Rwa kulszowa – jak się pozbyć jej dolegliwości?

Powrót

Większość z nas co najmniej raz w życiu doświadczyła lub doświadczy nagłego, przejmującego bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, niejednokrotnie promieniującego do nóg i utrudniającego nam codzienne funkcjonowanie. Brzmi znajomo? Nie każdy wie, że tak właśnie objawia się rwa kulszowa. Czym właściwie jest i skąd się bierze rwa kulszowa? Jak sobie z nią poradzić i czy da się skutecznie, raz na zawsze wyleczyć tą dolegliwość? Jak chronić nasz kręgosłup? Na te i inne pytania dotyczące rwy kulszowej znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.

Czym jest rwa kulszowa?

Zgodnie z nomenklaturą medyczną rwa kulszowa (ischialgia, atak korzonków nerwowych) to zespół objawów występujących w wyniku ucisku nerwu kulszowego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Nerw kulszowy to najdłuższy nerw obwodowy w naszym ciele, biegnący od pleców przez tylną część uda i goleń. Składa się z pięciu korzeni z każdej strony: dwóch na wysokości odcinka lędźwiowego i trzech na wysokości kości krzyżowej. Korzenie nerwu kulszowego łączą się następnie w prawy i lewy nerw kulszowy, który pod kolanem przechodzi w nerwy: piszczelowy oraz strzałkowy wspólny, sięgając aż do palców u nóg.

Przez pacjentów rwa kulszowa określana jest najczęściej jako piekący, ostry ból, który pojawia się nagle w okolicy lędźwi. Niejednokrotnie dodatkowo towarzyszy mu drętwienie innych odcinków kręgosłupa czy osłabienie mięśni kończyny dolnej. Statystyki pokazują, że rwa kulszowa to schorzenie powszechne, które dotyka nawet 40% naszego społeczeństwa.

Rwa kulszowa – przyczyny

Dolegliwości odczuwane ze strony nerwu kulszowego mogą być spowodowane jego uciskiem, uszkodzeniem mechanicznym, podrażnieniem jak również stanem zapalnym. Przyczyny rwy kulszowej to najczęściej:

  • przepuklina dyskowa (przepuklina jądra miażdżystego krążka międzykręgowego, PJM) – przesunięcie się dysku, czyli podkładki amortyzującej przestrzeń pomiędzy poszczególnymi kręgami kręgosłupa; związany z tym nacisk może prowadzić do osłabienia zewnętrznej ściany dysku i jego uwypuklenia. Jeżeli dojdzie do tego w odcinku lędźwiowym lub krzyżowym kręgosłupa, może skutkować uciskiem nerwu kulszowego.
  • choroba zwyrodnieniowa dysku – stopniowe ścieranie się krążków międzykręgowych (naturalne zjawisko postępujące wraz z wiekiem) prowadzić może do zwężenia kanałów nerwowych kręgosłupa, a co za tym idzie ucisku w obrębie korzeni nerwu kulszowego.
  • kręgozmyk – to nic innego jak ześliźnięcie się jednego z kręgów z leżącego pod nim dysku, w efekcie czego dochodzi do zaburzenia linii kręgosłupa i zwężenia kanału kręgowego. Przesunięty kręg może powodować podrażnienie lub ucisk nerwu kulszowego.
  • zespół piriformis – przykurcz lub nadmierne napięcie małego mięśnia pośladkowego (gruszkowatego),
  • zespół końskiego ogona – rzadkie schorzenie w obrębie wiązki nerwów na końcu rdzenia kręgowego, które oprócz dolegliwości bólowych wywołuje również utratę kontroli nad pęcherzem moczowym i pracą jelit,
  • zapalenie kości i stawów,
  • uraz kręgosłupa w odcinku lędźwiowym lub krzyżowym,
  • guzy kręgosłupa – zwłaszcza te w obrębie kanału kręgowego mogą sprzyjać atakom rwy kulszowej.

