Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Antykoncepcja to bardzo indywidualna kwestia – nie wszystkie metody odpowiadają każdej parze. Z tego względu do wyboru określonej metody zabezpieczenia podejść należy z dużą rozwagą. Jedną z dostępnych alternatyw są wkładki domaciczne (określane również jako spirale). W poniższym artykule opowiemy m.in. o tym na jakiej zasadzie działają, u kogo sprawdzą się najlepiej, jak przebiega proces ich zakładania oraz jak długo można z nich korzystać.
Wkładka domaciczna (ang. Intra Uterine Device, IUD), to jeden z dostępnych rodzajów antykoncepcji. Wkładka jest bardzo mała – jej długość wynosi około 3 – 4 cm. Zwykle ma kształt litery „T” i umieszczana jest w jamie macicy. Należy do metod antykoncepcji długoterminowej, ponieważ działa nawet przez kilka lat, a jednocześnie jest to metoda antykoncepcji w pełni odwracalna – po jej usunięciu, płodność powraca. Co więcej, metoda ta posiada wysoki poziom skuteczności w zakresie ochrony przed nieplanowaną ciążą, gdyż gwarantuje niemal stuprocentowe zabezpieczenie. Należy jednak pamiętać, że w jej założeniu i usunięciu konieczne jest wsparcie specjalisty ginekologa [1].
Wkładki domaciczne dzieli się na dwa rodzaje, które różnicują spirale ze względu na zawartą w nich substancję czynną. Z aspektem tym powiązany jest natomiast mechanizm działania wkładki oraz ewentualne przeciwskazania co do jej użycia. Co warto wiedzieć o poszczególnych rodzajach wkładek [1[?
Jako „tradycyjne” rozumie się wkładki domaciczne miedziane, które – zgodnie ze swoją nazwą – bazują na właściwościach miedzi. Jony tego pierwiastka wykazują działanie zmniejszające ruchliwość i żywotność plemników, co silnie osłabia ich zdolność do zapłodnienia komórki jajowej.
Tego typu wkładki zwykle wymienia się po 5 latach, choć zdarzają się przypadki dłuższego ich użytkowania. Tradycyjną wkładkę domaciczną zakłada się w ostatnich dniach menstruacji. Zbudowana jest z polietylenu, wokół którego umocowany jest miedziany drucik. Niektóre modele zawierają również srebro lub złoto.
Wśród przeciwwskazań do stosowania wkładki miedzianej wymienia się m.in.: ciążę, nieprawidłowości anatomiczne macicy, alergię na miedź lub chorobę Wilsona (występuje bardzo rzadko, jest chorobą genetyczną, w efekcie której dochodzi do nadmiernego gromadzenia się miedzi w organizmie) [1]. Należy również wiedzieć, że po aplikacji tego typu spirali mogą wystąpić działania niepożądane, takie jak np. infekcje, stany zapalne, zaburzenia cyklu miesiączkowego czy dość silne skurcze i bóle w podbrzuszu – zazwyczaj pojawiają się one tylko bezpośrednio po aplikacji tego rodzaju wkładki [1].
Tego rodzaju spirale są bezpieczniejszą alternatywą dla kobiet, uczulonych na miedź, gdyż nie posiadają w swoim składzie wymienionego pierwiastka. Hormonalne wkładki domaciczne bazują bowiem na działaniu lewonorgestrelu. Hamuje on wzrost błony śluzowej macicy (endometrium), a w niektórych przypadkach prowadzi do zatrzymania owulacji. Ponadto, zagęszcza śluz szyjkowy, co sprawia, że przemieszczanie się plemników w kierunku komórki jajowej jest niemożliwe. Co istotne, hormon ten stosowany jest nie tylko w spiralach, lecz także w innych formach antykoncepcji, np. w tabletkach antykoncepcyjnych. [1,2].
Tego typu wkładkę, podobnie jak wkładkę miedzianą, zakłada się pod koniec krwawienia miesiączkowego. Natomiast wkładkę usuwa się w ciągu 7 dni od pierwszego dnia krwawienia (jeśli krwawienie występuje regularnie). Aby zachować ciągłość antykoncepcji, po usunięciu wkładki należy bezzwłocznie założyć kolejną lub też zastosować inną metodę antykoncepcyjną.
