Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Stan naszej skóry ma fundamentalne znaczenie dla ogólnego samopoczucia i komfortu życia. Przewlekłe choroby dermatologiczne należą do powszechnych dolegliwości, a ich objawy mogą obniżać jakość codziennego funkcjonowania. Wpływają negatywnie na sen, pracę, relacje społeczne i samoocenę.
Wśród schorzeń dermatologicznych znajduje się grupa różnorodnych chorób zapalnych, niekiedy określanych wspólnym terminem „liszaj”. Mimo że poszczególne jednostki chorobowe zaliczane do tej kategorii mogą mieć różną częstość występowania, to łącznie dotykają one znaczącej liczby osób na całym świecie i stanowią istotne wyzwanie zdrowotne. Czym dokładnie jest liszaj? Jakie daje objawy i co jest jego przyczyną? Dowiedz się więcej!
Termin „liszaj” dotyczy grupy różnych przewlekłych schorzeń o podłożu zapalnym, atakujących skórę lub śluzówkę. Mogą pojawić się u osób w każdym wieku, choć niektóre typy i postaci mają swoje preferencje wiekowe.
W obrazie klinicznym występują zmiany skórne (grudki, plamy, pęcherze czy nadżerki). Często towarzyszy im świąd. Wykwity skórne są zewnętrzną manifestacją procesu chorobowego, toczącego się wewnątrz organizmu. Postawienie właściwej diagnozy stanowi fundament do podjęcia odpowiednich kroków mających na celu poprawę stanu zdrowia pacjenta.
Jak wspomniano wcześniej, pod terminem „liszaj” kryje się kilka odrębnych jednostek chorobowych. Chociaż mają pewne cechy wspólne, różnią się przyczynami, wyglądem zmian, lokalizacją i rokowaniem. Najważniejsze z nich to: liszaj płaski, twardzinowy oraz toczeń rumieniowaty.
Choć ostatni z nich to odrębne schorzenie, jego skórne odmiany często wymagają różnicowania z liszajem płaskim, gdyż ma bardzo zbliżony obraz. Zmiany skórne różnych typów liszaja bywają podobne, a odróżnienie ich od siebie lub od innych chorób skóry może być wyzwaniem.
Liszaj płaski to choroba skóry i błon śluzowych. Rzadziej występuje liszaj płaski paznokci. Przyczyny liszaja płaskiego nie są w pełni poznane, ale podejrzewa się podłoże autoimmunologiczne. Występuje u dzieci i dorosłych, najczęściej pojawia się u pacjentów w średnim wieku. Rzadko dotyka dzieci – mniej niż 5% wszystkich przypadków.
Liszaj płaski jest chorobą występującą u około 1% populacji. Równie często dotyka kobiet i mężczyzn, a najwięcej zachorowań stwierdza się między 30. a 60. r.ż.
Jak wygląda liszaj płaski? Objawy to charakterystyczne, błyszczące, wieloboczne grudkowate zmiany o barwie od różowej do sinoczerwonej. Na ich powierzchni można dostrzec delikatną, białawą, opalizującą siateczkę Wickhama. Wyróżnia się kilka typów, które różnią się od siebie wyglądem zmian, np.:
Lokalizują się najczęściej symetrycznie, w okolicy zginaczy nadgarstków, na wewnętrznej stronie ud oraz w okolicy stawów skokowych. Może pojawiać się również w miejscach urazu. Wykwity zazwyczaj powodują nieprzyjemne odczucia, które pogarszają jakość życia.
Na śluzówce można zauważyć białawe, liniowo ułożone lub siateczkowate zmiany, położone symetrycznie na wewnętrznej powierzchni policzków, języku lub dziąsłach. Mogą również występować nadżerki (bolesne ranki), którym towarzyszy suchość, ból, pieczenie, obrzęk i podrażnienie.
Zmiany mogą pojawić się również w okolicy genitalnej, przyjmując wygląd białej siateczki lub nadżerek. Na płytce paznokciowej powodują podłużne bruzdowanie, ścieńczenie płytki, a nawet jej spełzanie. Na owłosionej skórze głowy zmiany przymieszkowe mogą prowadzić do trwałego wyłysienia z bliznowaceniem.
Liszaj płaski w większości przypadków ustępuje samoistnie w ciągu 2 lat.
