Szumy uszne, określane jako tinnitus, to stosunkowo częsta dolegliwość akustyczna, utrudniająca codzienne funkcjonowanie. Charakteryzują się tym, że słyszany dźwięk nie ma swojego rzeczywistego źródła na zewnątrz i jest słyszalny tylko przez samego pacjenta. W wielu przypadkach ciężko jest ustalić przyczynę szumów usznych, co znacząco utrudnia ich leczenie. Jak wygląda rozpoznanie szumu w uszach i czy da się go skutecznie wyleczyć? Poznaj najważniejsze fakty na temat szumów usznych!
Z tego artykułu dowiesz się:
Szumy w uszach (łac. tinnitus) to nic innego, jak wrażenia dźwiękowe odczuwane bez bodźca akustycznego z zewnętrznego otoczenia. Mogą być odbierane w jednym bądź w obu uszach. Pamiętajmy, że w stanie tzw. ciszy absolutnej każdy z nas może słyszeć cichy szum w uszach i nie powinno to stanowić powodu do niepokoju. Jeżeli jednak słyszymy go wyraźnie przy innych dźwiękach, dobiegających z otoczenia, a zjawisko to ma charakter powtarzający się, może świadczyć o problemie zdrowotnym. Warto jednak zaznaczyć, że szum w uszach nie jest traktowany jako odrębna jednostka chorobowa, a jedynie jako objaw towarzyszący.
Czy szumy uszne to częsta dolegliwość? Okazuje się, że tak! Z danych statystycznych wynika, że wśród dorosłych szum w uszach okresowo lub stale odczuwa około 15–20% osób. Dla większości nie są one jednak na tyle uciążliwe, by “zmuszały” do podjecia ich leczenia. Co ważne, częstotliwość odczuwania szumów usznych rośnie wraz z wiekiem pacjenta.
Ze względu na czas trwania, szumy uszne można podzielić na:
Inny możliwy podział to:
Szumami usznymi określamy zbiór doznań akustycznych o różnym charakterze. Najczęściej słyszany dźwięk pacjenci opisują jako:
Kwestią indywidualną w przypadku szumów usznych jest nie tylko rodzaj słyszanego dźwięku. Różne może być także jego nasilenie (cichy lub bardzo głośny), częstotliwość (stały, pulsujący, przerywany) oraz zakres (dobiegający z jednego lub obu uszu). Charakter szumów usznych może również zmieniać się w ciągu dnia, przy zmianie pozycji ciała lub wykonywanej aktywności ruchowej.
Bez względu na amplitudę i charakter, w wielu przypadkach szum w uszach utrudnia codzienne funkcjonowanie. Wśród głównych skutków ubocznych jego odczuwania wymienia się:
By zrozumieć, skąd się bierze szum w uszach, warto wyjaśnić w uproszczeniu, jak działa zmysł słuchu. Fale dźwiękowe zbierane są przez małżowinę uszną i przewodem słuchowym docierają do ucha środkowego i wewnętrznego W uchu środkowym dochodzi do zamiany drgań cząsteczek powietrza w drgania kosteczek słuchowych, a następnie w drgania cieczy ślimaka w uchu wewnętrznym. Komórki rzęsate odpowiadają natomiast za zamianę drgań mechanicznych w impuls elektryczny, który przez nerw słuchowy dociera do mózgu, a dokładnie do kory słuchowej.
Szumy uszne mogą powstawać na dowolnym etapie drogi słuchowej, w tym między innymi:
W większości przypadków mamy do czynienia z neurofizjologicznymi szumami usznymi, czyli takimi, których przyczyna leży w obrębie ślimaka lub nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Inne przypadki szumów usznych najczęściej spowodowane są dźwiękami somatycznymi, które stają się słyszalne np. w momencie, gdy ucho zostanie zatkane woskowiną.
Patomechanizm powstawania szumów usznych, pomimo wieloletnich badań, wciąż nie został do końca poznany. Mogą one mieć charakter pierwotny, w którego przypadku przyczyna powstania jest niezidentyfikowana (takie szumy uszne określane są też często mianem idiopatycznych), jak i charakter wtórny – na ich pojawienie się mają wpływ nie tylko procesy chorobowe, lecz także czynniki środowiskowe. Szacuje się, że w około 67% przypadków nie udaje się ustalić przyczyny dolegliwości.
Czynniki ryzyka szumów usznych są różne. Za ich występowanie mogą odpowiadać zarówno czynniki środowiskowe, jak i procesy chorobowe.
