Tyłozgięcie i przodozgięcie macicy. Czym jest i czy wpływa na przebieg ciąży?

Spis treści:

• Tyłozgięcie i przodozgięcie macicy – definicja
• Rozpoznanie
• Czy tyłozgięcie macicy ma wpływ na płodność i na przebieg ciąży?
• Tyłozgięcie macicy, a prokreacja

Tyłozgięcie i przodozgięcie macicy – definicja

Macica jest nieparzystym narządem rodnym, który znajduje się w miednicy mniejszej. Od brzusznej strony ciała sąsiaduje z pęcherzem moczowym, natomiast tuż za macicą położona jest odbytnica. Macica przypomina swoim kształtem gruszkę. Jej wymiary to około 7-8 centymetrów długości i około 4 – 5 centymetrów szerokości, a jej waga to około 60 gramów. W budowie macicy wyróżnia się takie elementy, jak:

• Dno macicy – najgłębiej zlokalizowana część tego narządu. W czasie ciąży zmianie ulega jego wysokość, co umożliwia określenie wieku płodu.
• Trzon macicy – najszersza część macicy. Jest zbudowany z mięśni gładkich, a w jego budowie wyróżnia się jamę macicy, na której wewnętrznych ścianach znajduje się błona śluzowa (endometrium). Błona śluzowa umożliwia zagnieżdżenie się komórki jajowej.
• Cieśń – to zwężenie o długości kilku centymetrów, które oddziela szyjkę od trzonu macicy.
• Szyjka macicy – łączy macicę z pochwą co powoduje, że odgrywa znaczącą rolę w zapłodnieniu. Obecny w szyjce macicy śluz, który zmienia się w zależności od fazy cyklu miesięcznego albo wspomaga procesy zapłodnienia, albo też ogranicza ruchomość plemników i ich zdolność do przedostania się do jamy macicy.

Czym zatem jest przodozgięcie i tyłozgięcie macicy? Nie da się ukryć, że nazwy te brzmią dość niepokojąco, jednak czy faktycznie w jakikolwiek sposób wpływają na zdrowie i płodność kobiety?

Przodozgięcie oraz tyłozgięcie macicy to nic innego, jak określenie położenia macicy w miednicy, względem sąsiadujących struktur i narządów. Warto tutaj zaznaczyć, że fizjologicznie macica jest delikatnie wygięta. Jeśli jest ona pochylona ku brzusznej stronie ciała, czyli w kierunku pęcherza moczowego, to mamy do czynienia z przodozgięciem macicy. Jak wskazują dane statystyczne, tak położona macica występuje w przypadku 80% kobiet.  

Z tyłozgięciem macicy mamy natomiast do czynienia w sytuacji, gdy jej trzon przechyla się ku grzbietowej stronie ciała. Jej dno jest zwrócone jest wówczas w stronę kręgosłupa. Tyłozgięcie macicy diagnozowane jest u około 20% kobiet. Jeszcze do niedawna uważano, że jedynym fizjologicznym położeniem macicy jest przodozgięcie. Dziś, tyłozgięcie nie jest uważane za patologię.

Aby w pełni zrozumieć mechanizm tyłozgięcia macicy, należy wyjaśnić, czym jest aparat więzadłowy macicy. Aparat ten umożliwia umocowanie macicy w miednicy. Na aparat wiązadłowy macicy składają się:

• więzadło obłe macicy,
• więzadło krzyżowo – maciczne,
• więzadło szerokie macicy,
• więzadło podstawowe macicy,
• więzadło pęcherzowo – maciczne.

W kontekście tyłozgięcia macicy najbardziej istotne jest parzyste więzadło krzyżowo – maciczne. Rozpoczyna się ono na tylnej powierzchni szyjki macicy, następnie biegnie w stronę odbytnicy i przyczepia się do kości krzyżowej, a dokładnie do jej powierzchni miednicznej, znajdującej się na wysokości czwartego kręgu krzyżowego. Więzadła krzyżowo – maciczne odpowiedzialne są za utrzymanie macicy w przodopochyleniu. Konsekwencją zmian w ich budowie (powstanie zrostów, skrócenie więzadeł) jest natomiast tyłopochylenie macicy. Jak wskazuje literatura naukowa, zmiany struktury pozostałych więzadeł również wpływają na ich funkcje. Osłabienie czy też ich skrócenie powodować może zmiany ułożenia macicy w miednicy.  