Czynniki ryzyka rozwoju rwy kulszowej

Oprócz bezpośrednich przyczyn rwy kulszowej warto również znać czynniki, które mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia, a co za tym idzie warto ich w miarę możliwości unikać. Są to przede wszystkim:

  • kontuzje dolnych partii pleców,
  • nadwaga i otyłość – im większa jest nasza masa ciała, tym mocniej mięśnie pleców musza pracować nad jej utrzymaniem w pozycji pionowej, co może prowadzić do ich nadwyrężenia i powodować dolegliwości bólowe,
  • częste dźwiganie ciężkich przedmiotów (np. w ramach obowiązków zawodowych),
  • siedzący tryb życia powodujący nadmierne osłabienie i rozluźnienie mięśni brzucha i pleców,
  • nieprawidłowe wykonywanie ćwiczeń siłowych – brak odpowiedniej, ergonomicznej postawy na siłowni np. w trakcie podnoszenia ciężarów może prowadzić do ataku rwy kulszowej,
  • dym tytoniowy – jednym ze skutków ubocznych działania nikotyny jest osłabienie tkanki kostnej i szybsze zużywanie się krążków międzykręgowych,
  • choroba zwyrodnieniowa stawów.

Oczywiście nie wszystkich czynników można uniknąć, jednak ograniczenie ich działania do minimum w znaczący sposób zmniejsza ryzyko rozwoju rwy kulszowej, nawet gdy w zaawansowanym wieku, gdy intensywnie zachodzą w naszym organizmie naturalne procesy starzenia.

Jak zaczyna się rwa kulszowa? Objawy, gdzie boli

Objawy rwy kulszowej mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. Czasami wystarczy jeden nieprzemyślany, gwałtowny ruch by pojawił się silny ból pleców. Typowym objawem rwy kulszowej jest jednostronny, rwący, a nawet piekący czy kłujący ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do kończyny dolnej, niejednokrotnie aż do samej stopy.

Zasięg i nasilenie dolegliwości bólowych w znacznym stopniu zależne są od tego, która część nerwu kulszowego jest uciskana. Może on rozszerzać się także na odcinek krzyżowy i inne partie pleców. Typowe dla rwy kulszowej jest jednak ich nasilenie przy kichaniu, śmiechu czy kaszlu, a także intensywnym ruchu. Co ciekawe, ból kręgosłupa promieniujący do kończyny dolnej może mieć charakter ciągły lub okresowy i nasilają się zwłaszcza gdy długo przebywamy w pozycji stojącej lub siedzącej.

Charakterystyczne objawy rwy kulszowej to oprócz silnego bólu pleców także:

  • zaburzenia czucia,
  • uczucie mrowienia,
  • niedowład mięśni prostujących stopę,
  • drętwienie kończyn dolnych (parastezje),
  • utrata kontroli nad pęcherzem lub jelitami (przy rwie kulszowej w przebiegu końskiego ogona).

Jak długo można chorować na rwę kulszową?

Nie da się jednoznacznie stwierdzić jak długo może trwać atak rwy kulszowej. Jest to cecha bardzo indywidualna, zależna nie tylko od przyczyny ataku, ale również indywidualnych predyspozycji pacjenta. Co więcej, każdorazowo atak rwy kulszowej może przebiegać inaczej, w zależności od tego, który fragment nerwu kulszowego i w jakim stopniu jest uciskany.

Czas trwania pojedynczego ataku zależy również od zastosowanych metod leczenia. Przy ich szybkim wdrożeniu ból zazwyczaj łagodnieje po kilku dniach, ale nie należy do wyjątków, że niepowikłany ból trwa nawet kilka tygodni. Rekonwalescencja, czyli powrót do pełnej sprawności po ataku trwać może nawet 6 tygodni.

Może się jednak zdarzyć, że dolegliwości bólowe będą w tym czasie nawracać, jednak za każdym razem ich nasilenie jest słabsze. Pamiętajmy jednak, że rwa kulszowa to schorzenie o charakterze przewlekłym i nawrotowym, dlatego tak istotną rolę w jej leczeniu odgrywa nie tylko doraźna terapia, ale również odpowiednia profilaktyka.

Jak sprawdzić czy to rwa kulszowa?

Jeżeli nie jesteśmy pewni, czy odczuwany przez nas dokuczliwy ból spowodowany jest rwą kulszową, najlepiej skonsultować się z lekarzem.

Lekarz ortopeda, do postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia zbiera nie tylko wnikliwy wywiad lekarski (obejmujący podstawowe informacje odnośnie lokalizacji, nasilenia i czasu wystąpienia bólu, ale również naszego trybu życia i innych czynników mogących pomóc określić źródło bólu), ale przeprowadza również badanie fizykalne oceniające między innymi prawidłowość odruchów i siłę mięśniową.

Konieczne może być także przeprowadzenie badań obrazowych. Najczęściej wykonywane są:

Pozwalają one dokładnie zobrazować zarówno elementy kostne jak i korzenie nerwowe, a co za tym idzie określić dokładnie co powoduje rwę kulszową (przyczynę ucisku nerwu).

