Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Ozempic stał się lekiem, który zmienił podejście do terapii niewystarczająco kontrolowanej cukrzycy typu 2, ale także wywołał niemałe zamieszanie w kontekście redukcji masy ciała. Czy preparat jest tylko alternatywą? Czy są sytuacje, w których należy stosować Ozempic? Jak działa on na organizm? Czy słusznie nazywa się go w mediach „lekiem na odchudzanie”?
Z tego artykułu dowiesz się:
Lek Ozempic zawiera substancję czynną: semaglutyd – długo działający syntetyczny analog ludzkiego peptydu GLP-1 (glucagon-like peptide-1). Preparat należy do grupy leków inkretynowych – takich, które naśladują działanie hormonów wydzielanych w jelitach po posiłku.
Ozempic jest przeznaczony do leczenia dorosłych pacjentów chorych na cukrzycę typu 2 – jako uzupełnienie diety i aktywności fizycznej. Wspiera kontrolę poziomu glukozy, opóźnia opróżnianie żołądka i prowadzi do stopniowej redukcji masy ciała.
Właściwości semaglutydu wykorzystywane w terapii zaburzeń gospodarki węglowodanowej przyczyniają się do tego, że substancja naśladuje naturalne procesy fizjologiczne związane z kontrolą glikemii i łaknienia. Nie jest to lek „korygujący” objawy, lecz modyfikujący zachowanie organizmu. Z tego względu wskazania do jego stosowania są ściśle zdefiniowane – pod względem populacji pacjentów i celów terapeutycznych.
Ozempic może być przepisywany jako monoterapia (postępowanie oparte na przyjmowaniu jednego preparatu) – u osób, które nie tolerują metforminy – lub jako część terapii w skojarzeniu z innymi lekami.
Nie wolno traktować Ozempicu jako preparat przeznaczony dla chorych na cukrzycę typu 1. Substancja czynna – semaglutyd – działa tylko wtedy, gdy organizm pacjenta zachował zdolność do endogennego wydzielania insuliny, choćby w ograniczonym zakresie. Warunek ten nie jest spełniony u osób z całkowitą niewydolnością trzustki. Lek nie jest także zarejestrowany do leczenia otyłości. Ozempic jest dostępny wyłącznie na receptę.
Ozempic to nazwa komercyjna. Substancja czynna – czyli semaglutyd – znajduje się także w innych lekach. Ich dawkowanie, wskazania do stosowania i sposób podawania różnią się od siebie – mimo że skład chemiczny jest ten sam.
Poza Ozempikiem drugim znanym lekiem zawierającym semaglutyd jest Wegovy. Choć obie nazwy odnoszą się do tej samej substancji czynnej, są zarejestrowane jako leki przeznaczone do innych celów terapeutycznych.
Wegovy to lek, który został opracowany dla osób z otyłością lub nadwagą, które spełniają kryteria do leczenia farmakologicznego – niezależnie od obecności cukrzycy.
Wielu pacjentów pyta specjalistów o Ozempic i jego stosowanie w celu leczenia otyłości. Taka praktyka nazywana jest użyciem „off-label”, czyli poza rejestracją. W USA zjawisko to przybrało dużą skalę – dane z 2023 roku pokazują, że większość użytkowników semaglutydu (Ozempicu) nie miała cukrzycy, lecz otrzymywała lek w celach związanych z redukcją masy ciała.
Paradoks polega na tym, że pacjenci częściej kojarzą lek „cukrzycowy” niż preparat Wegovy na otyłość. Sytuację dodatkowo komplikuje marketing oraz duże zainteresowanie terapiami GLP-1 w mediach społecznościowych.
Decyzja o rozpoczęciu leczenia Ozempikiem zapada w określonych sytuacjach klinicznych. Specjalista bierze pod uwagę:
Wskazaniem do stosowania leku Ozempic nie jest konkretna wartość stężenia cukru we krwi, lecz niewystarczająca kontrola metaboliczna mimo wdrożonego leczenia i zaleceń dietetycznych.
Cukrzyca typu 2 to choroba metaboliczna, która nie polega jedynie na „podwyższonym cukrze”. U jej podstaw leży insulinooporność oraz stopniowe osłabienie funkcji komórek beta (B) trzustki – tych, które wydzielają insulinę. U pacjentów z tą postacią cukrzycy dochodzi do zaburzenia wielu sprzężeń zwrotnych regulujących stężenie glukozy we krwi.