Przyczyną szumów usznych subiektywnych mogą być:
Obiektywny szum w uszach może z kolei być spowodowany przez:
Wśród innych czynników ryzyka, mogących wywołać szum w uszach, wymienia się:
Ze względu na fakt, iż w większości przypadków mamy do czynienia z subiektywnymi szumami usznymi, właściwe ich rozpoznanie stanowi duże wyzwanie dla otolaryngologów i audiologów. Co więcej, często to lekarz rodzinny jest tym, któremu w pierwszej kolejności zgłaszane są objawy i to on po przeprowadzeniu badania fizykalnego decyduje o konieczności dalszej diagnostyki u laryngologa. Wstępne różnicowanie szumu usznego wymaga od lekarza zebrania dokładnego wywiadu lekarskiego, w którym zwraca się szczególną uwagę na charakterystykę i lokalizację szumów usznych, a także czas ich trwania. Ważne jest również poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach diety, a także o chorobach współistniejących. Konieczne jest również wypełnienie specjalnie opracowanych kwestionariuszy, oceniających skutki szumów usznych.
Jednym z najczęściej używanych kwestionariuszy, oceniających skutki szumów usznych jest THI (Tinnitus Handicap Inventory), stworzony w 1996 roku Stanach Zjednoczonych. W kontekście diagnostyki szumów usznych, kluczowe jest przeprowadzenie u pacjenta badania otolaryngologicznego oraz dokładnej oceny słuchu, obejmującej między innymi:
Gdy nie zostanie stwierdzona patologia słuchu, wskazana jest również ocena stanu uzębienia i mechaniki stawów skroniowo-żuchwowych. W niektórych przypadkach, zwłaszcza jeśli szumom usznym towarzyszą zawroty głowy, wskazane jest dokonanie oceny funkcjonowania błędnika, np. przy pomocy badań nystagmograficznych.
U pacjentów, w przypadku których badania wykazują asymetryczny szum w uszach i podobną asymetrię w badaniu słuchu lub skarżą się oni na dodatkowe objawy neurologiczne, wskazane jest wykonanie rezonansu magnetycznego. Z kolei w przypadku pacjentów, którzy zgłaszają pulsujący szum w uszach, zsynchronizowany z tętnem i biciem serca, powinien zostać zastosowany bardziej złożony algorytm diagnostyczny, obejmujący m.in. USG, Doppler naczyń szyjnych, CT, angiografię MR lub rezonans magnetyczny.
W ramach diagnostyki uzupełniającej, mogą zostać wykonane podstawowe badania laboratoryjne krwi, pozwalające wykryć schorzenia, stanowiące możliwe przyczyny szumów. Są to między innymi:
Terapia i jej powodzenie są ściśle powiązane z przyczyną szumów. Jeżeli ustalono, że za ich występowanie odpowiada określona choroba, wprowadza się odpowiednio dobraną terapię. Przykładem mogą być tu szumy uszne obiektywne, związane z nadciśnieniem tętniczym, w przypadku których leczeniem z wyboru będzie farmakoterapia, normalizująca ciśnienie krwi. Z kolei w przypadku występowania nieprawidłowych połączeń naczyniowych, wskazane jest leczenie operacyjne. Często wystarczy również odstawienie niektórych leków, dobranie aparatu słuchowego, eliminującego ubytek słuchu czy wdrożenie zabiegów fizjoterapeutycznych, rozwiązujących problemy mięśniowo-powięziowe.
W określonych przypadkach można zastosować także metody farmakologiczne. Wśród najczęściej przepisywanych w celu łagodzenia szumów usznych i ich skutków preparatów są:
Powodzenie terapii zależne jest od przyczyny szumów. Jeżeli udało się ją ustalić i ma ona podłoże organiczne, możliwe jest skuteczne leczenie.
Jeżeli natomiast szum w uszach ma charakter idiopatyczny, co oznacza, że nie udało się ustalić przyczyny jego występowania, leczenie szumów usznych oparte jest o różnego rodzaju terapie behawioralne, metody relaksacyjne czy leczenie dźwiękiem. Szczególną popularnością cieszą się:
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
M. Kozak, M. Chruściel-Nogalska, H. Ey-Chmielewska, Szumy uszne, diagnostyka i terapia na podstawie wybranego piśmiennictwa – doniesienia wstępne, „Dental Forum” 2014, t. 2, nr 42, s. 85–88.
S. Kędzierzawska, A. Niedzielski, Szumy uszne – przegląd aktualnej literatury, Now Audiofonol 2017; 6(4): 9–15 DOI: 10.17431/904553.
Szymańska J., Dubielis W., Koszulta A., Szumy uszne, Tinnitus, Medycyna Ogólna, 2008, 14 (XLIII), 4.
Henry J.A., Zaugg T.L., Myers P.J., Kendall C.J., Michaelides E.M., Wstępne różnicowanie szumu usznego, A triage guide for tinnitus, The Journal of Family Practice 2010, s. 389-393.
Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Szumy uszne: przyczyny, objawy i leczenie. Jak pozbyć się szumu w uszach?, Medycyna Praktyczna,
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?