Tłuszczak to jedna z najczęstszych postaci łagodnych guzów, które rozwijają się z tkanki tłuszczowej. Charakteryzuje się obecnością skupiska dojrzałych komórek tłuszczowych, otoczonych torebką łącznotkankową. Choć zazwyczaj nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, może wywoływać obawy natury estetycznej lub powodować dyskomfort w przypadku większych rozmiarów. Do jakiego lekarza udać się w przypadku podejrzenia tłuszczaków? Na czym polega ich leczenie? Odpowiadamy!

Spis treści:

Czym jest tłuszczak?
Rodzaje tłuszczaków
Miejsca występowania tłuszczaków
Przyczyny powstawania tłuszczaków
Co zwiększa ryzyko wystąpienia tłuszczaków?
Do jakiego lekarza udać się z tłuszczakiem?
Leczenie tłuszczaków
Na czym polega usuwanie tłuszczaka?
Jak zapobiegać tłuszczakom?

Czym jest tłuszczak?

Tłuszczak to łagodny guz tkanki łącznej, który przybiera formę skupiska komórek tłuszczowych, otoczonych torebką łącznotkankową. Tłuszczaki najczęściej pojawiają się w obrębie tkanki podskórnej i charakteryzują się brakiem obecności złośliwych komórek nowotworowych. Dlatego też bardziej można traktować je jako widoczny problem kosmetyczny niż jako chorobę. Mimo, że tłuszczaki rosną bardzo powoli, to w niektórych przypadkach mogą osiągnąć znaczne rozmiary, co może skłonić do interwencji chirurgicznej w celu ich usunięcia.

Rodzaje tłuszczaków

Wyróżnia się następujące rodzaje tłuszczaków:

naczyniakotłuszczak (angiolipoma) – ten rodzaj tłuszczaka charakteryzuje się dużą ilością naczyń krwionośnych w obrębie guza, który składa się z komórek tłuszczowych, połączonych z licznymi naczyniami,
zimowiak (tłuszczak brunatny) – guz ten pochodzi z brunatnej tkanki tłuszczowej, która naturalnie występuje tylko u niemowląt,
lipoblastoma – często spotykany u niemowląt i małych dzieci; jest to zmienny pod względem wielkości guz; ten rodzaj tłuszczaka różnicować należy z tłuszczakomięsakiem – nowotworem złośliwym,
lipoma – pojedyncza, wyraźnie odgraniczona zmiana tłuszczowa, która jest jednym z najczęstszych rodzajów tłuszczaków;
mięśniakotłuszczak – guz ten zawiera zarówno komórki tkanki tłuszczowej, jak i tkanki mięśniowej, co nadaje mu unikalną strukturę histologiczną, myelolipoma – jest nietypowym tłuszczakiem, ponieważ składa się zarówno z komórek tkanki tłuszczowej, jak i komórek szpiku kostnego,
tłuszczak z komórek wrzecionowatych (tłuszczak wielopostaciowy) – w tym przypadku guz zawiera komórki tłuszczowe oraz niewielką ilość drobnych naczyń krwionośnych.

Miejsca występowania tłuszczaków

Tłuszczaki mogą występować w różnych częściach ciała, pojedynczo lub w formie skupisk, znanych jako tłuszczaki mnogie. W większości przypadków umiejscawiają się w tkance podskórnej – wówczas skóra wygląda normalnie (bez zaczerwienienia). Obecność tłuszczaka można dostrzec jedynie poprzez dotyk. Najczęściej tłuszczaki występują:

