Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Według NFZ obecnie w Polsce żyje ponad 1,17 milionów osób ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową, a każdego roku przybywa około 180 tysięcy nowych przypadków. Rak płuca, jelita grubego, piersi i prostaty należą do najczęściej występujących nowotworów, a ich wczesne wykrycie jest jednym z czynników, który warunkuje wdrożenie możliwie skutecznego leczenia.
Diagnostyka onkologiczna nieustannie się rozwija, a jednym z narzędzi wspomagających rozpoznanie są markery nowotworowe – czytaj dalej i poznaj najważniejsze zagadnienia, które są z nimi związane.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zacznijmy od podstawowej definicji – czym są markery nowotworowe? To substancje biologiczne, których obecność lub podwyższone stężenie w organizmie może wskazywać na rozwój choroby nowotworowej. Należą do nich białka, enzymy, hormony wytwarzane ektopowo, kwasy nukleinowe oraz glikoproteiny. Można je wykryć w surowicy krwi, moczu, płynach ustrojowych, a także w tkankach nowotworowych.
Niektóre z nich występują wyłącznie w przypadku toczącego się procesu nowotworowego lub w specyficznych warunkach chorobowych. Ich obecność w badanej próbce może świadczyć o rozwoju nowotworu. Przykładem jest białko Bence-Jonesa, które pojawia się w moczu pacjentów ze szpiczakiem plazmocytowym.
Z drugiej strony większość markerów występuje fizjologicznie w organizmie również u osób zdrowych, ale ich wartości mieszczą się w ustalonych normach. Podwyższone stężenie może – ale nie musi – wskazywać na nowotwór. Może być związane także z innymi stanami chorobowymi.
Przykładem jest PSA (swoisty antygen sterczowy), którego wyższy poziom może świadczyć o raku prostaty, ale także o przerostach łagodnych lub stanach zapalnych gruczołu krokowego. Dlaczego znajomość tej podstawowej klasyfikacji jest ważna? Warto mieć świadomość tego, jak duże znaczenie ma sama analiza wyników poziomu markerów nowotworowych. Ich interpretacja zależy od konkretnego parametru, poziomu odchylenia od normy oraz kontekstu klinicznego.
W zależności od funkcji, markery nowotworowe dzieli się na kilka głównych grup.
Nie każde markery nowotworowe są specyficzne dla jednego typu nowotworu. Część z nich występuje w różnych rodzajach nowotworów (np. CEA – antygen karcinoembrionalny), podczas gdy inne są bardziej charakterystyczne dla określonych narządów (np. PSA – antygen swoisty dla prostaty).
Markery nowotworowe w praktyce klinicznejstanowią jedno z narzędzi, które wspomaga diagnostykę i leczenie. Ich zastosowanie ma jednak określone ograniczenia, które można w pewnym stopniu zniwelować, wdrażając kolejne działania pozwalające dokładnie zidentyfikować przyczynę wykrytych odstępstw od normy.
Każdy marker ma określoną wartość diagnostyczną, jednak tak jak wcześniej wspominaliśmy, interpretacja wyników wymaga uwzględnienia kontekstu klinicznego.
Diagnostyka onkologiczna wykorzystuje różne substancje biologiczne, które mogą świadczyć o rozwoju nowotworu złośliwego. Markery nowotworowe mogą dostarczyć informacji o charakterze guza, skuteczności leczenia oraz ryzyku nawrotu.
Choć wiele markerów jest przypisanych do konkretnych rodzajów nowotworów, niektóre z nich wykorzystuje się w diagnostyce wielu jednostek chorobowych. Wynika to z faktu, że komórki nowotworowe o podobnym podłożu biologicznym mogą wydzielać te same antygeny nowotworowe.
Oznaczenia jakich substancji w próbkach krwi lub moczu, najczęściej wykorzystuje się w procesach diagnostycznych ukierunkowanych na wykrycie nowotworów?
Badanie dwóch powyższych parametrów (CA 125, HE4) pozwala wyliczyć algorytm ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm – algorytm oceny ryzyka nowotworu jajnika). To matematyczny model, który uwzględnia poziomy CA-125 i HE4 oraz status hormonalny pacjentki (przed- lub pomenopauzalny).
To tylko wybrane markery, a lista tych parametrów mogłaby być znacznie dłuższa. Ich znaczenie w rozpoznawaniu, monitorowaniu oraz ocenie skuteczności leczenia nowotworów nieustannie ewoluuje. Medycyna wciąż się rozwija i oprócz pomiarów markerów, coraz większe znaczenie mają także nowoczesne metody molekularne (m.in. analizy mutacji genetycznych czy badania ekspresji określonych genów).
