Zespół niespokojnych nóg

Zespół niespokojnych nóg (RLS – restless legs syndrome) jest częstą chorobą neurologiczną. Szacuje się, że dotyczy 5 – 8% populacji. Zespół niespokojnych nóg objawy ma następujące: występowanie nieprzyjemnych doznań czuciowych, obejmujących najczęściej przednią powierzchnię podudzi. Poruszanie kończynami przynosi choremu chwilową ulgę. Dolegliwości nasilają się w godzinach wieczornych i nocnych. Skutkują trudnościami z zasypianiem i częstymi wybudzeniami, a w konsekwencji uczuciem senności i zmęczenia następnego dnia. Pogorszenie jakości i zmniejszenie ilości snu może prowadzić do obniżenia nastroju, pogorszenia jakości życia, ograniczenia wydajności w pracy, a nawet przyczynić się do rozwoju chorób układu krążenia. Nieprzyjemne doznania w obrębie kończyn dolnych mogą pojawiać się także podczas dłuższego unieruchomienia w ciągu dnia (np. podczas podróżowania samochodem).

Badania epidemiologiczne wykazują, że częstość występowania zespołu niespokojnych nóg wzrasta z wiekiem. Choroba częściej występuje u kobiet. Zespół niespokojnych nóg przyczyny ma nie do końca poznane. Kluczowe znaczenie ma niedobór żelaza i dysfunkcja układu dopaminergicznego. Wyróżnia się postać pierwotną RLS (najpewniej o podłożu genetycznym) oraz postacie wtórne (objawowe), których przyczyną może być niedokrwistość z niedoboru żelaza, ciąża, przewlekła choroba nerek, choroba Parkinsona, reumatoidalne zapalenie stawów, stosowanie niektórych leków (np. neuroleptyków, leków przeciwhistaminowych, litu, antagonistów wapnia, leków przeciwdepresyjnych i przeciwpadaczkowych) lub używek (kofeina, alkohol).

RLS ma zmienny przebieg, często z remisjami i nawrotami. Objawy mogą występować codziennie lub kilka dni w miesiącu, a nawet rzadziej. Rozpoznanie ustala się na podstawie obowiązujących kryteriów. W celu wykluczenia wtórnych postaci RLS wykonuje się badania laboratoryjne w kierunku niedokrwistości, niedoboru żelaza, nadczynności tarczycy, niedoboru witaminy B12, cukrzycy, tężyczki i przewlekłej choroby nerek.

U części chorych na zespół niespokojnych nóg leczenie farmakologiczne nie jest konieczne. W postaciach lekkich zalecana jest higiena snu (m. in. stała pora snu, unikanie używek przed snem, zaciemnienie i wietrzenie sypialni) oraz unikanie leków mogących prowokować lub nasilać dolegliwości. W przypadku umiarkowanych lub ciężkich objawów RLS stosuje się leczenie farmakologiczne. W pierwotnym RLS, w przypadku występowania objawów kilka dni w miesiącu lub rzadziej, zwykle stosuje się doraźne leczenie lewodopą. W postaci codziennej RLS zazwyczaj stosuje się agonistów receptorów dopaminowych (ropinirol, pramipeksol lub rotygotynę), rzadziej gabapentynę, pregabalinę lub opioidy. W przypadku niskiego stężenia ferrytyny zaleca się podawanie preparatów żelaza wraz z witaminą C. W leczeniu wtórnego RLS u osób z przewlekłą chorobą nerek stosuje się zwykle lewodopę. U osób z RLS w przebiegu choroby Parkinsona stosuje się agonistów receptorów dopaminowych lub gabapentynę. U ciężarnych z RLS nie zaleca się stosowania leków. Objawy zazwyczaj ustępują po porodzie.

Bibliografia:

– „Neurologia” pod redakcją Adama Stępnia, tom II, wydanie I, Warszawa 2014

– „Europejskie wytyczne dotyczące postępowania w przypadku zespołu niespokojnych nóg: raport połączonych grup roboczych European Federation of Neurological Societes, European Neurological Society oraz European Sleep Research Society” – Neurologia Praktyczna Nr 2 (77), 2014, Tom XIV

– „Podsumowanie praktycznych wytycznych: leczenie zespołu niespokojnych nóg u dorosłych” – Medycyna Praktyczna Neurologia – Nr 1 (43) styczeń – luty 2017