Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Temat stomii należy do tych, wokół których narosło wiele mitów. Niektórzy obawiają się, że stomia oznacza koniec aktywnego życia, inni uważają, że wymusza rezygnację z ulubionych zajęć czy podróży. Pojawia się wiele nurtujących kwestii – czy stomia śmierdzi, czy boli, co można, a czego nie można robić. Jak zmienia się życie pacjenta, kiedy musi zmierzyć się z leczeniem problemów, które są przyczyną stomii? W artykule znajdują się odpowiedzi na wszystkie najważniejsze pytania.
Słowo „stomia” pochodzi z języka greckiego: στόμα (stóma) – oznacza „otwór”. Czym jest stomia w nomenklaturze medycznej? Określenie odnosi się do chirurgicznie utworzonego połączenia między narządem wewnętrznym a powierzchnią ciała.
Gdy z różnych przyczyn funkcje układu pokarmowego lub moczowego zostaną zaburzone, organizm może utracić zdolność do prawidłowego wydalania kału lub moczu. W takich sytuacjach lekarze mogą podjąć decyzję o stworzeniu alternatywnej drogi – wyłonienia stomii.
Każdego roku w Polsce kilka tysięcy pacjentów poddaje się zabiegowi wyłonienia stomii. Liczba ta rośnie, ponieważ coraz częściej diagnozowane są choroby przewodu pokarmowego i układu moczowego.
Obecnie w Polsce żyje około 50 tysięcy osób ze stomią. Wśród nich znajdują się zarówno pacjenci po leczeniu onkologicznym, jak i osoby, które urodziły się z wadami w budowie układu pokarmowego.
W zależności od tego, który narząd został połączony ze skórą, wyróżnia się trzy różne rodzaje stomii.
Kolostomia to połączenie jelita grubego z powierzchnią ciała. Jej umiejscowienie zależy od odcinka jelita, z którego została wyłoniona. Jeśli kolostomia obejmuje esicę (część jelita grubego przed odbytnicą), stomia jest zlokalizowana po lewej stronie brzucha. Jeśli dotyczy poprzecznicy (środkowej części jelita grubego) lub wstępnicy (początkowego odcinka jelita grubego), zwykle znajduje się po prawej stronie brzucha.
Konsystencja treści jelitowej zależy od miejsca wyłonienia stomii – im bliżej końcowego odcinka jelita grubego, tym bardziej uformowany kał.
Ileostomia to połączenie końcowego odcinka jelita cienkiego ze skórą. Zwykle znajduje się w prawej części brzucha.
W tym przypadku treść jelitowa, która trafia do worka stomijnego, ma płynną lub półpłynną konsystencję – nie przechodzi przez jelito grube i w konsekwencji nie podlega procesom kształtowania mas kałowych (nie dochodzi do wchłaniania wody i zagęszczania stolca).
Urostomia to chirurgiczne wyłonienie nowej drogi odprowadzania moczu u pacjentów, którzy nie mogą oddawać go w sposób naturalny – najczęściej po cystektomii (usunięciu pęcherza moczowego). W tym celu wykorzystuje się fragment jelita cienkiego, najczęściej odcinek jelita krętego, który zostaje odcięty od reszty przewodu pokarmowego i połączony z moczowodami. Wyłoniona część jelita cienkiego nie pełni funkcji trawiennych, lecz przewodzi mocz, który następnie jest odprowadzany na powierzchnię skóry.
Mocz samoistnie wypływa do specjalnego worka stomijnego, ponieważ nowo utworzona droga nie ma zwieracza, który kontroluje jego oddawanie.
Czasowa stomia służy jako przejściowe rozwiązanie. Umożliwia przejście przez proces leczenia choroby podstawowej. Jeśli istnieje szansa na przywrócenie naturalnej drogi wydalania, pacjent przechodzi kolejną operację, podczas której lekarze zamykają stomię.
Stała stomia pozostaje na całe życie. Dotyczy pacjentów, u których usunięto końcowy odcinek jelita grubego, odbytnicę lub pęcherz moczowy.