Tyłozgięcie macicy może być spowodowane przez:

• uwarunkowania genetyczne (w tym przypadku mówimy o wrodzonym tyłozgięciu macicy),
• zrosty i tkanki bliznowate, powstałe w wyniku endometriozy lub zapalenia miednicy,
• osłabienie więzadeł, spowodowane spadkiem stężenia estrogenów w czasie menopauzy,
• zmiany nowotworowe,
• ciążę,
• zabiegi operacyjne w obrębie miednicy,
• mięśniaki macicy.

Tyłozgięcie macicy i przodozgięcie macicy – jak rozpoznać?

Najczęściej tyłozgięcie macicy jest diagnozowane przez ginekologa zupełnie przypadkowo, podczas badania USG lub palpacyjnego badania ginekologicznego. Jak już wspomniano wcześniej, tyłozgięcie macicy nie jest uznawane za stan patologiczny, a jedynie za odrębność anatomiczną. U większości kobiet, tyłozgięcie macicy nie powoduje objawów.

Zdarza się jednak, że pacjentka obserwuje u siebie niepokojące objawy. Do konsultacji z lekarzem ginekologiem powinny skłonić takie dolegliwości jak:

• bolesne miesiączki,
• obfite miesiączki,
• biegunka podczas menstruacji,
• dyspareunia, czyli bolesne stosunki płciowe (przeważnie ból występuje tylko w niektórych pozycjach),
• zaparcia lub też ból przy oddawaniu stolca,
• problemy z aplikacją tamponów,
• nietrzymanie moczu,
• bóle części krzyżowej kręgosłupa,
• ból podczas badania ginekologicznego i podczas USG transwaginalnego.

W przypadku występowania dolegliwości bólowych, wdraża się leczenie objawowe. Oznacza to, że lekarz zaleca pacjentce stosowanie środków przeciwbólowych. Natomiast jeśli kobieta, cierpiąca na tyłozgięcie macicy, skarży się na ból podczas stosunków płciowych, konieczne jest takie dobranie pozycji seksualnych, aby zniwelować dyskomfort. Jest to jednak kwestia indywidualnych preferencji kobiety i jej partnera.

Inne działania muszą natomiast zostać podjęte, kiedy tyłozgięcie macicy, a także ból nim spowodowany, jest wynikiem chorób współistniejących, takich jak m.in. mięśniaki macicy czy endometrioza. W takich przypadkach konieczne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia choroby podstawowej.  

Czy tyłozgięcie macicy ma wpływ na płodność i na przebieg ciąży?

Większość kobiet zastanawia się czy tyłozgięcie macicy utrudnia zajście w ciążę. Zarówno zapłodnienie, jak i sam przebieg ciąży nie są w żaden sposób uwarunkowane od tego, czy macica znajduje się w przodozgięciu czy w tyłozgięciu. Warto zaznaczyć, że w przypadku kobiet z macicą położoną w tyłozgięciu, niektóre pozycje seksualne, umożliwiające głęboką penetrację, powodują ból i dyskomfort, a zastosowanie pozycji o nieco płytszej penetracji może w pewnym stopniu utrudniać zapłodnienie i wydłużać czas dotarcia plemników do komórki jajowej. Jednak specjaliści podkreślają, że tyłozgięcie macicy nie jest przyczyną niepłodności.

Jeśli jednak kobieta, u której zdiagnozowane zostało tyłozgięcie macicy, ma problemy z zajściem w ciążę pomimo starań, to konieczna jest dokładna diagnostyka. Przyczyną takiego stanu nie jest bowiem samo nietypowe położenie macicy, ale choroby, które to położenie powodują. Stany zapalne macicy czy endometrioza niewątpliwie są przyczyną problemów z zapłodnieniem. Zatem jeśli para bezskutecznie stara się o dziecko, konieczne jest wizyta u lekarza, specjalizującego się w leczeniu niepłodności. Po dokładnej diagnostyce zaproponuje on odpowiednie metody leczenia, które pozwolą wyleczyć chorobę i dadzą nadzieję na poczęcie potomstwa.

