Zespół niespokojnych nóg – przyczyny, objawy, leczenie, domowe sposoby na RLS

Spis treści:

1. Czym jest zespół niespokojnych nóg (RLS)?
2. Objawy zespołu niespokojnych nóg
3. Syndrom niespokojnych nóg — przyczyny
4. Przebieg zespołu niespokojnych nóg (RLS)
5. Diagnostyka zespołu niespokojnych nóg
6. Leczenie zespołu niespokojnych nóg
7. Zespół niespokojnych nóg — jak zapobiegać?

Czym jest zespół niespokojnych nóg?

Zespół niespokojnych nóg, nazywany również ruchowym niepokojem kończyn dolnych, to powszechna i uciążliwa choroba neurologiczna, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się nieodpartą potrzebą ruchu kończyn dolnych, szczególnie w okresach spoczynku, co sprawia, że osoby dotknięte tym schorzeniem odczuwają nieprzyjemne i trudne do opisania uczucia, takie jak mrowienie, pieczenie czy drętwienie. Te irytujące dolegliwości zazwyczaj występują podczas wieczornego wypoczynku lub w czasie snu, co może prowadzić do zaburzeń snu i osłabienia ogólnej kondycji fizycznej oraz psychicznej.

Objawy zespołu niespokojnych nóg

Objawy RLS są następujące:

• występowanie nieprzyjemnych doznań czuciowych, obejmujących najczęściej przednią powierzchnię podudzi, poruszanie nogami przynosi choremu chwilową ulgę;
• objawy nasilają się w godzinach wieczornych i nocnych;
• złe samopoczucie i trudności z zasypianiem, częste wybudzenia, a w konsekwencji uczucie senności i zmęczenia następnego dnia;
• pogorszenie jakości i zmniejszenie ilości snu może prowadzić do obniżenia nastroju, pogorszenia jakości życia, ograniczenia wydajności w pracy, a nawet przyczynić się do rozwoju chorób układu krążenia;
• nieprzyjemne doznania w obrębie kończyn dolnych mogą pojawiać się także podczas dłuższego unieruchomienia w ciągu dnia (np. podczas podróżowania samochodem).

Przyczyny zespołu niespokojnych nóg

Badania epidemiologiczne wykazują, że częstość występowania zespołu niespokojnych nóg wzrasta z wiekiem. Choroba częściej występuje u kobiet. Przyczyny zespołu niespokojnych nóg nie są do końca poznane. Kluczowe znaczenie ma niedobór żelaza i dysfunkcja układu dopaminergicznego. Wyróżnia się postać pierwotną RLS (najpewniej o podłożu genetycznym) oraz postacie wtórne (objawowe). Najczęstsze przyczyny tego schorzenia to:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• ciąża,
• przewlekła choroba nerek,
• choroba Parkinsona,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• przyjmowanie leków (np. leków nasennych, leków przeciwhistaminowych, litu, antagonistów wapnia, leków przeciwdepresyjnych i przeciwpadaczkowych),
• nadużywanie alkoholu i kofeiny.

Syndrom niespokojnych nóg może też wynikać z niedoboru magnezu.

Zaburzony poziom dopaminy w mózgu

Badania sugerują, że zaburzenia poziomu dopaminy, ważnego neuroprzekaźnika, odgrywają kluczową rolę w powstawaniu objawów RLS. Dopamina pełni istotną funkcję w przekazywaniu sygnałów między komórkami nerwowymi, a jej niedobór często skutkuje mimowolnymi ruchami kończyn dolnych.

Warto podkreślić, że osoby z chorobą Parkinsona, które cierpią na niedobór dopaminy, są bardziej narażone na rozwinięcie zespołu niespokojnych nóg. Choroba Parkinsona, znana z charakterystycznych problemów z ruchem, wynika z degeneracji neuronów produkujących dopaminę. Ten niedobór może prowadzić do pojawienia się nie tylko drżenia i sztywności, ale także objawów RLS.

Przewlekła niewydolność nerek

Niewydolność nerek to poważna choroba, która prowadzi do wielu skomplikowanych konsekwencji dla organizmu, w tym zaburzeń gospodarki jonowej. Uszkodzenie nerek powoduje, że organ ten traci zdolność skutecznego usuwania nadmiaru potasu i fosforu, które zaczynają gromadzić się w organizmie. Jednym z kluczowych problemów towarzyszących niewydolności nerek jest zwiększenie stężenia mocznika we krwi, znane jako hiperuremia. Wysokie poziomy mocznika prowadzą do niedokrwistości, czyli zmniejszenia liczby czerwonych krwinek, które są odpowiedzialne za transport tlenu do tkanek. Niedokrwistość ma wpływ na zdolność organizmu do dostarczania tlenu do mózgu i innych tkanek, co może prowadzić do powstania różnorodnych zaburzeń neurologicznych.