W niektórych przypadkach stomia ratuje życie, w innych pozwala normalnie funkcjonować mimo przewlekłej choroby. Decyzję o konieczności przeprowadzenia operacji podejmuje się w sytuacjach, gdy inne metody leczenia nie są możliwe lub wystarczająco skuteczne.
Zdecydowana większość stomii (80 proc. wszystkich przypadków) jest częścią leczenia nowotworów końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Wyróżnia się przypadki, w których konieczne jest usunięcie całego jelita grubego lub resekcja tylko jego fragmentu – okrężnicy, esicy lub odbytu.
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku zaawansowanych nowotworów pęcherza.
Choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego należą do najczęstszych przyczyn resekcji przewodu pokarmowego wśród młodych osób. Przewlekłe stany zapalne mogą doprowadzić do powstawania przetok, zwężeń oraz uszkodzeń ściany jelita.
Gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a stan pacjenta pogarsza się, lekarze mogą zdecydować o potrzebie usunięcia zmienionego chorobowo fragmentu jelita. W zależności od rozległości operacji wyłonienie stomii może być tymczasowe lub stałe.
Wypadki komunikacyjne, rany penetrujące brzuch, powikłania pooperacyjne – każda z tych sytuacji może doprowadzić do uszkodzeń narządów w stopniu uniemożliwiającym ich prawidłową pracę.
Gdy dochodzi do perforacji jelit, istnieje wysokie ryzyko rozwoju zapalenia otrzewnej – stanu zagrażającego życiu. Zabieg w większości przypadków zapobiega dalszemu pogarszaniu stanu zdrowia i umożliwia regenerację przewodu pokarmowego.
Niektóre dzieci rodzą się z wadami, które nie pozwalają na prawidłowe funkcjonowanie. Niedrożność jelit, wady odbytu, brak wykształconego pęcherza – to tylko niektóre z nich. Stomia wyłaniana jest na powierzchnię brzucha, aby zapewnić organizmowi możliwość rozwoju. W wielu przypadkach, po odpowiednim leczeniu i ocenie funkcji narządów, możliwe jest odtworzenie naturalnej drogi wydalania. Jeśli wada anatomiczna nie daje takiej możliwości, stomia pozostaje na stałe.
Przed operacją pacjent przechodzi bardzo dokładną diagnostykę, która pozwala ocenić stan układu pokarmowego lub moczowego. Istotnym etapem przygotowania jest wyznaczenie miejsca połączenia części jelita z powierzchnią skóry brzucha. Specjaliści biorą pod uwagę budowę ciała, blizny po wcześniejszych operacjach oraz zdolność do samodzielnej pielęgnacji skóry.
Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Chirurg wykonuje nacięcie w jamie brzusznej, aby uzyskać dostęp do jelit.
W zależności od rodzaju stomii odcinek jelita cienkiego (kiedy wykonuje się ileostomię) lub grubego (w przypadku kolostomii) zostaje przesunięty do wcześniej przygotowanego otworu w powłokach brzusznych. Urostomia uwzględnia wcześniejsze przyłączenie moczowodów do wyizolowanego odcinka jelita.
Następnie światło jelita zostaje wyłonione na powierzchnię brzucha i przyszyte do skóry tak, by umożliwiało wyprowadzenie treści jelitowej na zewnątrz organizmu.
W pierwszych dniach obowiązuje dieta płynna, a przez kolejne tygodnie wprowadza się lekkostrawne posiłki. Osoby z wyłonioną stomią nie mają możliwości kontroli wypróżnień i wydalania gazów, ponieważ nie posiadają zwieracza zamykającego ujście jelita. Z tego powodu w miejscu, gdzie zostaje utworzona stomia, niezbędny jest specjalny worek, który gromadzi treść jelitową lub mocz.
Nie można zaprzeczyć temu, że stomia wymaga od pacjenta wielu zmian, nauki nowych umiejętności i modyfikacji codziennej rutyny.