Czy kobiety, u których zdiagnozowane zostało tyłozgięcie macicy, mogą mieć problemy z donoszeniem ciąży i powinny martwić się o jej przebieg? W większości przypadków tyłozgięcie macicy nie będzie powodować praktycznie żadnych problemów w trakcie ciąży. Co prawda, kobiety takie mogą skarżyć się na wystąpienie charakterystycznych objawów, co ma miejsce na początku ciąży. Mowa tutaj między innymi o problemach z oddawaniem moczu lub zupełnie odwrotnie – może wystąpić u nich nietrzymanie moczu. U niektórych pacjentek z tyłozgięciem macicy mogą wystąpić także bóle krzyża, które będą nieco bardziej nasilone niż u kobiet z typowym położeniem macicy. Objawy takie ustępują jednak przeważnie po pierwszym trymestrze. Wskutek powiększania się objętości macicy, ulega ona „wyprostowaniu” w miednicy, co powoduje m.in. zmniejszenie nacisku na pęcherz moczowy.

Warto jednak dodać, że u bardzo małego odsetka kobiet (zaledwie 1,4% kobiet z tyłozgięciem macicy) może dojść do uwięźnięcia macicy. Czym jest ten stan i co może on powodować? Między ósmym, a dwunastym tygodniem ciąży macica samoczynnie przemieszcza się z miednicy mniejszej, w kierunku miednicy większej. Jednak w sytuacjach, kiedy tyłozgięcie macicy spowodowane jest mięśniakami, guzem w obrębie miednicy mniejszej lub też zrostami, powstałymi np. na skutek endometriozy, dochodzi właśnie do uwięźnięcia macicy.

Stan ten jest bardzo niebezpieczny zarówno dla płodu, jak i dla samej matki. Może on bowiem powodować m.in. zaparcia, uczucie ciągłego parcia na stolec, utrudnienia, a nawet uniemożliwienie oddania moczu. Jeśli pacjentka nie zgłosi się w porę do specjalisty, w wyniku uwięźnięcia macicy może dojść do martwicy ścian pęcherza moczowego, a następnie jego pęknięcia i wydostania się moczu do jamy brzusznej. Niestety, taki stan bezpośrednio zagraża życiu pacjentki. W przypadku uwięźnięcia macicy, istnieje niewielkie ryzyko poronienia ciąży. Specjaliści zaznaczają jednak, że sytuacje takie występują niezwykle rzadko. Jeśli kobieta pozostaje pod stałą opieką specjalisty, to ryzyko opisanych powikłań jest bardzo małe.

Tyłozgięcie macicy nie jest także wskazaniem do przeprowadzenia cesarskiego cięcia. Kobiety z macicą tyłozgiętą mogą tak samo, jak kobiety z przodozgięciem macicy, rodzić siłami natury.

Tyłozgięcie macicy, a prokreacja

Jak zostało wspomniane już wcześniej, samo tyłozgięcie macicy nie jest przyczyną niepłodności, ani też nie stanowi przeciwskazania do aktywności seksualnej. Jednak wiele pań, u których zdiagnozowano tyłozgięcie macicy, skarży się na ból podczas stosunku. Szczególnie ma to miejsce podczas takich pozycji, w których dochodzi do głębokiej penetracji. Niestety, u wielu kobiet powoduje to na tyle duży dyskomfort, że zaprzestają aktywności seksualnej, co bez wątpienia wpływa negatywnie nie tylko na ich samoocenę, lecz także na relację z partnerem. Jak temu zaradzić?

Rozwiązaniem jest zastosowanie takich pozycji seksualnych, w których kobieta będzie czuła się komfortowo, a zarazem nie będzie skazana na dolegliwości bólowe, które odbiorą jej przyjemność ze współżycia. Lekarze ginekolodzy zalecają, aby kobiety z tyłozgięciem macicy korzystały z pozycji seksualnych, które umożliwiają penetrację od tyłu. Tutaj wymienić można np. pozycję kolankowo – łokciową. Oczywiście wybór pozycji seksualnej to przede wszystkim kwestia indywidualnych preferencji.  

Podsumowując, tyłozgięcie macicy nie jest stanem chorobowym i nie wymaga leczenia, jeśli pacjentka nie cierpi z tego powodu na dodatkowe dolegliwości. Jeśli jednak takie położenie macicy jest spowodowane jest  np. mięśniakami macicy, konieczne jest jak najszybsze podjęcie leczenia tych chorób. Tyłozgięcie macicy nie stanowi także przeciwskazania do aktywności seksualnej czy też zajścia w ciążę. Jednak panie z nietypowym położeniem macicy powinny przede wszystkim zadbać o swój komfort podczas stosunków seksualnych, a także poddawać się regularnym kontrolom lekarskim w czasie ciąży.