Szerzej znany pod nazwą toczeń rumieniowaty, jest chorobą z autoagresji. Mechanizmy obronne organizmu błędnie atakują własne komórki i tkanki. Może współwystępować z liszajem płaskim. Jest odrębną jednostką chorobową od liszaja płaskiego, jednak ze względu na pewne podobieństwa w obrazie klinicznym niektórych typów, jest ważnym elementem w diagnostyce różnicowej. Przy różnicowaniu z liszajem płaskim należy szczególnie uwzględnić dwie postaci liszaja rumieniowatego.
Pierwszą z nich jest typ krążkowy. Charakteryzuje się powstawaniem rumieniowo-naciekowych ogniskowych zmian na skórze. Często towarzyszy im nadmierne rogowacenie w ujściach mieszków włosowych, co może dawać uczucie szorstkości. Najczęściej zajmuje obszary skóry eksponowane na słońce, takie jak owłosiona skóra głowy, twarz oraz szyja. Może również przyjmować formę uogólnioną. Zmiany często pozostawiają po sobie blizny, a w obrębie głowy mogą prowadzić do trwałego wyłysienia z bliznowaceniem.
Druga postać, typ skórny, jest silnie związany z nadwrażliwością na światło słoneczne. Zmiany często pojawiają się lub nasilają po ekspozycji na słońce. Wykwity przybierają najczęściej dwie główne formy. Pierwsza z nich to zmiany pierścieniowate, często uniesione na obwodzie. Druga przypomina zmiany łuszczycowe (zmiany grudkowo-złuszczające). Typ skórny rzadziej prowadzi do powstawania blizn.
Liszaj twardzinowy jest chorobą zapalną, której przyczyny nie są do końca poznane. Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje na istotną rolę mechanizmów systemu obronnego organizmu w jego patogenezie. Wśród innych rozważanych czynników wymienia się predyspozycje genetyczne. Możliwe są związki z zakażeniami wirusami, urazy mechaniczne oraz wpływ zaburzeń hormonalnych.
Choroba ta ma charakterystyczną predylekcję do okolic sromu, żołędzi i napletka oraz okolicy odbytu. Rzadziej występuje na innych obszarach skóry. Początkowo zmiany mogą być subtelne. Przejawiają się w formie pojedynczych lub mnogich, rozsianych plam, rzadziej grudek. Ewoluują w bardzo charakterystyczne porcelanowo-białe ogniska, często o charakterze atroficznym (zanikowym). Skóra w tych miejscach staje się ścieńczała, pomarszczona, jakby bibułkowata i wyraźnie jaśniejsza od otaczających tkanek. W okolicy anogenitalnej zmiany często układają się w typowy kształt przypominający cyfrę „8”. W bardziej zaawansowanych stadiach mogą pojawić się bolesne pęknięcia, nadżerki. Nierzadkie są zasinienia, wynikające z kruchości zmienionej skóry.
Głównymi dolegliwościami, zgłaszanymi przez pacjentów, są zazwyczaj silny, uporczywy świąd, ból lub dyskomfort w zajętej okolicy. Może również pojawić się ból podczas oddawania moczu lub wypróżniania, a także ślady krwi na bieliźnie, spowodowane pęknięciami skóry.
U części kobiet zmiany mogą być mało zaznaczone lub nie występują wcale. Liszaj twardzinowy u dzieci najczęściej manifestuje się potrzebą drapania się lub bólem w okolicy narządów płciowych. Nieleczony lub długotrwały prowadzi do postępującego bliznowacenia i zaniku tkanek. Może to spowodować znaczne zwężenie wejścia do pochwy, stulejkę, a także problemy z oddawaniem moczu i stolca.
Zmiany w okolicach sromu są uznawane za stan przednowotworowy. Szacuje się, że u około 4–6% pacjentek może dojść do rozwoju raka płaskonabłonkowego. Z tego względu, regularna kontrola dermatologiczna lub ginekologiczna jest niezbędna.
Liszaj i liszajec zakaźny to dwie różne choroby. Pomimo podobieństwa nazw, ich przyczyny, charakter i kuracja są odmienne. Pierwszy z nich to przewlekłe zapalenie skóry, często o podłożu związanym z autoagresją, nie jest zaraźliwy.