na plecach – często dotyczą mężczyzn w wieku od 40 do 70 lat; guzy te mogą pojawić się na plecach i wymagać interwencji, zwłaszcza jeśli osiągną większe rozmiary,
na szyi – ból wynika z ucisku guza na pobliskie nerwy lub narządy,
na twarzy – częściej występują u mężczyzn, a szczególnie na czole i policzkach; guzy te mogą być duże i mieć nieregularny kształt, co może powodować kłopoty natury estetycznej,
wewnętrzne – mogą przyczyniać się do nadciśnienia czy powstawania obrzęków,
na głowie – są często spotykane i mogą powodować dyskomfort, np. podczas codziennej pielęgnacji włosów, wywołując podrażnienia przy czesaniu,
na ramionach – często pojawiają się u dojrzałych mężczyzn,
w piersiach – bezbolesne, niegroźne, mimo nowotworowego charakteru; nadzór ginekologiczny oraz regularne badania obrazowe piersi są jednak konieczne,
w pachwinie – wymaga konsultacji z ginekologiem lub chirurgiem; lekarz ocenia, czy guz nie jest powiązany z innymi dolegliwościami, a także czy węzły chłonne nie są powiększone.

Przyczyny powstawania tłuszczaków

Przyczyny powstawania tłuszczaków nie są jeszcze do końca poznane, jednak istnieje kilka potencjalnych czynników, które mogą wpływać na ich rozwój.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia tłuszczaków?

Wyróżniono pewne czynniki ryzyka, zwiększające ryzyko wystąpienia tłuszczaków:

wiek między 40. a 60. rokiem życia,
nowotwory (przebyte przez pacjenta bądź występujące w rodzinie),
predyspozycje genetyczne – występowanie tego typu zmian u członków rodziny,
nadwaga oraz otyłość,
urazy,
hiperlipidemia,
stosowanie niektórych leków – np. leków steroidowych.

Warto zaznaczyć, że istnieją także rzadkie zespoły chorobowe, które są związane z występowaniem tych guzów. Przykładami takich schorzeń są:

Choroba Dercuma – charakteryzuje się wieloma bolesnymi zmianami w tkance podskórnej, szczególnie na tułowiu i kończynach. Często dotyka kobiety po menopauzie, które borykają się z zaburzeniami emocjonalnymi.
Choroba Madelunga – jest to choroba metaboliczna, w której dochodzi do symetrycznego gromadzenia się mas tłuszczakowatych w różnych częściach ciała. Zwykle występuje u mężczyzn w średnim wieku, którzy nadużywają alkoholu.
Zespół Gardnera – zespół genetyczny, dziedziczony w sposób dominujący, co oznacza, że wystarczy dziedziczyć jedną mutację zmienionego genu, aby objawy choroby się pojawiły. Zespół ten wiąże się z różnymi objawami, w tym z powstawaniem tłuszczaków.
Zespół Proteusza – objawia się przerostem skóry, tkanki podskórnej, kości i mięśni. Jest związany z mutacjami genowymi i może mieć różnorodne, poważne konsekwencje zdrowotne.

Do jakiego lekarza udać się z tłuszczakiem?

W przypadku podejrzenia tłuszczaka zalecane jest skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu lub specjalistą, takim jak dermatolog czy chirurg ogólny. Lekarz może pomóc w diagnozie i ocenie zmian skórnych – chirurg ogólny jest w stanie przeprowadzić interwencję chirurgiczną, jeśli istnieje konieczność usunięcia zmiany chorobowej ze względów estetycznych lub bólowych.

Leczenie tłuszczaków

Zazwyczaj tłuszczaki nie wymagają specjalistycznego leczenia, a jedynie regularnej obserwacji. Jednakże, jeśli guzy zaczynają przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu, stają się widocznym defektem kosmetycznym lub wpływają na funkcjonowanie narządów wewnętrznych, może być konieczne ich usunięcie. Przy niewielkich guzach możliwa jest liposukcja. Niemniej jednak, najczęściej wykonuje się zabieg operacyjny, w którym usuwa się zmianę wraz z torebką łącznotkankową.

