krwi czy błonę śluzową żołądka. Stanowi jedną z substancji czynnych, często łączonych z innymi w ramach jednego preparatu, np. kofeiną, fenylefryną, kodeiną czy chlorfenaminą w lekach zalecanych przy przeziębieniu czy tych, o działaniu przeciwalergicznym. 

Nie oznacza to jednak, że w jego przypadku nie występują żadne interakcje spowodowane równoczesnym stosowaniem go z innymi substancjami aktywnymi. Do poważnych powikłań dochodzi chociażby przy jego nierozważnym łączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Jak to możliwe, skoro na rynku są preparaty, łączące oba rodzaje substancji czynnych? Takie połączenie jest bowiem dopuszczalne, ale wyłącznie w ściśle określonych stężeniach. 

Z czym jeszcze nie należy łączyć paracetamolu? Są to między innymi: 

leki przeciwzakrzepowe – m.in. acenokumarol – paracetamol będzie bowiem nasilał ich działanie, 
węgiel aktywowany, 
chloramfenikol – paracetamol sprawia, że jest on bardziej toksyczny, a jednocześnie zwiększa jego stężenie we krwi, 
izoniazyd, ranitydyna, cymetydyna, propranolol – wydłużają one eliminację paracetamolu z krwioobiegu, 
lamotrygina, 
estrogeny i hormonalne środki antykoncepcyjne – odpowiadają za zmniejszenie wchłaniania paracetamolu, a tym samym obniżają jego stężenie w osoczu, 
pochodne kwasu acetylosalicylowego – może to mieć poważne konsekwencje dla kondycji nerek, 
ryfampicyna, barbiturany i fenytoina – połączenie to powoduje ryzyko uszkodzenia wątroby.

W razie wątpliwości, dotyczących stosowania konkretnych połączeń leków, najlepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Znając możliwe interakcje pomiędzy poszczególnymi grupami leków i konsekwencje zmiany oddziaływania leku na nasz organizm, są oni w stanie nie tylko określić, które połączenia są bezpieczne, lecz także dobrać odpowiednie dawki leków. 

Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED

Bibliografia: 

Woroń J., Interactions of analgesics – why they are important for the GP doctors and other specialists, Lekarz POZ. 2017;3(6):411-416. 
Bojarowicz H., Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami, Hygeia Public Health, 2012, 47(4), 442-447. 
Woroń J., Korzystne i niekorzystne interakcje leków stosowanych w farmakoterapii bólu, Medical Education, Warszawa 2018. 
Charakterystyka produktu leczniczego. Paracetamol Hasco, DOI: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/44657/characteristic 
Charakterystyka produktu leczniczego. Ibuprom, DOI: http://chpl.com.pl/data_files/2012-11-05_Ibuprom_ChPL.pdf 
Woroń J., Kutaj-Wąsikowska H., Mechanizmy interakcji leków. Czynniki modyfikujące ryzyko wystąpienia interakcji leków w praktyce klinicznej,  R. Tymiński & J. Woroń (Eds.), Niekorzystne interakcje leków : aspekty kliniczne i prawne (pp. 11–18). Medical Tribune Polska