Diagnostyka zespołu niespokojnych nóg

Warto pamiętać, że objawy RLS są specyficzne i trudno je pomylić z innymi chorobami. Jednak rozpoznanie ustala się na podstawie obowiązujących kryteriów. W celu wykluczenia wtórnych postaci RLS wykonuje się badania laboratoryjne w kierunku niedokrwistości, niedoboru żelaza, nadczynności tarczycy, niedoboru witaminy B12, cukrzycy, tężyczki i przewlekłej choroby nerek.

Leczenie zespołu niespokojnych nóg

U części chorych na zespół niespokojnych nóg leczenie farmakologiczne nie jest konieczne. W postaciach lekkich zalecana jest higiena snu (m. in. stała pora snu, unikanie używek przed snem, zaciemnienie i wietrzenie sypialni) oraz unikanie leków mogących prowokować lub nasilać dolegliwości. W przypadku umiarkowanych lub ciężkich objawów RLS w terapii stosuje się odpowiednie leczenie farmakologiczne.

W postaci codziennej RLS zazwyczaj stosuje się agonistów receptorów dopaminowych (ropinirol, pramipeksol lub rotygotynę), rzadziej leki przeciwpadaczkowe, takie jak gabapentyna, pregabalina lub opioidy. W przypadku niskiego stężenia ferrytyny stosuje się preparaty zawierające żelazo wraz z witaminą C — polepsza ona jego wchłanianie. W leczeniu wtórnego RLS u osób z przewlekłą chorobą nerek stosuje się zwykle lewodopę. U osób z RLS w przebiegu choroby Parkinsona stosuje się agonistów receptorów dopaminowych lub gabapentynę. U ciężarnych z RLS nie zaleca się stosowania leków. Objawy zazwyczaj ustępują po porodzie.

U kogo najczyściej występuje zespół niespokojnych nóg?

Zespół niespokojnych nóg występuje w różnych odsetkach w populacji, oszacowano go na 3 do 8%, ale w niektórych grupach może być bardziej powszechny. Zazwyczaj pierwsze objawy RLS pojawiają się po 50. roku życia, jednak zdarzają się również przypadki wśród dzieci i młodzieży, znane jako zespół Wittmaacka-Ekboma. Kobiety są bardziej podatne na rozwinięcie RLS niż mężczyźni. Najczęściej zespół niespokojnych nóg występuje u:

• osób starszych,
• kobiet w ciąży, zwłaszcza w III trymestrze, z objawami zanikającymi po porodzie,
• osób z chorobami nerek,
• pacjentów przyjmujących określone leki stosowane w psychiatrii;
• osób nadużywających alkoholu i nikotyny.

Zespół niespokojnych nóg — jak zapobiegać? Domowe sposoby

Istnieje kilka metod, które mogą pomóc w zapobieganiu zespołowi niespokojnych nóg:

• Regularna aktywność fizyczna — regularne ćwiczenia mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej krążenia krwi oraz poprawie funkcji układu nerwowego. Unikanie siedzącego trybu życia i systematyczne wykonywanie umiarkowanej aktywności fizycznej, takiej jak spacerowanie czy pływanie, może przyczynić się do redukcji objawów RLS;
• Zdrowa dieta — wprowadzenie zrównoważonej diety, bogatej w witaminy i minerały, może wspomóc prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i zmniejszyć ryzyko wystąpienia objawów RLS;
• Unikanie stymulantów — kofeina, alkohol i tytoń mogą nasilać objawy RLS u niektórych osób. Ograniczenie spożycia tych substancji lub ich całkowita eliminacja mogą być korzystne dla osób podatnych na wystąpienie zespołu niespokojnych nóg;
• Regularne wykonywanie badań — w przypadku pojawienia się niepokojących objawów, warto skonsultować się z lekarzem. Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie mogą pomóc w kontrolowaniu zespołu niespokojnych nóg i minimalizowaniu jego wpływu na codzienne funkcjonowanie.