Liposukcja tłuszczaka

W trakcie zabiegu usuwania tłuszczaka, w okolicy zmiany chorobowej umieszcza się specjalną kaniulę, która ma za zadanie odsysanie tkanki tłuszczowej z guza. Ta technika, znana jako liposukcja, nie zawsze jest precyzyjną metodą. Dlaczego? Istnieje pewne ryzyko, że nie wszystkie komórki guza zostaną usunięte w sposób całkowicie dokładny, co może skutkować nawrotem tłuszczaka. Dlatego w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy istnieją obawy co do kompletnego usunięcia guza, lepszym sposobem może być zabieg chirurgiczny, który pozwala na usunięcie guza razem z jego torebką łącznotkankową.

Na czym polega usuwanie tłuszczaka?

Chirurgiczne usunięcie tłuszczaka jest stosowane w przypadkach, gdy guz powoduje ból, uciska sąsiadujące struktury, ogranicza ruchy lub osiąga duże rozmiary. W procedurze usuwania tłuszczaka wykorzystuje się pojedyncze cięcie, podczas którego usuwana jest zarówno tkanka guza, jak i jego torebka. Zazwyczaj jest to zabieg stosunkowo prosty i krótkotrwały, trwający zwykle do pół godziny. Warto podkreślić, że tłuszczaki rzadko rozrastają się lub przerastają w tkankę mięśniową, a jeszcze rzadziej docierają do okostnej i z nią się zrastają. W takich przypadkach operacja może być bardziej złożona. Zabieg usuwania tłuszczaka może być przeprowadzony przy zastosowaniu znieczulenia miejscowego, co pozwala na przeprowadzenie go w warunkach ambulatoryjnych lub w przypadku mnogich guzów, czy też tłuszczaków o znacznych rozmiarach – w znieczuleniu ogólnym na bloku operacyjnym.

Po usunięciu guza, rana skóry jest zwykle zszywana za pomocą szwów chirurgicznych lub specjalnych plastrów. Usunięte tkanki są następnie badane pod kątem histopatologicznym, co pomaga potwierdzić diagnozę oraz wykluczyć ewentualne nieprawidłowości.

Pielęgnacja skóry po usunięciu tłuszczaka

Czas gojenia rany po chirurgicznym usunięciu tłuszczaka zazwyczaj wynosi od kilku do kilkunastu dni – wpływ na to ma przede wszystkim rozmiar oraz umiejscowienie guza. Kluczowym elementem tego procesu jest odpowiednia pielęgnacja operowanej okolicy oraz regularna wymiana opatrunków, co pomaga w zapobieganiu infekcjom i utrzymaniu właściwego procesu gojenia. Zwykle po pierwszej dobie możliwa jest zmiana opatrunku. W ciągu trzech tygodni od przeprowadzenia zabiegu, gdy rana jest już w odpowiednim stopniu zagojona, warto zacząć stosować preparaty na blizny, dostępne w aptekach.

Jak zapobiegać tłuszczakom?

Genetyczne uwarunkowania tłuszczaków sprawiają, że brak jest specyficznych działań profilaktycznych w celu ich zapobiegania. Niemniej jednak, istnieją pewne kroki, które można podjąć w celu minimalizacji ryzyka ich wystąpienia. Przede wszystkim, warto unikać zranień i urazów, które mogą zwiększać podatność na powstawanie tłuszczaków. Warto też regularnie obserwować własne ciało. W momencie zauważenia jakichkolwiek podejrzanych zmian należy udać się na konsultację do lekarza pierwszego kontaktu – jest to w szczególności istotne w przypadku, gdy samemu trudno jest ocenić, czy dana zmiana ma charakter łagodny, czy może stanowi oznakę potencjalnie złośliwego nowotworu.

Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED

Bibliografia:

Polak K., Stanek-Misiąg E., Tłuszczak – przyczyny, wygląd, miejsca występowania, Medycyna praktyczna dla pacjentów,
Osipowicz K., Tłuszczak – Czym jest? Rodzaje, objawy i leczenie,
Charifa A, Azmat C.E., Badri T., Lipoma Pathology,
Wrzesińska N., Tłuszczak – przyczyny, objawy, usuwanie, leczenie, rokowanie.