Drugi z wymienionych to choroba zakaźna, łatwo przenosząca się przez bezpośredni kontakt. Transmisja zakażenia może nastąpić również poprzez przedmioty używane przez osobę chorą, np. ręczniki, pościel czy zabawki. Infekcja bakteryjna skóry, wywoływana jest przez gronkowce (np. Staphylococcus aureus) lub paciorkowce (Streptococcus pyogenes). Bakterie te często bytują na skórze lub w nosie osób zdrowych. Gdy bariera skórna zostaje uszkodzona – np. przez drobne urazy, zadrapania czy ukąszenia owadów – mogą wywołać infekcję.
Choroba objawia się pęcherzykami, które szybko pękają. Przekształcają się w wilgotne nadżerki pokryte miodowożółtymi strupami. Najczęściej lokalizują się na odsłoniętych częściach ciała, zwłaszcza na twarzy (wokół nosa i ust) oraz na kończynach. Istnieje również rzadsza postać –pęcherzowa, charakteryzująca się większymi, wiotkimi pęcherzami. Szczególnie często występuje u dzieci. Sprzyjają temu bliskie kontakty w grupach rówieśniczych (żłobki, przedszkola, szkoły) oraz nie w pełni dojrzały układ odpornościowy. Ciepłe i wilgotne warunki środowiskowe mogą również sprzyjać rozwojowi choroby.
Zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 2-3 tygodni. Jednakże nieleczony liszajec może potencjalnie prowadzić do poważnych powikłań:
Włączenie antybiotykoterapii znacząco przyspiesza powrót do zdrowia i zmniejsza ryzyko rozprzestrzeniania się zakażenia. Najczęściej stosuje się antybiotyki miejscowe (maści, kremy). W bardziej rozległych lub opornych na leczenie przypadkach podaje się antybiotyki doustne. Ważne jest również zachowanie odpowiedniej higieny, częste mycie rąk, unikanie drapania zmian skórnych oraz niedzielenie się przedmiotami osobistymi.
Przyczyny nie są do końca poznane i mogą różnić się w zależności typu. Uważa się, że liszaj płaski ma podłoże autoimmunologiczne. Limfocyty T, komórki układu odpornościowego, atakują komórki naskórka (keratynocyty). Czynniki, które mogą inicjować tę reakcję to m.in.:
Częściej występuje u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi, np. w przebiegu cukrzycy. Czynniki emocjonalne, takie jak stres, mogą odgrywać rolę w zaostrzeniach. Istotne może być również podłoże genetyczne.
Etiologia odmiany twardzinowej również nie jest w pełni wyjaśniona. Coraz więcej dowodów wskazuje na kluczową rolę mechanizmów autoimmunologicznych. Rozważane są predyspozycje genetyczne, związek z chorobami wirusowymi, urazami, częstym drażnieniem oraz zaburzeniami hormonalnymi.
Postawienie diagnozy opiera się przede wszystkim na badaniu klinicznym. Obejmuje wywiad z pacjentem oraz ocenę charakterystycznych zmian (czas trwania, lokalizacja, obecność świądu, bólu czy innych dolegliwości). Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach (również tych bez recepty) i o chorobach współistniejących.
W wielu przypadkach, zwłaszcza w typowych postaciach (np. diagnostyka liszaja płaskiego) opiera się na charakterystycznym obrazie klinicznym. W sytuacjach wątpliwych, przy nietypowym wyglądzie zmian lub w przypadku braku odpowiedzi na terapię, konieczne może być wykonanie biopsji.
Pobrany fragment tkanki jest weryfikowany pod mikroskopem. Badanie histopatologiczne często umożliwia ostateczne potwierdzenie diagnozy, poprzez wykluczenie innych chorób o podobnych objawach. W diagnostyce zmian w obrębie ustnej pomocny bywa test z płynem Lugola. Przy podejrzeniu związku z zakażeniem HCV, wykonuje się odpowiednie badania serologiczne.
Należy zgłosić się do lekarza w przypadku pojawienia się jakichkolwiek wcześniej wymienionych objawów chorobowych. Zwłaszcza jeśli towarzyszy im uporczywe swędzenie, pieczenie, ból lub inne dolegliwości. Konsultacja lekarza dermatologa pozwala na postawienie właściwej diagnozy.
Warto mieć na względzie, że różne schorzenia mogą powodować podobne objawy. Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrany proces terapeutyczny są niezbędne dla złagodzenia objawów, zapobiegnięciu powikłaniom i poprawie komfortu życia.