Czy można wyleczyć rwę kulszową?

Rwa kulszowa to wyjątkowo bolesna dolegliwość, dlatego w jej leczeniu stosowane są głównie leki o działaniu:

  • przeciwbólowym
  • przeciwzapalnym
  • zmniejszającym napięcie mięśniowe

Jeżeli doraźnie stosowane doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen, diklofenak) nie przynoszą rezultatu, konieczne może być zastosowanie iniekcji domięśniowych lub podanie silnych leków przeciwbólowych z grupy opioidów. Co ciekawe, niekiedy farmakologiczne leczenie rwy kulszowej obejmuje również leki uspokajające i przeciwdepresyjne. Środki farmakologiczne to nie jedyne stosowane w tym przypadku leczenie. Rwa kulszowa jest bowiem schorzeniem, które z powodzeniem można leczyć za pomocą masaży lub zabiegów rehabilitacyjnych, w tym ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty. Pomocne może być także stosowanie gorsetu, który usztywnia odcinki kręgosłupa, które dotknęła rwa kulszowa.

Rwa kulszowa – leczenie fizjoterapeutyczne i ćwiczenia

Zabiegi fizjoterapeutyczne mają na celu nie tylko zmniejszenie dolegliwości bólowych, ale przede wszystkim zlikwidowanie nacisku na nerw kulszowy. Fizjoterapeuta każdorazowo układa indywidualny plan ćwiczeń i zabiegów, dostosowany do możliwości pacjenta i rodzaju rwy kulszowej (rwa kulszowa lędźwiowa, krzyżowo-lędźwiowa, ramienna). Terapia fizjoterapeutyczna obejmuje zwykle:

  • masaż tkanek głębokich,
  • manipulację kręgosłupa,
  • rozluźnianie mięśniowo-powięziowe,
  • zabiegi laserem wysokoenergetycznym HIL,
  • pole magnetyczne,
  • terapię ultradźwiękową,
  • krioterapię,
  • elektrolizę przezskórną,
  • akupunkturę,
  • terapię manualną.

Jeżeli chodzi o ćwiczenia, rwa kulszowa dobrze reaguje na ćwiczenia aeorobowe (np. pływanie, spacery) jak również ćwiczenia wzmacniające i uelastyczniające mięśnie pleców, nóg i brzucha (tzw. core). Ich regularne wykonywanie pozwala nie tylko zmniejszyć ból, ale również zapobiegać nawrotom rwy.

Operacyjne leczenie rwy kulszowej

W skrajnych przypadkach, gdy powszechnie dostępne i nieinwazyjne metody leczenia rwy kulszowej zawiodą, konieczne może być operacyjne usunięcie przyczyny ucisku na nerw kulszowy lub korzonki nerwowe. Zabieg taki wykonany jest w szpitalu, przez doświadczonego w tym zakresie neurochirurga. Ze względu na ryzyko powikłań i długą rekonwalescencję metoda ta traktowana jest jednak jako ostateczność. Wskazaniem do leczenia operacyjnego jest ryzyko nieodwracalnego uszkodzenia włókien nerwowych przez uciskający je dysk lub wyjątkowo oporne na leczenie farmakologiczne dolegliwości bólowe utrudniające normalne funkcjonowane. Należy jednak pamiętać, że dyskopatii często towarzyszą wielomiejscowe zmiany zwyrodnieniowe, które nie podlegają leczeniu operacyjnemu.

Jak domowym sposobem leczyć rwę kulszową?

Ataki rwy kulszowej można łagodzić również domowymi sposobami. Zwłaszcza w początkowej fazie zaleca się leżenie przez pierwsze kilka dni w pozycji embrionalnej na boku, z poduszką między kolanami. Innym rozwiązaniem jest odpoczynek na plecach, w pozycji krzesełkowej, również z wykorzystaniem poduszek do podparcia kolan. Pamiętajmy jednak, że wbrew pozorom długie leżenie nie sprzyja powrotowi do pełnej sprawności. Walcząc z rwą kulszową należy pomimo odczuwanego bólu wstać i ruszać się, zachowując oczywiście ostrożność i unikając gwałtownych ruchów. Zarówno zbyt długie przebywanie w pozycji leżącej, jak i siedzącej, prowadzi w konsekwencji do nasilenia dolegliwości.