Wkładka domaciczna hormonalna może mieć kształt litery „S” lub – podobnie do tradycyjnych wkładek – litery „T”. Kluczowa różnica polega natomiast na tym, że zamiast miedzianego drucika, wkładka hormonalna posiada zbiornik ze wspomnianym wyżej hormonem. Ma on formę białego cylindra, który uwalniania odpowiednie ilości lewonorgestrelu (średnio 20 mikrogramów/24 h w ciągu pierwszego roku po aplikacji). Mechanizm ten pomaga zapobieganiu ciąży. Na samym dole wkładki znajduje się pętla, do której przymocowane są specjalne nitki (pozwalają one usunąć spiralę).
Wkładka domaciczna hormonalna znajduje również zastosowanie u kobiet, które mierzą się z nadmiernym krwawieniem miesiączkowym. Mowa tu przede wszystkim o krwawieniach, które mają pochodzenie idiopatyczne – tzn. niewyjaśnione (wykonywane w tym kierunku badania nie wykazały żadnych nieprawidłowości, stąd też nie da się stwierdzić, jakie jest źródło nadmiernej utraty krwi menstruacyjnej). Zmniejszenie obfitości krwawienia miesiączkowego jest możliwe dzięki hormonalnemu blokowaniu wzrostu endometrium.
Warto wiedzieć, że wkładka hormonalna to metoda antykoncepcji, która zwykle działa dłużej niż wkładki wewnątrzmaciczne zawierające miedź. System należy jednak usunąć także po 5 latach.
Poza wyżej wymienionymi, na rynku dostępne są także wkładki domaciczne obojętne, które nie zawierają w sobie ani jonów metali, ani hormonów. Jak działa zatem tego typu wkładka domaciczna? Przede wszystkim, uniemożliwia proces zagnieżdżania się zarodka. Wskazuje się jednak, że tego rodzaju wkładki są mniej skuteczne niż opisane wyżej warianty (zarówno wkładka miedziana, jak i wkładka hormonalna).
Część przeciwwskazań została już wymieniona w opisie poszczególnych rodzajów wkładek, ale lista ta jest nieco dłuższa. Warto pamiętać jednak, że jakiekolwiek przeciwwskazania zawsze są kwestią indywidualną – po konsultacji lekarz może wskazać również inne czynniki ryzyka.
Jeśli chodzi o wkładki hormonalne, wymienić należy:
Co więcej, występują pewne różnice w zakresie przeciwwskazań, co do stosowania wkładek zawierających miedź, a wkładek hormonalnych. Głównie jest to alergia na jeden ze składników produktu medycznego.
Dla wielu kobiet spirala wewnątrzmaciczna jest rozwiązaniem, które może znacznie poprawić komfort życia. Do zalet tego typu metody antykoncepcyjnej należą m.in.:
Wady wkładek domacicznych to m.in. wszelkie ewentualne przeciwwskazania. Co więcej, dodatkową ostrożność powinny zachować m.in. kobiety chorujące na cukrzycę. Mowa tu o wkładkach hormonalnych, ponieważ lewonorgestrel może oddziaływać na gospodarkę glukozową (może zwiększać insulinooporność obwodową). Wskazane są zatem regularne kontrole poziomu glukozy. Zwiększoną uważność powinny stosować także panie z wadami serca, ponieważ spirala może wiązać się z podwyższonym ryzykiem zapalenia wsierdzia [2].
Należy uważać również na ewentualne wypadnięcie systemu – rzadko dochodzi do tego w taki sposób, aby kobieta zupełnie nic nie poczuła, jednak jest to możliwe. Co może o tym świadczyć? Np. zwiększenie intensywności krwawień menstruacyjnych (we wkładkach domacicznych hormonalnych powinny być one słabsze).
Poza tym, warto pamiętać o tym, że podobnie jak każdy inny wyrób medyczny, wkładka antykoncepcyjna także może wywoływać skutki uboczne, np. infekcje narządów miednicy mniejszej. Może dojść również do perforacji ściany macicy (zdarza się to bardzo rzadko, najczęściej podczas zakładania systemu). Co istotne, może pojawić się również obniżony nastrój lub jego wahania, co jest dość powszechnym i znanym działaniem niepożądanym antykoncepcji hormonalnej. Każdy taki przypadek należy skonsultować z lekarzem [2].