Leki inkretynowe – takie jak semaglutyd – zostały zaprojektowane po to, by ten złożony system częściowo odtworzyć. Receptory GLP-1 znajdują się w trzustce, przewodzie pokarmowym, ośrodkowym układzie nerwowym oraz w ścianach naczyń. Po ich aktywacji zwiększa się wydzielanie insuliny zależne od poziomu glukozy.
Lek nie działa w sposób „automatyczny”, ale adaptacyjny – nie wymusza stale wydzielania insuliny, a oddziałuje na organizm dopiero wtedy, gdy poziom glukozy we krwi faktycznie się podnosi. Semaglutyd hamuje także wydzielanie glukagonu – hormonu przeciwdziałającego insulinie. W rezultacie stężenie glukozy we krwi ulega normalizacji bez nadmiernych wahań.
Semaglutyd w odróżnieniu od insuliny nie wywołuje bezpośredniego efektu hipoglikemizującego – to znaczy, że nie obniża nagle poziomu glukozy we krwi, tylko „reguluje” go w ramach fizjologicznych mechanizmów. Właśnie z tego powodu ryzyko hipoglikemii – czyli spadku poziomu cukru poniżej bezpiecznych wartości – w przypadku stosowania semaglutydu jest niewielkie. Wzrasta ono tylko wtedy, gdy Ozempic podawany jest w skojarzeniu z pochodną sulfonylomocznika lub insuliną.
Przy tym lek spowalnia procesy trawienia i oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy – szczegółowe wyjaśnienie tych mechanizmów zostało przedstawione poniżej.
W badaniach klinicznych na osobach z cukrzycą typu 2 semaglutyd prowadził do obniżenia HbA1c średnio o 1,4-1,6%. Redukcja była utrzymana w długotrwałej obserwacji i występowała niezależnie od wcześniejszego leczenia. Co ważne – skuteczność była wyższa niż w przypadku wielu innych doustnych leków.
Wśród pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi zaobserwowano również zmniejszenie liczby powikłań: zawałów, udarów i zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych. W badaniu SUSTAIN 6 ryzyko takich incydentów było istotnie niższe niż w grupie placebo. Z punktu widzenia pacjenta – to nie tylko lepsza kontrola glikemii, ale także ochrona przed poważnymi powikłaniami cukrzycy.
Wiele osób dowiaduje się o Ozempicu nie z gabinetu diabetologa, ale z mediów – gdzie ten prezentowany jest jako „lek odchudzający”. Nie można jednak tak go klasyfikować. Nie tylko ze względu na samo nazewnictwo („lek odchudzający” zdecydowanie nie jest medycznym określeniem), ale także z tego względu, że Ozempic nie jest do tego przeznaczony (niemniej semaglutyd zawarty w leku już tak – w innych dawkach i pod inną nazwą: lek Wegovy).
Wpływ semaglutydu na masę ciała nie jest skutkiem „metabolizmu przyspieszonego lekiem”, lecz współwystępowania kilku efektów fizjologicznych.
Lek oddziałuje na receptory GLP-1 w ośrodkowym układzie nerwowym, szczególnie w rejonie podwzgórza. To tam znajdują się centra odpowiedzialne za uczucie głodu i sytości. Po aktywacji receptorów GLP-1 mózg wysyła sygnał, że organizm „już jadł” – nawet jeśli kaloryczność posiłku była umiarkowana. Pacjent ma mniejsze łaknienie i rzadziej ma potrzebę podjadania.
Semaglutyd spowalnia opróżnianie żołądka. Wchłanianie glukozy i lipidów przebiega wolniej. Ten efekt wspólnie z oddziaływaniem na OUN jeszcze bardziej wydłuża odczuwanie sytości.
W przypadku stosowania tego leku zmniejszenie masy ciała jest wynikiem ograniczonej podaży energii. Pacjent je mniej, a jednocześnie nie doświadcza nadmiernego głodu. Działanie zwiększa szansę na utrzymanie efektu.
Preparat dostępny jest w postaci roztworu do wstrzykiwań, w gotowym wstrzykiwaczu (penie). Podaje się go podskórnie – 1 raz na tydzień – w brzuch, udo lub ramię, niezależnie od pory dnia i posiłków.
Leczenie zawsze rozpoczyna się od najmniejszej dawki, która pozwala ograniczyć ryzyko nudności i wymiotów. Po czterech tygodniach lekarz decyduje, czy zwiększyć dawkę do 0,5 mg semaglutydu tygodniowo, a następnie – ewentualnie – do 1 mg lub 2 mg na tydzień. Jeśli pacjent osiąga oczekiwane efekty, nie ma konieczności modyfikacji dawki leku.
