Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa to badania radiologiczne, które są niezwykle istotne w czasie diagnostyki wielu schorzeń. Są metodami obrazowymi i pozwalają uzyskać dokładne odwzorowanie struktur organizmu – m.in. kości, chrząstek, naczyń etc. Oba te badania wykazują wiele cech wspólnych, lecz jednocześnie występuje pomiędzy nimi sporo różnic. Na czym zatem dokładnie polega tomografia komputerowa, a na czym rezonans magnetyczny i co warto wiedzieć przed ich wykonaniem?
Tomografia komputerowa, w skrócie TK lub CT (od angielskiej nazwy Computed Tomography), to badanie bazujące na działaniu promieniowania rentgenowskiego. Co jednak istotne, nie jest to działanie podobne do tego, które obserwuje się w przebiegu klasycznej radiografii. W tym przypadku specjalny detektor „ocenia” stopień osłabienia promieniowania w momencie, gdy przechodzi ono przez poddawany badaniu obszar. Tego typu pomiary wykonuje się pod różnymi kątami, dzięki czemu uzyskuje się dokładne przekroje danego obiektu.
Finalnie są to przestrzenne zdjęcia, ukazujące zarówno struktury kostne, tkanki miękkie, jak i naczynia krwionośne. Poszczególne z wymienionych struktur odróżnia się na podstawie różnic w pochłanianiu promieniowania RTG. Co istotne, pomiędzy niektórymi tkankami różnice są bardzo niewielkie, stąd też dość często przeprowadzana jest tomografia z kontrastem – pacjentom (przeważnie dożylnie) podaje się jodowe środki cieniujące, które znacznie ułatwiają odczytywanie uzyskanego obrazu [1,2].
Wskazań do TK jest wiele. Ta metoda diagnostyki obrazowej sprawdza się zarówno w kardiologii, neurologii, ortopedii, jak i wielu innych dziedzinach medycyny. Jeśli chodzi o konkretne procesy diagnostyczne, w kardiologii jako wskazania do tomografii komputerowej można wymienić: konieczność wykluczenia poważnych zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych, ocenę ewentualnych nieprawidłowości naczyń klatki piersiowej oraz serca, ocenę anatomiczną złożonych wad serca, naczyń i innych.
Jest to także metoda, stosowana podczas diagnostyki udarów mózgu, w przypadku podejrzenia ropnia mózgu czy krwawienia doczaszkowego, jak i po wszelkich urazach głowy czy rdzenia kręgowego. Ponadto specjaliści korzystają z TK w diagnostyce chorób płuc, zatok, układu moczowego czy zmian w układzie kostno-stawowym.
Tomografia komputerowa jest badaniem względnie szybkim – w niektórych przypadkach może trwać zaledwie kilka minut, maksymalnie do pół godziny (zależy to przede wszystkim od badanego obszaru). Przed jej przeprowadzeniem należy zdjąć biżuterię, zegarek czy inne przedmioty wykonane z metalu, a także odłożyć telefon komórkowy i inne urządzenia elektroniczne.
Na samym początku badania pacjent kładzie się na specjalnym stole, który następnie zostaje wsunięty w głąb tomografu – przypomina on swego rodzaju tunel. Tam ulokowana jest lampa rentgenowska, która wykonuje zdjęcia.
Co ważne, przez cały czas pacjent jest pod obserwacją specjalisty. Radiolog znajduje się w pomieszczeniu obok, lecz dzięki telekomowi, ma bieżący kontakt z badaną osobą. Przy pomocy zastosowanej technologii może m.in. przekazywać informacje, kiedy należy wstrzymać oddech. W czasie badania konieczne jest bowiem nie tylko pozostanie w bezruchu – w trakcie wykonywania zdjęć należy także wstrzymać oddech (na około 10-15 sekund).