Nie ma przeciwwskazań, które wiązałyby się z przeżytymi porodami lub ich brakiem (choć nie zaleca się stosowania systemu jako metody antykoncepcji pierwszego wyboru u młodych kobiet, które dotychczas nie rodziły). Spirala antykoncepcyjna nie wpływa w trwały sposób na płodność kobiety. Jeśli zatem kobieta planuje ciążę, wówczas można wyjąć wkładkę domaciczną, a płodność powróci.
W kontekście spirali jedyną różnicą pomiędzy nieródkami a kobietami, które rodziły, jest to, że pierwsza z wymienionych tu grup może odczuwać nieco większy dyskomfort podczas zakładania spirali (nie trwa on jednak długo).
Skuteczność antykoncepcji ocenia się przede wszystkim przy pomocy wskaźnika Pearla. Określa on liczbę ciąż, do jakich doszło w czasie stosowania danej formy zabezpieczenia w grupie stu kobiet. W przypadku wspomnianych hormonalnych wkładek domacicznych , podaje się, że skuteczność sprawdzana w pierwszych 12 miesiącach stosowania sytuowała się na poziomie 0,21 (według wskaźnika Pearla). Oznacza to, że prawdopodobieństwo zajścia w ciążę przy stosowaniu hormonalnej wkładki domacicznej jest bardzo niskie. Uznaje się jednak, że wkładki wewnątrzmaciczne (zarówno hormonalne, jak i wkładki domaciczne miedziane) cechują się wskaźnikiem Pearla na poziomie 0,6-0,8 [2].
Jak wygląda to na tle innych metod antykoncepcyjnych? Wskaźnik Pearla dla dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych wynosi 0,1-8,0. W przypadku prezerwatywy jest to 3,0-14,0, a środków plemnikobójczych – 6,0-26,0. Dla wyjaśnienia – im ów wskaźnik jest niższy, tym skuteczność danej antykoncepcji wyższa [1].
Jak zostało już wspomniane, wskaźnik Pearla wskazuje na bardzo nikłą szansę zapłodnienia w czasie stosowania wkładki antykoncepcyjnej. Tym bardziej, że wskazany tu odsetek dotyczył także ciąż, które pojawiły się np. w przypadku niewykrytego wypadnięcia systemu. Jeśli zatem system jest prawidłowo założony, a badania kontrolne wskazują, że na przestrzeni czasu nic nie ulega zmianie (np. wkładka nie przemieściła się), szanse na ciąże są niemalże zerowe.
Spirala nie zwiększa ryzyka wystąpienia ciąży pozamacicznej. Jest jednak kilka kwestii, które należy w tym kontekście doprecyzować. Po pierwsze, skoro szanse na ciążę podczas stosowania wkładki wewnątrzmacicznej są mniejsze, siłą rzeczy mniejsze jest też ryzyko zajścia w ciążę pozamaciczną (inaczej określaną jako ektopowa).
Jedno z badań, które przeprowadzano w związku z obserwacją stosowania wkładki domacicznej, wskazało, że bezwzględna częstość pojawienia się ciąży pozamacicznej, w trakcie obecności owej wkładki w macicy kobiety, wyniosła 0,1 proc. rocznie. Dla porównania, badanie przeprowadzono w grupie kobiet, które nie stosowały żadnych form zabezpieczenia – u nich wskaźnik ten wyniósł 0,3-0,5 proc. Dane zatem jasno wskazują, że ryzyko ciąży pozamacicznej podczas stosowania wkładki domacicznej jest niższe [2].Co istotne, jednocześnie zaznacza się, że jeśli do ciąży dojdzie (pomimo obecności wkładki), względne prawdopodobieństwo wystąpienia ciąży pozamacicznej jest podwyższone [2].
Warto wiedzieć, że istnieją przypadki, w których ryzyko ciąży pozamacicznej generalnie jest wyższe i dotyczy to m.in. kobiet, które już doświadczyły ciąży ektopowej lub przeszły zabiegi chirurgiczne w obszarze jajowodów [2].
Wkładka wewnątrzmaciczna zakładana jest w gabinecie ginekologicznym. Poprzedzona jest wizytą kwalifikacyjną. Lekarz ginekolog przeprowadza z kobietą dokładny wywiad, a także wykonuje odpowiednie badania, co pozwala wykluczyć m.in. różnego rodzaju infekcje intymne, ciążę czy chociażby niepokojące zmiany w piersiach. Jeśli nie ma przeciwskazań, lekarz kwalifikuje pacjentkę do zabiegu.