Niektórym pacjentom ulgę przynosi z kolei stosowanie kilka razy dziennie chłodnych okładów z lodu. Po kilku dniach promieniujący ból pleców łagodzić można okładami z termoforu, plastrami rozgrzewającymi czy też za pomocą specjalnej poduszki elektrycznej.

Jeżeli po kilku dniach zarówno stosowanie domowych sposobów jak i leków dostępnych bez recepty nie przynosi oczekiwanej ulgi lub rwa kulszowa nasila się, konieczna jest konsultacja z lekarzem i fizjoterapeutą, a następnie wdrożenie bardziej zaawansowanych metod leczenia.

Do czego może doprowadzić nieleczona rwa kulszowa? Czy rwa kulszowa jest niebezpieczna?

Rwę kulszową warto leczyć, ponieważ zignorowanie jej ataków może prowadzić do poważnych powikłań. Wynikają one z trwałego i znacznego uszkodzenia nerwu kulszowego, co może powodować między innymi:

  • trwałe zaburzenia czucia w obrębie kończyny dolnej,
  • niedowład mięśniowy i opadanie stopy,
  • nawracające przykurcze mięśni,
  • zaburzenia.kontroli zwieraczy

Jak zapobiegać rwie kulszowej?

Rwa kulszowa zazwyczaj pojawia się nagle, dlatego jej profilaktyka obejmuje przede wszystkim troskę o ergonomiczny tryb życia i zdrowie kręgosłupa. Chodzi między innymi o:

  • unikanie czynności, które mogłyby wywoływać nadmierne obciążenie kręgosłupa,
  • redukcję masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością,
  • regularną aktywność fizyczną obejmującą ćwiczenia rozciągające oraz wzmacniające mięśnie głębokie pleców i brzucha,
  • zadbanie o ergonomiczną pozycję przy pracy (m.in. równomierne obciążenie części lędźwiowej kręgosłupa i pośladków przy pracy siedzącej),
  • właściwą higienę snu (odpowiednia twardość materaca, prawidłowa pozycja do spania i dobrej jakości poduszka do spania),
  • równomierne rozkładanie przenoszonych ciężarów na obie ręce.

Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED


Bibliografia:

  • Teofan M. Domżał, Neurologiczne postępowanie w bólach krzyża — standardy i zalecenia, Polski Przegląd Neurologiczny, 2010, tom 6, nr 2
  • Ropper A.H., Zafonte R.D. Sciatica. N. Engl. J. Med. 2015 Mar 26; 372(13): 1240-1248.
  • Zajkowska A, Rwa kulszowa, Neurologia po Dyplomie, 2018/05
  • Gregorczyk, Joanna., Próba oceny skuteczności prowadzonych algorytmów postępowania fizjoterapeutycznego u pacjentów z przewlekłą rwą kulszową, 2019
  • Karski, Tomasz, Karski Jacek, Bóle krzyża-problem neurologiczno-ortopedyczny. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka., Neurol. Prakt 16.4 (2016): 9-16.

Dodano: 08/12/2022
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Profilaktyka
15/02/2021
Profilaktyka, Choroby
Mroczki przed oczami – czym są i o czym świadczą?

Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?


16/05/2022
Profilaktyka, Choroby
Krwotok z nosa – co może oznaczać jego częste występowanie

Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?


27/06/2022
Profilaktyka
Pierwsza pomoc w przypadku zasłabnięcia lub omdlenia – czy wiesz jak należy postąpić w takiej sytuacji?

Zasłabnięcie to zaburzenie funkcji życiowych – krótkotrwałe osłabienie organizmu, które samo w sobie zazwyczaj nie jest groźne, ale może być efektem poważnych problemów zdrowotnych. Jakie są przyczyny zasłabnięć? Czym różni się zasłabnięcie od omdlenia? Jak postępować w obu przypadkach?


Zapoznaj się z nasza ofertą
Promocja! teraz taniej o 20%
badanie
Badania laboratoryjne dla kobiet
Dbaj nie tylko o innych - czas na Ciebie.

od 79 zł
Promocja! teraz taniej o 20%
badanie
Badania laboratoryjne dla mężczyzn
Sprawdź czy wszystko gra i żyj jak chcesz!

od 79 zł
Promocja! teraz taniej o 20%
badanie
Badania laboratoryjne dla seniorów
Regularne badania profilaktyczne pozwalają monitorować stan naszego zdrowia, a w razie potrzeby szybko reagować na zagrożenia.

od 70 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się