Gdy liszaj pojawia się w okolicy narządów płciowych lub odbytu pilna konsultacja jest konieczna. Bezzwłoczna konsultacja powinna mieć miejscerównież w przypadku bolesnych zmian w ustach, na paznokciach oraz pojawienia się ognisk wyłysienia na głowie.
Leczenie jest procesemdługotrwałym. Zależy od rodzaju choroby, lokalizacji, nasilenia zmian oraz indywidualnych cech pacjenta. Głównym celem terapii jest złagodzenie objawów. Dąży się do zmniejszenia stanu zapalnego oraz zapobiegania nawrotom. Pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań, takich jak bliznowacenie czy transformacja nowotworowa. Terapia powinna odbywać się pod kontrolą specjalisty dermatologa.
Sposoby leczenia liszaja płaskiego i twardzinowego polegają głównie na podaniu silnie działających glikokortykosteroidów. Stosuje się leczenie miejscowe w postaci maści, kremów lub roztworów. W przypadku zmian błon śluzowych jamy ustnej można stosować płukanki z glikokortykosteroidami. Długotrwała terapia może wiązać się z działaniami niepożądanymi np. atrofia naskórka czy kandydoza.
Retinoidy (np. kwas retinowy, izotretynoina), w postaci roztworów lub żeli, mogą być stosowane w liszaju płaskim jamy ustnej oraz w ciężkich i opornych przypadkach liszaja płaskiego, zwłaszcza w postaci przerosłej. Nie zaleca się ich stosowania w innych okolicach, ciąża również jest przeciwwskazaniem.
Fototerapia UVB 311 nm oraz PUVA (fotochemioterapia) wykazują skuteczność, gdy u pacjenta występuje liszaj płaski, zwłaszcza w przypadku rozsianym.
Niekiedy konieczne jest podanie leków ogólnoustrojowo. Taka terapia jest przeznaczona dla ciężkich, rozsianych lub opornych na leczenie miejscowe postaci choroby. Podaje się cyklosporynę i retinoidy ogólnoustrojowo. Czasem niezbędne jest stosowanie kortykosteroidów. Leki podawane ogólnie, wymagają monitorowania, a długotrwała terapia wiąże się z licznymi możliwymi działaniami niepożądanymi.
Chociaż leczenie liszaja wymaga konsultacji lekarza, istnieją zalecenia dotyczące codziennej pielęgnacji i nawyków, które wspomagają terapię i łagodzą dyskomfort.
W przypadku zmian w okolicy zewnętrznych narządów płciowych należy unikać czynników podrażniających delikatną skórę. Oznacza to dbanie o higienę intymną – używanie łagodnych, bezzapachowych środków myjących lub po prostu czystej wody. Należy pamiętać o dokładnym i delikatnym osuszaniu tej okolicy. Pomocne jest regularne stosowanie emolientów po umyciu, które nawilżają i tworzą barierę ochronną.
Warto również pamiętać, że stres może być czynnikiem zaostrzającym. Techniki relaksacyjne i świadome zarządzanie stresem mogą być pomocne.
Gdy zmiany umiejscowione są na języku lub wewnętrznej stronie policzków, ulgę może przynieść unikanie pokarmów, które podrażniają zmienione chorobowo okolice. Dotyczy to zwłaszcza potraw kwaśnych, pikantnych oraz bardzo gorących. Warto zwrócić uwagę na skład używanej pasty do zębów, ponieważ niektóre zawarte w nich substancje mogą działać drażniąco.
Gdy zauważysz u siebie niepokojące zmiany, należy skonsultować się z dermatologiem. Domowe sposoby i pielęgnacja nie zastąpią terapii. Stanowią jednak cenne uzupełnienie i mogą pomóc w łagodzeniu niektórych objawów oraz poprawie komfortu życia. Wczesne badanie i konsekwentne leczenie pod kontrolą specjalisty są konieczne dla uzyskania trwałych efektów terapeutycznych.
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Produkty na bazie oleju konopnego zdobywają coraz większą popularność — nie tylko w kuchni, ale i w kosmetyce. Szczególne zainteresowanie budzi olej z nasion konopi, który wyróżnia się bogactwem cennych składników odżywczych, a przy tym nie zawiera substancji psychoaktywnych, kojarzonych z marihuaną. Dzięki swoim właściwościom może z powodzeniem wzbogacić codzienną dietę i rutynę pielęgnacyjną.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