Samo założenie wkładki antykoncepcyjnej, powinno być wykonane do 7. dnia od rozpoczęcia cyklu, – czyli od pierwszego dnia krwawienia miesiączkowego. Wtedy kanał szyjki macicy jest naturalnie lekko rozchylony, co ułatwia aplikację systemu. Jeżeli spiralę chce założyć kobieta, która właśnie urodziła dziecko, może zrobić to co najmniej po 6 tygodniach od porodu [1,2].
Podczas aplikacji wkładki, lekarz wykorzystuje dołączony do zestawu aplikator (w formie cienkiej rurki), za pomocą którego wprowadza spiralę – przez kanał szyjki macicy wprost do jamy macicy. W kolejnym kroku sprawdza ułożenie wkładki przy pomocy badania USG. Dlaczego jest to takie istotne? W przypadku wkładki hormonalnej, prawidłowe ulokowanie systemu umożliwia odpowiednie uwalnianie lewonorgestrelu, co jest niezwykle ważne dla skuteczności antykoncepcji. Co więcej, odpowiednie ułożenie znacznie zmniejsza ryzyko wypadnięcia wkładki domacicznej.
Założenie wkładki trwa kilka minut i wiąże się on ze względnie niewielkim dyskomfortem. Jeśli jednak kobieta tego potrzebuje, można zastosować środki znieczulające.
Zwykle po kilku godzinach od zabiegu można już wrócić do standardowego trybu życia, choć początkowo mogą wystąpić skurcze lub bóle brzucha. Tego typu objawy nie powinny być jednak silniejsze od standardowych bóli miesiączkowych, a następnego dnia nie powinny być już w ogóle odczuwalne.
Co istotne, zalecana jest wizyta kontrolna po około miesiącu od założenia wkładki domacicznej. Warto wiedzieć również, że wkładka hormonalna zaczyna działać niemal od razu – już po mniej więcej godzinie po umieszczeniu spirali wykrywa się we krwi lewonorgestrel (choć ze względów bezpieczeństwa, ze współżyciem lepiej zaczekać co najmniej dobę). Stężenie maksymalne lewonorgestrelu osiągane jest zazwyczaj w ciągu 2 pierwszych tygodni [1,2].
POLMED wspiera kobiety w doborze odpowiedniej dla nich antykoncepcji. Jedną ze sprawdzonych metod jest wkładka domaciczna. Co istotne, w POLMED można zarówno wykonać zabieg założenia spirali wraz z zakupem wkładki , jak i zgłosić się ze swoja wkładką (dowolnej marki).
Zabieg w POLMED wykonują wykwalifikowani specjaliści, którzy podchodzą do sprawy holistycznie – początkowo przeprowadzane są niezbędne badania, a także dokładny wywiad, który pozwala wykluczyć ewentualne przeciwwskazania. Zgodnie z ogólnymi wskazaniami, zalecamy również kolejną wizytę w gabinecie ginekologicznym, po około 4 tygodniach od założenia wkładki wewnątrzmacicznej. Dzięki temu, lekarz będzie mógł sprawdzić, czy nie doszło do niechcianych powikłań. W POLMED zapewniamy skuteczność i bezpieczeństwo!
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Źródła:
1. Konieczna A., Czapiewska M., Krysiński J., Postacie leków antykoncepcyjnych, Farm Pol, 2020, 76(9): 527–536.
2. Charakterystyka produktu leczniczego, „rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl”.
3. Drosdzol-Cop A., Fuchs A., Skrzypulec-Plinta V., et al. Recommendations of the Group of Experts of the Polish Society of Gynecologists and Obstetricians in the field of gynecological and obstetric care of young women with physical and intellectual disabilities, Ginekol Pol. 2020; 91(3): 165-173.
Wizyta u lekarza może wiązać się z poczuciem skrępowania. Często wynika ono z konieczności rozebrania się przed lekarzem. W 9. odcinku serii “Leczymy kompleksy” w dosłowny sposób przedstawiamy problem klasycznego wstydu przed odsłonięciem ciała na potrzeby przeprowadzenia badania.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Zasłabnięcie to zaburzenie funkcji życiowych – krótkotrwałe osłabienie organizmu, które samo w sobie zazwyczaj nie jest groźne, ale może być efektem poważnych problemów zdrowotnych. Jakie są przyczyny zasłabnięć? Czym różni się zasłabnięcie od omdlenia? Jak postępować w obu przypadkach?
