Przepuklina kręgosłupa szyjnego – przyczyny, czynniki ryzyka, objawy przepukliny

Jak działają kręgi szyjne? 

Kręgosłup człowieka złożony jest z 33-34 kręgów ułożonych pionowo. Odcinek szyjny składa się z 7 kręgów, przy czym dwa najwyższe charakteryzują się odmienną od pozostałych budową, zapewniającą ruchomość głowy. Dzięki temu możemy ją nie tylko zginać w przód i w tył, ale również skręcać na boki. Kręgi zbudowane są z trzonu i zamkniętych łuków tworzących otwór kręgowy. Otwory kręgowe tworzą natomiast kanał kręgowy przez który przebiega rdzeń kręgowy. Między trzonami poszczególnych kręgów, na każdym z odcinków kręgosłupa znajdują się elastyczne, płaskie, okrągłe dyski, czyli krążki międzykręgowe. Złożone są one z jądra miażdżystego, które otoczone jest przez pierścień włóknisty. Pełnią one rolę amortyzacyjną, niezbędną w trakcie poruszania się. 

Ze względu na dużą ruchomość tej części kręgosłupa, odcinek szyjny jest szczególnie podatny na różnego rodzaju urazy, mogące doprowadzić do dolegliwości bólowych i m.in. przepukliny kręgosłupa. 

Ból kręgosłupa szyjnego – przyczyny 

Ból kręgosłupa szyjnego to często zgłaszana przez pacjentów dolegliwość. Kiedyś narzekały na niego głównie osoby starsze, co wynikało ze zwyrodnień powstających w wyniku naturalnego starzenia się organizmu. Teraz przyczyną zmian zwyrodnieniowych często jest nieergonomiczna pozycja przy pracy czy brak regularnej aktywności fizycznej. Co ważne, zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa mogą powodować nie tylko dolegliwości bólowe, ale poprzez ucisk na poszczególne nerwy zaburzać prawidłowe funkcje innych narządów. Wśród innych czynników odpowiedzialnych za ból kręgosłupa szyjnego wymienia się także: 

• różnego rodzaju choroby układu mięśniowo-szkieletowego, 
• nieprawidłową postawę ciała, 
• nadmierny stres prowadzący do nadmiernego napięcia mięśni karku,  
• stenozę kanału kręgowego, 
• nadwyrężenie mięśni karku, 
• choroby zakaźne i nowotworowe.

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego 

Zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym mogą obejmować:

• struktury kostne (kręgi) – przykładem są tu osteofity,
• krążki międzykręgowe – przykładem są zmiany zwyrodnieniowo-zanikowe dysków i przepuklina.

Niejednokrotnie występują one w obu obszarach jednocześnie. Ich pojawienie się nie tylko powoduje ból kręgosłupa szyjnego, ale również ogranicza ruchomość karku, utrudniając codzienne funkcjonowanie. Niekiedy jedyną metodą skutecznego leczenia przyczynowego tego typu zmian jest operacyjne usunięcie uwypuklonej części dysku. 

Wynikiem utrzymywania przez długi czas nieprawidłowej postawy ciała w trakcie wykonywania codziennych czynności jest także zanik lordozy, czyli fizjologicznego wygięcia kręgosłupa szyjnego. Czym jest lordoza? To naturalne wygięcie kręgosłupa do przodu, którego główną rolą jest amortyzacja i prawidłowe podtrzymywanie głowy. Jej spłycenie sprawia, że zwiększa się ryzyko uszkodzenia i przesuwania się krążków międzykręgowych, prowadząc m.in. do zapadania lub uwypuklania się dysków między poszczególnymi kręgami, a także do rozwoju dyskopatii szyjnej. 

Przyczyny powstawania przepukliny szyjnej 

Jedną z najczęstszych przyczyn bólu kręgosłupa w odcinku szyjnym jest proces niszczenia dysków międzykręgowych, prowadzący do schorzenia jakim jest przepuklina krążka międzykręgowego lub inaczej przepuklina jądra miażdżystego. Jak do niej dochodzi?  