W perspektywie konieczności przejścia przez okres adaptacji warto pamiętać, że współczesne metody leczenia oraz dostępność nowoczesnych produktów stomijnych pozwalają na powrót do aktywnego życia, pracy i sportu.
Przyjęcie nowej rzeczywistości po wyłonieniu stomii wymaga czasu. Pacjenci często doświadczają mieszanych emocji – połączenia ulgi po już przebytej operacji z lękiem przed przyszłością, którym często towarzyszą okresy obniżonego nastroju.
Badania wskazują, że około 40-50% osób ze stomią może przechodzić przez epizody depresyjne lub stany lękowe, zwłaszcza w pierwszych miesiącach po zabiegu.
W oswojeniu się z nową sytuacją mogą pomóc rozmowy z psychologiem, terapie grupowe lub kontakt z innymi pacjentami – wsparcie „z zewnątrz” często pomaga przełamać początkowe bariery i odzyskać pewność siebie.
Wielu stomików odzyskuje poczucie kontroli i w pełni akceptuje nową rzeczywistość już po kilku miesiącach od operacji – w całym procesie bardzo ważna jest nauka samodzielnego dbania o stomię i stworzenie warunków, które dadzą możliwość powrotu do codziennych aktywności.
Czy po operacji powrót do „normalnego życia” jest w pełni możliwy? Z odpowiednim podejściem – tak. Dostosowanie nawyków pozwala na aktywność zawodową, podróże i uprawianie sportu.
Stomia nie skraca życia. Pacjenci, którzy przestrzegają zaleceń medycznych, regularnie kontrolują stan stomii i dbają o odpowiednią dietę, mogą cieszyć się długim życiem bez istotnych ograniczeń.
Odżywianie po operacji wpływa na samopoczucie, ilość wydzielanych gazów oraz konsystencję treści jelitowej. Dieta powinna być dostosowana do rodzaju stomii oraz indywidualnej tolerancji pokarmowej. W pierwszych tygodniach po zabiegu zalecana jest dieta lekkostrawna, a nowe produkty należy wprowadzać stopniowo.
Osoby ze stomią powinny zwracać uwagę na produkty, które mogą powodować wzdęcia, nadmierne wydzielanie gazów lub niedrożność.
Produkty, które mogą powodować nadmierne gazy:
Pokarmy trudne do strawienia:
Produkty, które mogą podrażniać przewód pokarmowy:
Każdy organizm może reagować inaczej na skład diety. Aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości, zaleca się prowadzenie dzienniczka żywieniowego i obserwacja tego, jakie produkty dobrze się toleruje. W pierwszym okresie po wyłonieniu stomii warto skorzystać z pomocy doświadczonego dietetyka klinicznego.
Codzienna pielęgnacja stomii nie jest skomplikowana, jednak wymaga systematyczności i stosowania odpowiednich środków ochronnych.
Stomię należy myć czystą, letnią wodą i łagodnym mydłem (najlepiej bezzapachowym i bezalkoholowym). Po umyciu skórę wokół stomii należy delikatnie osuszyć, unikając przy tym silnego pocierania. Należy także regularnie sprawdzać, czy skóra nie wykazuje oznak podrażnienia lub infekcji.
Dostępne są różne rodzaje sprzętu stomijnego, które można dopasować do indywidualnych potrzeb pacjenta. Podstawowy zestaw stanowią:
Skóra w okolicy stomii jest delikatna i podatna na uszkodzenia. Zaczerwienienia, świąd, a nawet otwarte rany pojawiają się najczęściej wtedy, gdy sprzęt stomijny nie przylega odpowiednio do ciała lub wywołuje reakcję alergiczną.
Nieprawidłowa pielęgnacja, używanie drażniących środków do mycia czy nadmierna wilgotność skóry także sprzyjają stanom zapalnym.
Uniknięcie podrażnień wymaga właściwego dopasowania sprzętu, który nie powinien powodować ucisku ani pozostawiać zbyt dużego luzu wokół stomii. Warto stosować specjalne produkty ochronne, które tworzą dodatkową warstwę zabezpieczającą skórę.
