Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) zaliczane jest chorobą wirusową. Wirusa TBE odpowiedzialnego za wywołanie symptomów przenoszą głównie kleszcze. KZM może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Objawy KZM mogą obejmować gorączkę, bóle głowy, nudności, wymioty, sztywność karku oraz zaburzenia świadomości.
W przypadku podejrzenia kleszczowego zapalenia mózgu istotne są szybkie rozpoznanie i odpowiednie leczenie, ponieważ choroba może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia i życia pacjenta. Jak objawia się kleszczowe zapalenie mózgu? W jaki sposób można je leczyć? Czy da się przed nim uchronić? Odpowiadamy!
Z tego artykułu dowiesz się:
Kleszczowe zapalenie mózgu wywoływane jest przez wirusa TBE. Wirus ten przenoszą kleszcze, ale wyłącznie te zainfekowane. Szacuje się, że około 2% kleszczy należy do nosicieli TBE. W związku z tym nie u każdego, kogo ukąsi kleszcz, rozwinie się choroba.
Według statystyk ryzyko wynosi 1 na 150 przypadków. To, czy odkleszczowe zapalenie mózgu przejdzie się bezobjawowo – wtedy mówimy o postaci poronnej, czy z objawami, zależy m.in. od wieku i płci. Im pacjent starszy, tym gorzej reaguje na infekcję. KZM dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety, mężczyźni również chorują zdecydowanie ciężej.
Kleszcze są nosicielami wielu chorób — lista jest naprawdę obszerna. Oprócz kleszczowego zapalenia mózgu należą do nich:
Wirus przenoszony jest przez ślinę. Gdy kleszcz pokłuje człowieka, wirus od razu wnika przez ranę. Okres utajenia, czyli inkubacji, może wynosić od 2 do 28 dni. Choroba zaczyna się rozwijać, mimo że zakażony jeszcze o tym nie wie i zazwyczaj ma dwa etapy:
Pierwszy z nich to etap zachorowania – pojawiają się objawy grypopodobne, czyli:
Część pacjentów wówczas przezwycięża infekcję. Zazwyczaj trwa to od 1 dnia do 8 dni. Istnieje jednak druga grupa, u której mechanizmy obronne organizmu nie są wystarczające. U tych osób wirus przenika do centralnego układu nerwowego, wywołując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, dla którego charakterystyczne są:
Czasami wirus powoduje zapalenie mózgu i/lub zapalenie rdzenia kręgowego. To najpoważniejsza postać KZM. Objawami zapalenia rdzenia kręgowego są:
Wiele osób zastanawia się, w jaki sposób można rozpoznać kleszczowe zapalenie mózgu. Przede wszystkim należy udać się do lekarza, który przeprowadza wywiad z pacjentem. W kleszczowym zapaleniu mózgu występują różne charakterystyczne cechy w badaniach krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego. We krwi można zaobserwować zmniejszoną liczbę białych krwinek, co nazywane jest leukopenią, lub prawidłową liczbę krwinek białych, czyli leukocytozę, wraz z limfocytarnym obrazem odsetkowym białych krwinek.
Jednak decydujące znaczenie dla rozpoznania kleszczowego zapalenia mózgu ma badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które wymaga pobrania próbki poprzez nakłucie lędźwiowe.
W przypadku kleszczowego zapalenia mózgu płyn mózgowo-rdzeniowy wykazuje kilka charakterystycznych cech:
Jak leczy się KZM? Dotychczas nie stworzono leków, które byłyby w stanie skutecznie zwalczyć wirusa. Leczenie zatem polega na łagodzeniu objawów – stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwobrzękowe oraz obniżające gorączkę. Ostatecznie organizm samodzielnie musi poradzić sobie z infekcją. Właśnie dlatego choroba uznawana jest za tak niebezpieczną. Nawet szybkie usunięcie zainfekowanego kleszcza nie daje pewności, że uda się uniknąć zachorowania, ponieważ wirus zostaje wprowadzony już w trakcie pokłucia. Najlepiej zatem podejmować działania profilaktyczne.
Nawet po wyleczeniu część chorych nie powraca całkowicie do zdrowia. Powikłania po odkleszczowym zapaleniu mózgu dotyczą około 58% osób, u których wystąpiła neurologiczna postać infekcji. Najczęściej wśród trwałych powikłań neurologicznych wymienia się, m.in.:
Najlepszym sposobem ochrony pozostaje profilaktyka. Dzielimy ją na preekspozycyjną i postekspozycyjną. Profilaktyka preekspozycyjna to z jednej strony unikanie ekspozycji na zakażenie, czyli dbanie o zakładanie odpowiedniej odzieży wtedy, gdy wybieramy się do parku, na łąkę czy do lasu, a z drugiej szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu. Tak zwana szczepionka przeciwko odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych zalecana jest szczególnie osobom szczególnie narażonym na zachorowanie, czyli rolnikom, ludziom pracującym przy eksploatacji lasów, turystom i uczestnikom obozów lub kolonii, funkcjonariuszom straży granicznej i pożarniczej oraz wojskowym.
Stosowanie szczepień ochronnych ma miejsce zazwyczaj w okresie zimowym. Podaje się trzy dawki – między pierwszą a drugą należy zachować przerwę około 1 do 2 miesięcy, a między drugą i trzecią 9 do 12 miesięcy.
Jeżeli ktoś obawia się zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu, szczepionka nie została do tej pory przyjęta, a wie, że był ukąszony, można u niego zastosować swoistą immunoglobulinę. To tak zwana profilaktyka postekspozycyjna. Ważne, aby aplikacja immunoglobuliny nastąpiła od 48 do 96 godzin po ukłuciu.
Istnieje kilka skutecznych środków ostrożności, o których warto pamiętać, aby uchronić się przed ukąszeniami kleszczy. W tym celu należy:
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.