Jak już wspomnieliśmy, zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgów szyjnych sprawiają, że znajdujące się między nimi krążki międzykręgowe stopniowo ulegają przemieszczeniu i degeneracji. W momencie kiedy dojdzie do osłabienia zewnętrznej części krążka międzykręgowego, czyli pierścienia włóknistego, galaretowate jądro miażdżyste wydostaje się poza krążek, uciskając otaczające go struktury, w tym między innymi nerwy, docierając niekiedy także do rdzenia kręgowego. Wtedy właśnie mówimy o przepuklinie krążka międzykręgowego. Powoduje ona nie tylko ból karku, ale również szereg innych objawów, głównie o charakterze neurologicznym. 

Jakie są najczęstsze przyczyny przepukliny krążków międzykręgowych w odcinku szyjnym? 

• Zmiany zwyrodnieniowe w przebiegu naturalnych procesów związanych z wiekiem;
• Przewlekłe przeciążanie kręgosłupa szyjnego znacznym obciążeniem;
• Osłabienie mięśni szyi w następstwie długotrwałej pracy siedzącej;
• Nagłe urazy kręgosłupa (np. w następstwie wypadku komunikacyjnego);
• Zmiany zapalne lub reumatoidalne w strukturach stawowych kręgosłupa szyjnego. 

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju przepukliny kręgosłupa:

Warto również wspomnieć, że istnieją dodatkowe czynniki, zwiększające ryzyko degeneracji krążków międzykręgowych, również właśnie w odcinku szyjnym. Zaliczają się do nich: 

• płeć męska (2x więcej zdiagnozowanych przypadków niż u kobiet), 
• wiek między 35 a 50 lat, 
• praca fizyczna wymagająca regularnego podnoszenia lub pchania ciężkich przedmiotów, prowadząca do przeciążeń kręgosłupa, 
• siedzący tryb życia,
• palenie papierosów,
• nadwaga i otyłość, 
• rodzinna skłonność do zmian zwyrodnieniowych. 

Objawy przepukliny kręgosłupa szyjnego

Objawy przepukliny kręgosłupa szyjnego nie zawsze są jednoznaczne. Często obejmuje ona kręgi C6-C7, a jej symptomy mogą mieć charakter okresowy i jednostronny, w zależności od tego, które korzenie nerwowe są uciskane przez jądro miażdżyste dysku. 

Ból, który wywołuje przepuklina kręgosłupa szyjnego zazwyczaj pojawia się bezpośrednio w miejscu ucisku na nerwy, promieniując następnie wzdłuż ich przebiegu do obręczy barkowej, łopatki oraz jednej lub obu kończyn górnych. Początkowo nie jest on mocno nasilony i może pojawiać się i zanikać. W miarę wzrostu ucisku na rdzeń kręgowy ból kręgosłupa staje się coraz bardziej uciążliwy, a przez pacjentów często określany jest jako „piekący”. Rozwijają się także inne objawy przepukliny kręgosłupa szyjnego, wynikające z ucisku na struktury nerwowe, takie jak: 

• zawroty głowy, 
• bóle głowy, 
• sztywność karku, 
• zmniejszenie zakresu ruchomości głowy, 
• osłabienie mięśni w kończynie górnej, 
• deformacja kręgosłupa szyjnego
• zaburzenia czucia i mrowienie rąk, 
• omdlenia, 
• zaburzenia widzenia, 
• szumy uszne, 
• nudności i wymioty. 

W skrajnych przypadkach dyskopatia szyjna (bo tak również bywa nazywana przepuklina odcinka szyjnego kręgosłupa) może powodować nawet niedowład kończyny.

Czy da się wyleczyć przepuklinę kręgosłupa szyjnego? 

Pojawienie się wspomnianych wyżej objawów przepukliny kręgosłupa powinno nas skłonić do jak najszybszej konsultacji z lekarzem rodzinnym, który skieruje nas do ortopedy lub neurologa. Do czasu wizyty należy unikać gwałtownych ruchów i w miarę możliwości dużo odpoczywać, co pozwala zminimalizować dolegliwości bólowe i inne objawy przepukliny kręgosłupa szyjnego. 