Treść jelitowa, która może wydostawać się spod płytki stomijnej, powoduje dyskomfort, zwiększa ryzyko podrażnień i infekcji. Najczęstszą przyczyną przecieków jest źle dopasowany sprzęt, jego zbyt rzadka wymiana lub zmiana konsystencji treści pokarmowej. Zmniejszenie tego ryzyka wymaga dopasowania sprzętu do aktualnego kształtu stomii oraz jej wielkości. Dobry efekt daje stosowanie past uszczelniających i regularna wymiana worków stomijnych.
Pielęgnacja stomii wymaga indywidualnego podejścia. Stomaterapeuta ocenia stan skóry wokół stomii, pomaga dobrać odpowiedni sprzęt oraz doradza w kwestii pielęgnacji.
Z czasem kształt stomii może się zmieniać i w efekcie wymagać dostosowania systemu worków do nowych warunków. Możliwości jest wiele, a stomaterapeuta może doradzić, które z nich najlepiej sprawdzą się w danym przypadku.
Każdy zabieg chirurgiczny wiąże się z ryzykiem powikłań. W przypadku stomii problemy mogą pojawić się zarówno w krótkim okresie, jak i po dłuższym czasie od operacji. Przestrzeganie zaleceń lekarza, stosowanie dobrze dopasowanego sprzętu stomijnego, odpowiednia pielęgnacja i dieta pozwalają ograniczyć ryzyko powikłań.
Najczęstsze powikłania to:
U najmłodszych pacjentów stomia wiąże się z nieco innymi problemami niż w przypadku osób dorosłych. Dzieci często nie rozumieją, dlaczego ich ciało funkcjonuje inaczej niż u rówieśników.
Zrozumienie zasad pielęgnacji stomii oraz wprowadzenie jej do codziennego życia w naturalny sposób znacznie pomaga w adaptacji.
Nie każda stomia jest zmianą na całe życie. Jeśli lekarze przewidują możliwość przywrócenia naturalnej drogi wypróżniania, pacjent może zostać zakwalifikowany do operacji zamknięcia stomii.
Decyzja zależy przede wszystkim od stanu zdrowia pacjenta, rodzaju choroby podstawowej oraz wyników badań obrazowych. Najczęściej zamknięcie stomii jest możliwe w przypadku stomii czasowej (wyłonionej np. po operacjach resekcji jelita lub w przebiegu leczenia powikłań chirurgicznych).
Chirurg łączy odcinki jelita w miejscu wcześniejszego wyłonienia stomii i odtwarza ciągłość przewodu pokarmowego lub układu moczowego. Po operacji pacjent stopniowo odzyskuje zdolność do naturalnego wydalania.
Proces powrotu do pełnej sprawności może trwać kilka tygodni. Początkowo pacjent powinien podlegać stałej kontroli lekarskiej i stosować dietę lekkostrawną.
Stomia nie jest chorobą – to zabieg ratujący zdrowie i życie pacjentów, którzy utracili naturalną zdolność do wydalania kału lub moczu. Choć wyłonienie stomii wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian w codziennym funkcjonowaniu, to nie wyklucza możliwości aktywnego życia, pracy zawodowej, podróżowania czy uprawiania sportu.
Z odpowiednią wiedzą i wsparciem specjalistów życie ze stomią może być w pełni satysfakcjonujące i komfortowe.
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Olej kokosowy zyskał dużą popularność w ostatnich latach. Jest ceniony ze względu na swoją wszechstronność zastosowania. Jego naturalny skład sprawia, że jest on używany do przygotowania dań, ale wykorzystuje się go także w kosmetologii w pielęgnacji skóry i włosów. Jednak czy powinniśmy zastępować inne oleje w diecie olejem kokosowym? Jakie kontrowersje wiążą się z regularnym spożywaniem oleju kokosowego? W artykule przyjrzymy się bliżej temu olejowi – jego składnikom, właściwościom, przeciwskazaniom oraz korzyściom wynikającym ze stosowania.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