Nigdy nie należy samodzielnie zmieniać dawkowania ani przerywać terapii. Każda chęć zmiany sposobu leczenia wymaga wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Żaden lek nie działa wybiórczo. Im silniejsze efekty terapeutyczne, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia objawów niepożądanych. Nie inaczej jest w przypadku semaglutydu. Pacjent powinien wiedzieć, jakie reakcje organizmu mogą wystąpić w trakcie terapii i kiedy należy zgłosić się do lekarza. Nie chodzi wyłącznie o dolegliwości żołądkowo-jelitowe, ale także o potencjalne powikłania – rzadsze, lecz bardziej niebezpieczne.
W badaniach klinicznych najczęściej pojawiające się objawy dotyczyły przewodu pokarmowego. Ich nasilenie zazwyczaj zmniejsza się po kilku tygodniach leczenia. Ryzyko ich wystąpienia jest najwyższe w fazie zwiększania dawki.
Skutki uboczne, które występują często (częściej niż u 1 na 10 pacjentów):
Działania niepożądane, które występują rzadko (rzadziej niż u 1 na 100 pacjentów):
Nie u wszystkich chorych leczenie będzie bezpieczne. Przeciwwskazania do farmakoterapii dotyczą przede wszystkim osoby z rozpoznaną nadwrażliwością na semaglutyd lub którykolwiek ze składników preparatu.
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentówz ciężkimi zaburzeniami czynności nerek. Lek nie powinien być stosowany u osób z cukrzycą typu 1 ani w leczeniu kwasicy ketonowej – w tych przypadkach konieczne jest stosowanie insuliny. Co więcej, istnieją także grupy pacjentów, u których leczenie Ozempikiem może zwiększać ryzyko powikłań. Dotyczy to osób z aktywnym zapaleniem trzustki lub historią nawrotowych epizodów zapalenia tego narządu.
Leku nie należy przyjmować wraz z innymi preparatami zawierającymi agonistów receptora GLP-1 – działanie Ozempic w połączeniu z innymi analogami tego samego typu może wywołać nieprzewidywalne reakcje. Leczenie powinno być prowadzone przez lekarza, który zna pełny obraz kliniczny pacjenta – w tym wyniki badań, listę przyjmowanych leków oraz ryzyko potencjalnych interakcji.
W badaniach klinicznych spadek masy ciała o ≥5% osiągało 46-63% pacjentów przyjmujących Ozempic w dawkach od 0,5 do 1 mg semaglutydu raz na tydzień. Redukcja ≥15% masy ciała występowała u 21-27% osób – w porównaniu do 3-4% w grupie placebo. To dane, które dotyczą pacjentów z cukrzycą typu 2.
W populacji bez cukrzycy (czyli tej, dla której zarejestrowano Wegovy) skuteczność w zakresie redukcji masy ciała była jeszcze wyższa. Sugeruje się, że wynikało to z braku zaburzeń metabolicznych towarzyszących cukrzycy, ale i z dawek przekraczających 2 mg semaglutydu (zgodnie z zaleceniami, które dotyczą leczenia otyłości).
Redukcja masy ciała była także większa niż w przypadku innych leków wspomagających ten proces – orlistatu, naltreksonu z bupropionem czy liraglutydu.
Kiedy Ozempic jest stosowany wyłącznie w leczeniu otyłości, bez zgodności z rejestracją, sytuacja wymaga uzasadnionej decyzji klinicznej i świadomej zgody pacjenta. Dopuszczalne jest wyłącznie wtedy, gdy lekarz uzna, że korzyści przewyższają potencjalne ryzyko – i ma do tego pełną dokumentację medyczną.
Ozempic jest wskazany dla pacjentów z cukrzycą typu 2, u których wcześniejsze leczenie nie przyniosło wystarczających efektów. Lek jest zalecany szczególnie wtedy, gdy pacjent nie toleruje metforminy lub ma przeciwwskazania do jej stosowania.
Nie każda osoba musi kwalifikować się do terapii Ozempikiem. Jednak, jeśli lekarz uzna, że semaglutyd może poprawić kontrolę glikemii lub zmniejszyć ryzyko powikłań – warto potraktować leczenie jako narzędzie wspierające cały proces terapeutyczny.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Wśród schorzeń dermatologicznych znajduje się grupa różnorodnych chorób zapalnych, niekiedy określanych wspólnym terminem „liszaj”. Mimo że poszczególne jednostki chorobowe zaliczane do tej kategorii mogą mieć różną częstość występowania, to łącznie dotykają one znaczącej liczby osób na całym świecie i stanowią istotne wyzwanie zdrowotne. Czym dokładnie jest liszaj? Jakie daje objawy i co jest jego przyczyną? Dowiedz się więcej!
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