Należy pamiętać, że diagnostyka nowotworów nie ogranicza się jedynie do pojedynczych wyników markerów nowotworowych – postępowanie wymaga kompleksowego podejścia, które łączy wyniki badań laboratoryjnych z obrazowymi oraz histopatologicznymi. Dopiero ich wzajemna korelacja pozwala na dokładną ocenę stanu zdrowia pacjenta i wybór najskuteczniejszej terapii.
Badanie markerów nowotworowych polega na oznaczeniu stężenia określonych substancji we krwi lub moczu, dlatego odpowiednie przygotowanie może mieć wpływ na uzyskane wyniki.
Zaleca się, aby próbki krwi były pobierane na czczo, ponieważ niektóre parametry biochemiczne mogą ulegać zmianom w odpowiedzi na spożycie pokarmu. Pacjent powinien całkowicie zrezygnować ze spożywania alkoholu. W dniu badania należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, ponieważ może wpływać na poziom niektórych markerów (np. PSA). W przypadku wybranych badań przed pobraniem krwi lekarz może zalecić czasową rezygnację z niektórych leków.
Na wyniki markerów nowotworowych mogą oddziaływać także inne czynniki – stan zapalny, przewlekłe schorzenia narządów wewnętrznych, a nawet przeziębienie. Warto poinformować lekarza o aktualnym stanie zdrowia oraz wszystkich przyjmowanych preparatach.
Badania markerów nowotworowych należą do zaawansowanych technik laboratoryjnych. To ważny aspekt, który często wpływa na ich koszt. Cena zależy od rodzaju oznaczanych substancji oraz metod wykorzystywanych do analizy. Niektóre badania wymagają użycia specjalistycznych odczynników, a w przypadku bardziej złożonych testów – także nowoczesnych technologii molekularnych.
W wielu placówkach istnieje możliwość wykonania pakietów diagnostycznych, które obejmują kilka markerów związanych z określonym rodzajem nowotworu. Takie rozwiązanie może być korzystne dla pacjentów wymagających kompleksowej diagnostyki.
Oznaczenie markerów nowotworowych to bardzo ważny element diagnostyki onkologicznej, jednak pojedynczy wynik nie zawsze pozwala na jednoznaczną ocenę sytuacji klinicznej. Wzrost stężenia wybranego markera może świadczyć o rozwoju raka, ale również wskazywać na inne zaburzenia.
Współczesna diagnostyka wykorzystuje coraz dokładniejsze metody badania stężenia markerów nowotworowych i pozwala na lepsze ich dopasowanie do konkretnych jednostek chorobowych. Badania nad zależnościami między markerami a charakterystyką choroby otwierają nowe możliwości dla chorych, zwłaszcza w zakresie wczesnego wykrywania i monitorowania skuteczności terapii.
Tak jak wcześniej zostało to wyraźnie podkreślone, interpretacja wyników wymaga uwzględnienia wielu czynników – wartości referencyjnych stosowanych w laboratorium, obecności innych chorób oraz wyników dodatkowych badań. Analizą wyników, zwłaszcza jeśli wykraczają poza prawidłowe wartości (normy referencyjne), zawsze powinien zająć się lekarz.
Wzrost wartości markerów nowotworowych może świadczyć o różnych stanach chorobowych, nie zawsze związanych z procesem nowotworowym.
W niektórych przypadkach podwyższone stężenia są obserwowane w:
Zakresy wartości referencyjnych dla markerów nowotworowych będą różnić się w zależności od laboratorium, w którym było wykonywane pobranie. W analizach stosuje się różne metody oraz inny rodzaj wykorzystanego sprzętu. Ocenianie wyników powinno odbywać się w kontekście norm stosowanych w danym laboratorium.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Po raz pierwszy rozpoznano i opisano objawy tego schorzenia na początku XIX wieku. Szacuje się, że do 2040 roku liczba pacjentów zmagających się z nim zwiększy się dwukrotnie. Dotyczy ośrodkowego układu nerwowego o charakterze postępującym i wyniszczającym cały organizm. Mowa o chorobie Parkinsona – przeczytaj nasz artykuł, aby poznać najważniejsze informacje.
Ustalanie, czy też raczej obliczanie dni płodnych sprawia, że kobieta może w sposób świadomy planować swoje macierzyństwo. Jak można obliczyć dzień owulacji oraz dni płodne? Istnieje kilka metod, np. kalkulator dni płodnych, test owulacyjny albo codzienne mierzenie temperatury ciała. Tym, co je od siebie odróżnia, jest przede wszystkim dokładność uzyskiwanych informacji.
Mocz u zdrowej osoby powinien mieć jasnożółty, słomkowy kolor. Czasami ta barwa może się zmieniać w zależności od spożytych pokarmów, przyjmowanych leków albo ilości wypitych płynów, a czasami ze względu na toczące się procesy chorobowe w organizmie. Jaki kolor moczu powinien być powodem do niepokoju? Kiedy należy udać się do lekarza?
O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.