Na pytanie, ile czeka się na wyniki tomografii komputerowej, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Można bowiem stwierdzić, że dostępne są od razu, ponieważ sam zapis obrazu jest gotowy w zasadzie natychmiast. Niewiele jednak wniesie on bez specjalistycznego opisu, który wykonuje lekarz radiolog. Na tego typu opis należy jednak zaczekać. Ile? To zależy od placówki i dostępności lekarzy. W niektórych przypadkach są to 2-3 dni, w innych 1-2 tygodnie.
Rezonans magnetyczny – w skrócie MRI (ang. Magnetic Resonance Imaging) – to technika, mająca zupełnie inne podstawy niż tomografia komputerowa. Bazuje bowiem na zjawisku NMR, czyli jądrowego rezonansu magnetycznego.
Jest to jedno z najdokładniejszych badań obrazowych – pozwala na otrzymanie wielopłaszczyznowych przekrojów konkretnego obszaru ciała. Są one bardzo szczegółowe, co jest możliwe dzięki wykorzystaniu magnesu oraz fal radiowych, które indukują pole magnetyczne (zwykle o wartość 0,5-3,0 Tesli). Otrzymywany w efekcie obraz pozwala odróżnić miejsca, w których znajduje się niejednorodna koncentracja jąder atomowych określonych pierwiastków. Przede wszystkim widoczne są protony, będące jądrami wodoru. Te zaś stanowią istotny element większości tkanek [3].
Wskazań do wykonania MRI, podobnie jak TK, jest wiele. Rezonans magnetyczny może bowiem okazać się bardzo pomocny w diagnostyce:
Rezonans magnetyczny w przebiegu przypomina opisaną wcześniej tomografię komputerową. Niestety, nie jest to badanie szczególnie komfortowe. Co jednak istotne, nie wynika to z jakichkolwiek dolegliwości bólowych, a związane jest z odczuciami psychicznymi i koniecznością pozostania w bezruchu.
Pacjent, w pozycji leżącej, umieszczany jest w tunelu gantry, który ma około 60-70 cm średnicy. Nie ma w nim zatem zbyt wiele przestrzeni, stąd też mogą pojawić się różnego rodzaju objawy klaustrofobii (choć należy dodać, że w niektórych placówkach pojawiają się tzw. otwarte systemy rezonansu magnetycznego – dają do dyspozycji pacjenta większą przestrzeń, co pozwala nie tylko na przeprowadzenie badania u osób z problemem wspomnianej klaustrofobii, lecz także np. z otyłością).
Co ważne, podchodząc do rezonansu, warto być przygotowanym na niezbyt przyjemne odgłosy – co chwilę słychać stukot, który może przypominać wręcz dźwięki karabinu. Jest to skutek uderzeń poszczególnych elementów o obudowy. W większości miejsc, by złagodzić ten efekt, pacjentom podaje się stopery do uszu lub słuchawki z muzyką.
Jeśli chodzi o długość badania, w większości przypadków rezonans magnetyczny trwa 30-90 minut. Nie da się jednak podać dokładnych danych, ponieważ jest to zależne od indywidualnej sytuacji i niezbędnych do przeprowadzenia sekwencji (ich liczby oraz rodzaju), a każda trwa 2-10 minut. Co istotne, w przebiegu badania bardzo ważne jest pozostanie we wspomnianym wcześniej bezruchu. Poruszanie się może wydłużyć całą procedurę, ponieważ konieczne będzie powtórzenie danych sekwencji.
W trakcie badania, podobnie jak podczas TK, pacjent cały czas podlega obserwacji. Specjaliści mogą więc zareagować, gdy tylko zaobserwują, że lęk nadmiernie narasta lub pojawiają się inne problemy. Uspokajające informacje, dane o pozostałym do końca badania czasie czy chociażby przypomnienie o konieczności pozostawania w bezruchu mogą przekazać poprzez interkom [3].