Ze względu na fakt, iż objawy neurologiczne w przypadku schorzenia jakim jest przepuklina kręgosłupa szyjnego nie są jednoznaczne, lekarz powinien – oprócz zlecenia odpowiednich badań obrazowych (RTG, tomografia lub rezonans magnetyczny) – wykonać także diagnostykę różnicową pod kątem m.in. zespołu cieśni nadgarstka, mielopatii szyjnej czy nowotworów. W zależności od stopnia zaawansowania dolegliwości związanych z przepukliną kręgosłupa lekarz może zalecić leczenie objawowe i zachowawcze lub skierować pacjenta na leczenie operacyjne, co w przeważającej liczbie przypadków nie jest na szczęście koniecznością.

Początkowe leczenie przepukliny kręgosłupa 

Jeżeli dolegliwości bólowe wynikające z przepukliny kręgosłupa nie są mocno nasilone,  a objawy neurologiczne praktycznie nie występują, lekarz w pierwszej kolejności zaleca stosowanie leków przeciwbólowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a także tzw. blokady, polegające na podaniu określonych leków w okolicę korzeni nerwowych.

Duża rolę w łagodzeniu objawów wywołanych przez przepuklinę kręgosłupa ma także tzw. leczenie zachowawcze obejmujące oszczędny tryb życia (nawet do kilku tygodni), odpoczynek w prawidłowej pozycji (na płasko, z poduszką pod kolanami), a także konsultację z fizjoterapeutą i rehabilitację. Przy bolesnych skurczach mięśni pomocne mogą być ciepłe okłady lub kąpiele, a także stosowanie plastrów rozgrzewających. 

Jeżeli chodzi o rehabilitację, w przypadku schorzenia jakim jest przepuklina krążka międzykręgowego w obrębie odcinka szyjnego skuteczne okazują się: 

• masaże, 
• odpowiednio dobrane zestawy ćwiczeń, 
• różnego rodzaju terapia manualna, 
• zabiegi fizykoterapeutyczne takie jak laseroterapia, krioterapia czy tzw. „prądy”. 

Operacja przepukliny kręgosłupa szyjnego 

W sytuacji, kiedy choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego jest mocno zaawansowana, a przepuklina kręgosłupa szyjnego obejmuje struktury rdzenia kręgowego i powoduje silny ból i objawy neurologiczne wskazujące na istotny ucisk korzeni nerwowych konieczne jest leczenie operacyjne.

Jedną ze stosowanych metod jest mikrodiyscektomia. Polega ona na usunięciu fragmentu lub całego jądra miażdżystego wywołującego ucisk na struktury nerwowe, co pozwala pozbyć się wszystkich odczuwanych przez pacjenta objawów. Jak wygląda zabieg? Przeprowadza się go w znieczuleniu ogólnym, przy pomocy mikroskopu i  mikronarzędzi, które wprowadza się w nacięcie o długości ok. 3 cm, wykonane w okolicy karku. Pacjent w większości przypadków leży na brzuchu. W razie znacznego zaawansowania zmian zwyrodnieniowych, gdy zostanie usunięty cały krążek międzykręgowy, lekarz w trakcie trwania zabiegu wszczepia od razu implant zastępujący zniszczony krążek międzykręgowy. 

Co ważne, pomimo że  operacja ta jest wyzwaniem dla lekarzy, rzadko kiedy u pacjentów obserwuje się powikłania. Niekiedy opuszczają oni szpital już po 48 godzinach po zabiegu, a rekonwalescencja umożliwiająca powrót do pełnej sprawności wynosi zaledwie 4-6 tygodni. W tym czasie należy przede wszystkim unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, długiego przebywania w pozycji siedzącej czy zbyt częstego pochylania się do przodu. Kluczowa w tym okresie jest także rehabilitacja, pozwalająca wzmocnić kręgosłup szyjny  i zapobiec ponownemu przesuwaniu się krążków międzykręgowych.