Warto wiedzieć również, że badanie rezonansem magnetycznym niekiedy wykonuje się na czczo, a wcześniej konieczne jest przeprowadzenie określonych badań laboratoryjnych, w tym oznaczenie wskaźnika przesączania kłębuszkowego (co jest niezbędne w przypadku badań z kontrastem). Co więcej, w czasie rezonansu nie można mieć ze sobą żadnych metalowych elementów, a nawet makijażu czy lakieru na włosach – mogą one spowodować nieprawidłowe rozchodzenie się impulsów w polu magnetycznym [4].
Co istotne, jeśli MRI ma być przeprowadzony po wcześniejszym wykonaniu biopsji, należy odczekać minimum 6 tygodni. Miejsce po biopsji musi bowiem ulec wygojeniu, w przeciwnym razie mogą wystąpić w obrazie elementy, które przyczynią się do błędów w interpretacji badania [4].
W tej kwestii jest podobnie, jak w przypadku tomografii – uzyskany obraz można obejrzeć od razu, lecz na opis czeka się zwykle od kilku dni do dwóch tygodni. Co ważne, jest on stworzony przy zastosowaniu medycznej terminologii, która nie dla każdego pacjenta jest w pełni zrozumiała. Stąd też interpretację należy przeprowadzić wspólnie z lekarzem, który zalecił badanie.
O wielu podobieństwach oraz cechach różnicujących opisywane tu badania można wnioskować z powyższych opisów. Jeśli jednak chodzi o kluczowe kwestie, wśród cech wspólnych TK oraz MRI na pewno należy wymienić samo ich sedno – są to radiologiczne badania obrazowe. Różne są jednak sposoby uzyskiwania ich wyników (promienie rentgenowskie vs. fale radiowe oraz pole magnetyczne). O czym jeszcze warto wiedzieć w tym kontekście?
Jak to zostało wspomniane, oba badania można przeprowadzić z zastosowaniem środka kontrastującego. W przypadku rezonansu, stosuje się preparaty, zawierające gadolin, zaś w TK wykorzystuje się środki, których głównym składnikiem jest jod (te drugie wiążą się z częstszymi reakcjami alergicznymi, choć ryzyko ich wystąpienia pojawia się także w kontekście środków, stosowanych w MRI). Ich podanie następuje zwykle dożylnie, lecz w niektórych przypadkach mogą być to środki aplikowane doustnie. Stosuje się je w celu poprawienia wyrazistości otrzymywanego w wyniku badania obrazu.
Kontrast jest zatem niezwykle pomocy w zakresie diagnostycznym, choć u wielu osób budzi obawy. Warto jednak pamiętać, że zgodnie z zasadami, zawsze należy stosować najniższą możliwą dawkę, co zmniejsza ryzyko ewentualnych powikłań. Co więcej, przed wykonaniem badania z kontrastem, należy przeprowadzić określone testy laboratoryjne, w tym sprawdzenie wspomnianego wyżej wskaźnika filtracji kłębuszkowej (eGFR). Dlaczego? Kontrast kumuluje się bowiem w tkankach, a u osób, u których nerki nie pracują prawidłowo, mogą pojawić się problemy z jego wydalaniem, czego efektem może być np. nefropatia pokontrastowa (wiąże się przede wszystkim ze zmniejszeniem filtracji kłębuszkowej, co może skutkować nawet niewydolnością nerek) [4].
Należy też pamiętać, że środka kontrastowego nie podaje się osobom, u których w czasie wcześniejszych tego typu badań wystąpiła nadwrażliwość na podawany preparat, a także nie jest zalecane stosowanie go w przypadku kobiet w ciąży (co ważne, w ciąży kontrast aplikuje się tylko w skrajnych przypadkach, a sama ciążą jest przeciwskazaniem do TK).
Warto wiedzieć także, że w przypadku wykonywania badania z kontrastem, nie można od razu po jego zakończeniu opuścić placówki. Należy pozostać pod obserwacją przez około pół godziny, by mieć pewność, że nie wystąpi nagła reakcja alergiczna. Co równie ważne, po zastosowaniu środka kontrastowego należy spożywać dużo płynów – jest to istotne z perspektywy wydalania kontrastu wraz z moczem (im większa ilość wspomnianych płynów, tym szybciej uda się go pozbyć z organizmu).
Zarówno tomografia, jak i rezonans magnetyczny, mają swoje przeciwwskazania. Jeśli chodzi o MRI, można podzielić je na bezwzględne oraz względne. O tych pierwszych mówi się w odniesieniu do pacjentów z wszczepionym rozrusznikiem serca, kardiodefibrylatorem, neurostymulatorem czy implantami słuchowymi starszej generacji, a także posiadających w ciele drobinki metalu (np. różnego rodzaju odłamki czy metalowe odczynniki, które można znaleźć w niektórych barwnikach tatuażów). Jeśli zaś chodzi o przeciwwskazania względne, jest to m.in. pompa insulinowa, protezy wewnątrznaczyniowe czy niektóre rodzaje wkładek dopochwowych.
Co więcej, wykonanie MRI uniemożliwiają także endoprotezy, aparaty ortodontyczne, implanty stomatologiczne oraz inne elementy, które posiadają w sobie metal. Są to jednak coraz rzadsze przypadki, ponieważ wymienione tu rozwiązania współcześnie często tworzone są z materiałów, które w kontekście rezonansu są całkowicie bezpieczne [2,4]. Dlaczego jest to aż tak istotne? Ponieważ podczas oddziaływania pola magnetycznego, metalowe elementy mogą ulegać przemieszczeniu i uszkadzać okoliczne tkanki. Co więcej, pole magnetyczne może niekorzystnie zadziałać np. na rozrusznik serca, zaburzając jego pracę i tym samym powodując poważne zagrożenie dla zdrowia.
Warto też jeszcze raz podkreślić wagę czynników psychologicznych – zarówno tomografia komputerowa, jak i rezonans magnetyczny, mogą być niewykonalne u pacjentów, którzy mierzą się z klaustrofobią lub innymi problemami z zakresu zaburzeń lękowych. W ich przypadku istnieje możliwość zastosowania sedacji bądź znieczulenia ogólnego – zawsze jest to ustalane indywidualnie i odbywa się pod okiem anestezjologa (warto pamiętać, że tego typu procedury same w sobie mają przeciwwskazania i zawsze należy brać je pod uwagę).
Jeśli zaś chodzi o tomografię komputerową, tutaj przeciwwskazań jest znacznie mniej. Przede wszystkim dotyczą ciąży – ze względu na narażenie na promieniowanie rentgenowskie (pod jego wpływem może dochodzić np. do uszkodzeń DNA, które są niezwykle niebezpieczne dla płodu). Wśród innych wymienia się m.in.: niewydolność nerek, cukrzycę insulinozależną, uczulenie na jod, nadczynność tarczycy. Nie są jednak w tym przypadku żadnym ograniczeniem rozruszniki serca, różnego rodzaju implanty czy inne metalowe elementy, stąd też TK jest pierwszym wyborem u osób, które mają je w swoim ciele.
Jak zatem widać, oba opisane tu badania mają swoje plusy i minusy. Na pewno mogą być jednak bardzo pomocne w różnych procesach diagnostycznych – często decydują o postawieniu finalnego rozpoznania.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Źródła:
Informacja:
Artykuły, opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Każda porada medyczna musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta na podstawie wywiadu i/lub badania lekarskiego. Nigdy nie próbuj samoleczenia, bazując wyłącznie na materiałach informacyjno-edukacyjnych. Zawsze korzystaj z konsultacji lub teleporady medycznej, świadczonej przez lekarza. W sytuacji pojawienia się objawów choroby lub pogorszenia stanu zdrowia, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji, zawartych na stronie bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Regularne badania profilaktyczne to klucz do długiego życia w zdrowiu. Kiedy warto zbadać poziom kreatyniny i jak przygotować się do badania? O czym świadczą wyniki?
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.
Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji.
O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.
